Đặc sản Hồ Ea Súp Thượng Tây Nguyên đại ngàn – AN HÒA FOOD
Tháp Chăm Yang Prong thuộc xã Ea Rốk, huyện Ea Súp, cách thành phố Buôn Ma Thuột khoảng chừng 100 km về phía Tây, còn có tên khác là tháp Chàm Rừng Xanh. Đây là một trong những tháp Chàm duy nhất ở Tây Nguyên được kiến thiết xây dựng vào cuối thế kỷ XIII để thờ thần Siva dưới dạng Mukhalinga ( vị thần vĩ đại ), cầu mong sự nảy nở của giống nòi và ấm no niềm hạnh phúc .
Tọa lạc tại thôn 5, xã Ea Rôk, huyện Ea Súp, tháp Yang Prong được xem là tháp Chăm duy nhất tại Tây Nguyên, là minh chứng cho sự hiện diện của người Chăm trên mảnh đất cao nguyên này. Tháp có nhiều tên gọi khác nhau, tuy nhiên Yang Prong (nghĩa là “thần lớn”, dựa theo truyền thuyết được lưu truyền trong dân gian của người Êđê, Gia Rai, M’nông) là tên gọi được sử dụng thông dụng nhất bởi đồng bào dân tộc tại chỗ, dân địa phương nơi đây và được sử dụng chính thức cho đến nay.
Trên cơ sở các nghiên cứu về văn khắc, lịch sử, kiến trúc, các công trình nghiên cứu về bi ký, của các nhà khoa học đã nhận định chủ nhân của tháp Yang Prong là người Chăm được cho là di cư lên Tây Nguyên.Tương truyền, tháp là ngôi mộ của người đứng đầu làng Chăm xưa kia. Tháp được xây dựng dưới thời vua Chăm Jaya Shinhavarman III (tức Chế Mân) vào cuối thế kỷ XIII nhằm củng cố sức mạnh trị vì của mình, đồng thời cầu mong cho người Chăm sinh sôi, nảy nở ở vùng Cao nguyên này. Tháp Yang Prong được xây dựng ở độ cao trên 200m, chế ngự một vùng phong cảnh thiên nhiên rộng rãi, bằng phẳng, nằm trong khu rừng thưa, với quần thể thực vật thường xanh quanh năm bên cạnh sông Ea Hleo. Tháp là một khối kiến trúc xây bằng gạch nung đỏ, phía trên mở rộng và thon vút hình búp hoa. Tháp cao 9m (không kể chóp), từ nền tháp xuống mặt đất là 0,08m. Trên các mặt tường ngoài của tháp người ta làm các cửa giả để trang trí. Mỗi một mặt tường là 3 cửa giả. Giữa các lớp gạch không thấy những mạch vữa liên kết, trên mái chồng chất những lớp gạch xếp nhỏ dần từ dưới lên trên. Mặt bằng của tháp hình vuông, mỗi cạnh 5m, có một cửa ra vào duy nhất mở về hướng đông. Cửa phía trong cấu tạo vòm cuốn, càng lên cao lòng tháp càng hẹp dần, phủ ngoài gạch có một lớp láng (giống như lớp vữa).
Tháp được thiết kế xây dựng vào cuối thế kỷ XIII dưới thời Vua Sinhavarman III ( Chế Mân ), thờ thần Shiva dưới dạng Mukhalinga, cầu mong sự nảy nở của giống nòi, và ấm no niềm hạnh phúc. ThápYang Prong được phát hiện vào quãng những năm 1904 – 1911 bởi một nhà dân tộc bản địa học người Pháp tên Henri Maitre. Nhà khoa học này đã khảo tả về khu công trình này trong cuốn Les jungles Moi ( Rừng Mọi ) xuất bản tại Paris năm 1912 .
Tháp Yang Prong mang trên mình nhiều giá trị lịch sử, khoa học – nghệ thuật và văn hoá: Yang Prong là một ngôi tháp cổ của người Chăm xưa kia, ra đời vào cuối thế kỷ XIII – có thể nói là một thời kỳ phát triển cực thịnh của người Chăm trên đất Tây Nguyên. Giá trị của tháp còn thể hiện ở chỗ, nó là dấu vết vật chất minh chứng cho lịch sử về sự có mặt của người Chăm ở Đắk Lắk trong quá khứ. Mặt khác, tháp Yang Prong có mặt tại vùng rừng này là một nét độc đáo hiếm thấy. Cùng với sự duyên dáng, đẹp đẽ của cảnh quan nơi đây đã tạo nên vẻ thơ mộng, cổ kính cho cả một vùng bán bình nguyên này. Không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, tháp Yang Prong mang sắc thái và văn hóa Chăm cổ xưa huyền bí, cổ kính thâm nghiêm tồn tại vững bền cùng thời gian.
Nhằm bảo tồn và khắc phục sự xuống cấp trầm trọng của tháp bởi tác nhân thời hạn và môi trường tự nhiên, năm 2013 tỉnh Đắk Lắk đã thực thi góp vốn đầu tư trùng tu, tôn tạo từ nguồn vốn Chương trình tiềm năng vương quốc về văn hóa truyền thống với tổng kinh phí đầu tư trên 10 tỉ đồng. Việc trùng tu tháp được triển khai với nhiều khuôn khổ như trùng tu, gia cố khung thép khu vực chung quanh tháp chính, thiết kế xây dựng tường rào bao quanh, láng nền bằng ximăng với tổng diện tích quy hoạnh 1.200 mét vuông, trồng cỏ, đặt ghế đá trong khuôn viên khu vực tháp … Nỗ lực trên của chính quyền sở tại địa phương đã góp thêm phần giữ gìn được nét nguyên sơ, cổ kính của tháp nói riêng và khu vực di tích lịch sử nói chung. Tuy nhiên, từ đó cho đến nay việc “ biết đến ” tháp Yang Prong trong nhận thức của khách du lịch, thậm chí còn là người dân Đắk Lắk vẫn còn rất ít .
Tháp Yang Prong là một khối kiến trúc bằng gạch nung đỏ trên nền cao bằng đá xanh. Tháp có chiều cao 9m, đáy vuông mỗi cạnh dài 5m, mỗi mặt tường ngoài là 3 cửa giả, một cửa duy nhất mở về hướng Ðông, nơi ngự trị của các vị thần linh. Phía trên mở rộng và thon vút hình tháp bút, khác biệt với kiến trúc của các tháp Chàm khác ở Trung Bộ. Trong thời gian chiến tranh, tháp bị những kẻ đi tìm vàng đánh mìn nên đã hư hỏng nhiều. Tháp cũng không được xây dựng trên những ngọn đồi cao, núi thấp không bóng cây như những ngọn tháp chàm khác mà lại nằm chìm lấp dưới những tán cổ thụ của rừng già Ea Súp và bên dòng sông Ea H’leo hiền hòa.
Yang Prông có nghĩa là tháp thờ Thần Lớn, vị thần chuyên cai quản mùa màng theo quan niệm của người Chăm cổ. Đây là một công trình còn dang dở, bởi lẽ khi xây dựng tháp, đồng bào Chăm không bao giờ xây một cái mà thường là một quần thể. Hiện nay, tháp đã được công nhận là Di sản văn hóa cần được bảo tồn. Tuy đã được tôn tạo nhưng nhìn chung tháp vẫn giữ được nét cổ kính, trang nghiêm của nó. Chung quanh tháp được bao quanh bởi những cây gỗ nhiều năm tuổi, khá rậm rạp, đây cũng là minh chứng cho nỗ lực bảo vệ của chính quyền địa phương. Không chỉ là một công trình kiến trúc nghệ thuật độc đáo, tháp Yang Prông mang sắc thái và văn hóa Chăm cổ xưa huyền bí, cổ kính thâm nghiêm tồn tại vững bền cùng thời gian. Ngày 3 – 8 – 1991, tháp đã được công nhận là Di tích văn hoá kiến trúc cấp Quốc gia.
Cùng với Hồ Ea Súp thượng và Ea Súp hạ, tháp Yang Prong đã làm phong phú thêm các điểm đến cho du lịch Ea Súp. Tuy nhiên do tháp ở khá xa thành phố Buôn Ma Thuột (trên 90 km), đường vào lại rất khó khăn nên tháp còn quá xa lạ với nhiều người ở Buôn Ma Thuột, ngay cả người Ban mê vốn mang tiếng là kẻ đi nhiều cũng mới chỉ vào đây một lần từ những năm cuối của thế kỷ 20, lúc đó ngọn tháp còn rất hoang sơ giữa tán rừng rậm và đang bị trùng tu.
Hi vọng một ngày nào đó, nơi này sẽ được nhiều người biết đến hơn, đó là khi tour con đường xanh Tây Nguyên trở thành hiện thực. Khi du lịch Ea Súp đã kết nối được với 2 điểm du lịch đông khách và hấp dẫn nhất ở Đắk Lắk là Buôn Ma Thuột và nhất là Bản Đôn với các điểm tham quan nổi tiếng như: các bến nước tại buôn Niêng, buôn Kó đung, Vườn Trohbư, cụm du lịch Bản Đôn.
Mặt khác, di tích lịch sử tháp Chăm Yang Prong đang từng ngày, từng giờ đương đầu với những yếu tố mang tính nguy cấp như : Tình trạng sụt lún, xuống cấp trầm trọng của di tích lịch sử ; sự xâm thực tín ngưỡng tại Yang Prong ( thực trạng người dân địa phương đặt những bát nhang thờ cúng, tổ chức triển khai những hoạt động giải trí tín ngưỡng trái phép tại di tích lịch sử vẫn còn diễn ra ). Nguyên nhân của những yếu tố trên là do vị trí của tháp Yang Prong cách khá xa so với những di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh khác của tỉnh ( cách TT thành phố Buôn Ma Thuột khoảng chừng 100 km ). Mặt khác, đường vào di tích lịch sử đã xuống cấp trầm trọng, đi lại khó khăn vất vả nên những công ty du lịch không “ mặn mà ” với việc đưa Yang Prong vào chương trình du lịch …Nhằm tăng nhanh công tác làm việc bảo tồn và phát huy những giá trị di tích lịch sử của tỉnh, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Đắk Lắk đã ban hành Quyết định số 2615 / QĐ-UBND ngày 30.10.2020 về phê duyệt Đề án “ Bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử trên địa phận tỉnh Đắk Lắk đến năm 2025, khuynh hướng đến năm 2030 ”, trong đó tháp Chăm Yang Prong đã được tỉnh chú trọng và chăm sóc đến việc bảo tồn và phát huy giá trị di tích lịch sử trong quy trình tiến độ 2026 – 2030. Tuy nhiên, để thực thi được tiềm năng trên, cũng như phát huy được “ sức sống ” của tháp Chăm duy nhất tại Tây Nguyên yên cầu cần có sự vào cuộc của cả hội đồng, đặc biệt quan trọng là việc phát huy tối đa vai trò quản trị nhà nước của chính quyền sở tại những cấp gắn với sự chung tay của dân cư .
Source: https://mix166.vn
Category: Món Ngon
