Chủ nghĩa gia đình trị – Wikipedia tiếng Việt

Chủ nghĩa gia đình trị (tiếng Đức: Nepotismus hay Vetternwirtschaft từ chữ tiếng Latinh: nepos cháu trai) là việc những người có quyền lực, có vị trí lãnh đạo tạo lợi thế hay ban đặc ân cho những người trong gia đình hoặc bà con thân thuộc. Những lợi thế, ưu tiên thí dụ như cấp điều khoản hợp đồng thuận lợi khác thường cho người thân hoặc bỏ kiểm tra cần thiết đối với người thân, gây thiệt hai cho một tổ chức hoặc một công ty. Chủ nghĩa gia đình trị có thể xảy ra tại mọi lãnh vực khác nhau như chính trị, giải trí, doanh nghiệp và đạo giáo.

Từ tiếng Đức hay tiếng Anh Nepotism bắt nguồn từ tiếng Ý nepotismo,[1][2] từ chữ Latin nepos có nghĩa là cháu trai.[3] Nó nói tới việc các giáo hoàng, hay giám mục bổ nhiệm các cháu trai và các người thân khác của mình vào chức vụ hồng y, hay các chức sắc cao. Từ thời Trung Cổ và đến cuối thế kỷ 17, một số giáo hoàng Công giáo Rôma hay giám mục, đã khấn khiết tịnh, và do thường không có con cái của chính họ, đã cho cháu trai của họ vào các vị trí ưu tiên mà thường xảy ra trong việc cha truyền con nối.[4]

Giáo hoàng Calixtô III, người đứng đầu nhà Borgia, phong 2 hai cháu của mình làm hồng y ; Rodrigo, một trong 2 người cháu trai, sau đó sử dụng vị trí của mình như thể một hồng y để trở thành Giáo hoàng Alexanđê VI. [ 5 ] Alexander sau đó lại phong Alessandro Farnese, anh trai tình nhân của mình, làm hồng y ; Farnese lại trở thành Giáo hoàng Phaolô III. [ 6 ]

Giáo hoàng Phaolô III cũng theo chủ nghĩa gia đình trị, bổ nhiệm, hai cháu trai, ở độ tuổi 14 và 16, làm hồng y. Những thực hành như vậy chỉ chấm dứt khi Giáo hoàng Innôcentê XII cho ban hành sắc lệnh Romanum decet pontificem vào năm 1692.[4] Sắc lệnh này cấm các giáo hoàng tặng bất động sản, văn phòng, hoặc thu nhập cho bất kỳ thân nhân nào, với ngoại lệ là một người thân có đủ trình độ thì có thể thành hồng y.[7]

Một trong những chủ đề cơ bản nhất trong đạo đức là sự công minh. Gia đình trị nói riêng và thiên vị do liên hệ nói chung tạo ra sự bất công vì nó tạo ra lợi thế quá mức cho một người không nhất thiết đáng để hưởng việc này .

Trong lĩnh vực công cộng, gia đình trị cũng làm suy yếu lợi ích chung. Khi một người nào đó được cấp một chức vụ do có liên hệ chứ không phải vì người đó có khả năng và kinh nghiệm tốt nhất, các dịch vụ mà người đó thực hiện cho công chúng có thể kém hơn.

Ngoài ra, quan hệ gia đình thường được giữ bí hiểm, thực hành thực tế này làm mất đi sự minh bạch mà nên là một phần của quy trình tuyển dụng và ký kết hợp đồng cơ quan chính phủ. [ 8 ]

Năm 1967, Hoa Kỳ đã ban hành “federal anti-nepotism law” (Luật liên bang chống gia đình trị) cấm các viên chức chính phủ tuyển dụng thân nhân mình nơi họ trông coi hay quản lý.[9] Người ta thường nhắc tới trong quá khứ việc tổng thống John F Kennedy đã bổ nhiệm em trai mình Robert F. Kennedy làm bộ trưởng bộ Tư pháp Hoa Kỳ vào năm 1961.

Các loại thiên vị[sửa|sửa mã nguồn]

Ngoài chủ nghĩa gia đình trị thiên vị người trong gia đình, còn có Chủ nghĩa thân hữu ( cronyism ) thiên vị người quen hay bè bạn. Chủ nghĩa thiên vị nhóm ( Favoritism ) nói về sự thiên vị một nhóm người ưa thích hơn là xét đoán dựa vào năng lực. [ 8 ]

Gia đình trị ở Việt Nam[sửa|sửa mã nguồn]

Luật không cấm[sửa|sửa mã nguồn]

Liên quan đến việc nguyên Giám đốc Trung tâm pháp y TP. Đà Nẵng Võ Đình Thạnh đưa người thân trong gia đình vào biên chế trước khi nghỉ hưu, Giám đốc Sở Y tế TP. Đà Nẵng Ngô Thị Kim Yến cho rằng : ” Thẩm quyền tiếp đón, chỉ định, nhân sự từ nơi này đến nơi khác là của giám đốc đơn vị chức năng. Pháp luật hiện không cấm việc tuyển dụng người nhà, miễn là đúng quy trình tiến độ “. [ 10 ]
Về vụ Trịnh Xuân Thanh, bà Nguyễn Thị Từ Huy bày tỏ quan điểm : ” Thực ra tuổi tác không quyết định hành động năng lực thao tác. Và nhiều người xuất thân trong những gia đình cán bộ hạng sang nhưng vẫn có thực tài, có năng lượng thực sự. Nhưng nếu ” con cháu những cụ cả ” trở thành nguyên tắc ( ngầm ) trong việc tuyển dụng cán bộ thì dĩ nhiên hậu quả không hề tránh khỏi là tham nhũng, kém hiệu suất cao, thua lỗ, kém tăng trưởng, và thực trạng ” gia đình trị ” sẽ liên tục lê dài dẫn đến hiện tượng kỳ lạ hàng loạt những nghành nghề dịch vụ trong xã hội bị một số ít gia đình nắm trong tay họ, … ” [ 11 ]

Source: https://mix166.vn
Category: Gia Đình