Nhìn từ cuộc Tổng Điều tra dân số và nhà ở 2019: Cơ hội và thách thức từ xu hướngbiến đổi hộ gia đình Việt Nam

Thực trạng biến đổi gia đình ở Việt Nam

Để nhìn nhận, nghiên cứu và phân tích về sự đổi khác hộ gia đình Việt Nam qua những quy trình tiến độ, số liệu hiệu quả Tổng Điều tra dân số ( TĐTDS ) sẽ cho ta bức tranh tổng quát nhất trải qua hiệu quả tổng tìm hiểu tổng lực. Cho đến năm 2019 Việt Nam đã thực thi 5 cuộc TĐTDS, kể từ cuộc TĐTDS lần tiên phong trên cả nước vào năm 1979, đây là thời gian thuận tiện cho việc nhìn nhận, nhìn nhận sự đổi khác của gia đình Việt Nam trong 40 năm qua, đặc biệt quan trọng dân số Việt Nam đang trong quy trình tiến độ quá độ nhân khẩu học .

Theo kết quả Tổng điều tra năm 2019, tính đến thời điểm 0 giờ ngày 01/4/2019 cả nước có 26.870.079 hộ gia đình, tăng 4,4 triệu hộ so với năm 2009. Tỷ lệ tăng số hộ gia đình giai đoạn 2009 – 2019 là 18,0%, bình quân mỗi năm tăng 1,8%/năm, thấp hơn 1,2 điểm phần trăm so với giai đoạn 1999 – 2009. Đây là giai đoạn có tỷ lệ tăng số hộ thấp nhất trong vòng 40 năm qua. Như vậy số người bình quân trong hộ liên tục giản, TĐTDS 1979 là 5,22 người/hộ; 1989 là 4,84 người/hộ; 1999 là 4,6 người hộ; 2009 là 3,8 người/hộ; TĐTDS năm 2019 có tổng số 26,870 triệu hộ, bình quân mỗi hộ có 3,5 người/hộ, thấp hơn 0,3 người/hộ so với năm 2009. Điều này cho thấy xu thế quy mô hộ gia đình nhỏ đã hình thành và ổn định ở nước ta và tuy quy mô hộ gia đình nhỏ đã hình thành và ổn định nhưng vẫn tiếp tục giảm.

Quy mô hộ trung bình khu vực thành thị là 3,3 người / hộ, thấp hơn khu vực nông thôn 0,3 người / hộ. Vùng Trung du và miền núi phía Bắc có số người trung bình một hộ lớn nhất cả nước ( 3,8 người / hộ ) ; xếp thứ hai là vùng Tây Nguyên ( 3,7 người / hộ ) ; vùng Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ có số người trung bình một hộ thấp nhất cả nước ( 3,3 người / hộ ) ; Hai vùng ở giữa là Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung ( 3,6 người / hộ ) và Đồng bằng sông Cửu Long ( 3,5 người / hộ ) .Quy mô hộ trung bình thông dụng trên cả nước là từ 2-4 người / hộ, chiếm 65,5 % tổng số hộ. Đáng quan tâm, trong khi tỷ suất hộ chỉ có 1 người ( hộ độc thân ) tăng so với năm 2009 ( năm 2009 : 7,2 % ; năm 2019 : 10,9 % ) thì tỷ suất hộ có từ 5 người trở lên có khuynh hướng giảm ( năm 2009 : 28,9 % ; năm 2019 : 23,6 % ). Trong đó, Đồng bằng sông Hồng và Đông Nam Bộ là hai vùng có tỷ suất hộ độc thân cao nhất, tương ứng là 13,0 % và 12,8 % .Trung du và miền núi phía Bắc và Tây Nguyên là hai vùng có tỷ suất hộ từ 5 người trở lên cao nhất cả nước, tương ứng là 30,0 % và 27,5 %. Đây là hai vùng tập trung chuyên sâu nhiều đồng bào người dân tộc thiểu số, có tập quán sinh sống theo gia đình nhiều thế hệ và có mức sinh cao .

Tác động qua lại và những vấn đề trọng tâm cần chú ý

Về quy mô tổng số hộ gia đình, theo xu thế biến hóa hộ gia đình ở Việt Nam cùng với tiềm năng chủ trương dân số trong tình hình mới là mỗi gia đình sinh đủ 2 con và đến năm 2030 dân số 104 triệu người, như vậy theo dự báo thì số hộ gia đình Việt Nam sẽ khoảng chừng 30 triệu hộ gia đình .Đây là điều cần được đặc biệt quan trọng chăm sóc trong thiết kế xây dựng những chủ trương Dân số và Phát triển. Đơn cử như chủ trương chăm nom người cao tuổi dựa vào gia đình và hội đồng hoặc tăng trưởng kinh tế tài chính hộ gia đình, quy mô gia đình Việt Nam đã quy đổi nhanh sang gia đình quy mô nhỏ ( gia đình hạt nhân ). Như vậy, số hộ ít người sẽ tăng lên, điều này cũng là yếu tố cần chăm sóc đặc biệt quan trọng khi hoạch định kế hoạch trong tình hình mới .

Với sự tác động, gắn kết chặt chẽ của quy mô tổng số hộ gia đình đến công tác dân số và để hoạch định chính sách trong tình hình mới, đặc biệt là triển khai Nghị quyết 21-NQ/TW về công tác dân số trong tình hình mới, cần quan tâm đến những vấn đề trọng tâm sau:

1. Nghị quyết số 21 – NQ / TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ương khóa XII về công tác làm việc dân số trong tình hình mới là chuyển hướng từ DS-KHHGĐ sang Dân số và Phát triển. Chiến lược gia đình Việt Nam đến 2030 cấn kết nối, thống nhất với Chiến lược dân số Việt Nam đến 2030 đã được phê duyệt .2. Cần tăng nhanh những điều tra và nghiên cứu khoa học về gia đình, cung ứng những vật chứng, khuyến nghị khoa học ship hàng thực thi Nghị quyết số 137 / NQ-CP ngày 31/12/2017 về Chương trình hành vi của nhà nước triển khai Nghị quyết số 21 của BCH TW khóa XII, trong đó trọng tâm là thiết kế xây dựng Chiến lược tăng trưởng gia đình Việt Nam đến năm 2030 ( trình phát hành năm 2020 ) ; Đề án Cơ sở tài liệu về gia đình đến 2025 .3. Gia đình là tế bào của xã hội, đó cũng là đơn vị chức năng cơ sở của con người cư trú và tăng trưởng. Do vậy khi nghiên cứu và điều tra về gia đình cần xem xét toàn diện và tổng thể và đồng điệu theo những yếu tố dân số. Về dân số cần điều tra và nghiên cứu, nhìn nhận để đề ra những chủ trương, hoạch định kế hoạch tăng trưởng qui mô hài hòa và hợp lý với số hộ gia đình. Qui mô hộ gia đình tương thích cho từng vùng, tỉnh / thành phố và kể cả những đơn vị chức năng quản trị hành chính những cấp. Về cơ cấu tổ chức hộ gia đình cũng cần điều tra và nghiên cứu những yếu tố như : Cơ cấu theo độ tuổi và giới tính của những thành viên trong hộ ; Cơ cấu gia đình theo thế hệ cùng sống ; cơ cấu tổ chức gia đình theo dân tộc bản địa và tôn giáo, nghề nghiệp ,. . và những ảnh hưởng tác động của cơ cấu tổ chức dân số vàng, cơ cấu tổ chức dân số già ,. . .Về chất lượng gia đình cần tập trung chuyên sâu điều tra và nghiên cứu những chiều cạnh tương quan đến chất lượng đời sống là yếu tố quan trọng ảnh hưởng tác động đến chất lượng dân số là một trong những trọng tâm trong Nghị quyết 21 – NQ / TW hội nghị lần thứ 6, Ban chấp hành TW khóa XII .Về phân bổ hộ gia đình cần điều tra và nghiên cứu, hoạch định kế hoạch, kế hoạch theo những vùng chủ quyền lãnh thổ, đơn vị chức năng quản trị hành chính, theo đặc thù địa lý, những vùng kinh tế tài chính trọng điểm và đặc biệt quan trọng ở vùng sâu xa, biên giới, biển hòn đảo .

Khi nghiên cứu về dân số rất cần xem xét các biến đổi của hộ gia đình, đặc biệt để thực hiện Nghị quyết số 21-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Hội nghị BCH Trung ương lần thứ 6 khóa XII về công tác dân số trong tình hình mới, chuyển định hướng tử DS-KHHGĐ sang Dân số và Phát triển.

Chúng ta sẽ tiến hành tổng lực những yếu tố dân số kết nối ngặt nghèo với hộ gia đình như cơ cấu tổ chức, phân chia và chất lượng dân số. Ngay trong Nghị quyết 137 NQ-CP của nhà nước phê duyệt kế hoạch triển khai Nghị quyết số 21 – NQ / TW cũng đã có hoạch định kiến thiết xây dựng Chiến lược gia đình Việt Nam đến 2030 .

 TS Nguyễn Quốc Anh

Source: https://mix166.vn
Category: Gia Đình