“Lòng tin” và “Quan hệ Tin cậy lẫn nhau” trong Quan hệ Quốc tế

Tác giả: TS. Vũ Lê Thái Hoàng[1]

Mở đầu

Trong toàn cảnh Open và hội nhập lúc bấy giờ, Nước Ta đang trong quy trình đưa các quan hệ với các nước, đặc biệt quan trọng là các nước lớn và các nước láng giềng, đi vào chiều sâu và không thay đổi, chú trọng hiệu suất cao, tăng cường sự an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau, tạo sự xen kẽ quyền lợi nhằm mục đích củng cố vị thế của ta và bảo vệ quyền lợi quốc gia trong quan hệ với các nước này. Trong quy trình này, Nước Ta mong ước “ là bạn, đối tác chiến lược an toàn và đáng tin cậy của các nước trong hội đồng quốc tế, tham gia tích cực vào tiến trình hợp tác quốc tế và khu vực ”. Đây là một thông điệp đối ngoại tương thích vì việc thiết kế xây dựng lòng tin và thôi thúc quan hệ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau góp thêm phần đặt nền móng vững chãi cho sự tăng trưởng không thay đổi của quan hệ ( tránh rủi ro đáng tiếc và những sự cố giật mình ) cũng như sự hợp tác nhiều mặt giữa các bên .
Nghiên cứu về “ Lòng tin ” và “ Quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau ” trong QHQT đã được tăng trưởng thành một dòng nghiên cứu và điều tra riêng và bắt nguồn từ nghành nghề dịch vụ nghiên cứu và điều tra tâm lý học, xã hội học, chính trị trong nước, và các triết lý QHQT hầu hết. Các nghiên cứu và điều tra trường hợp hầu hết tập trung chuyên sâu vào 1 số ít ví dụ thành công xuất sắc nổi bật ( đặc biệt quan trọng là quy trình thiết kế xây dựng lòng tin và hòa giải Pháp – Đức ) và qua chiêu thức so sánh để nghiên cứu và phân tích và lý giải những trường hợp chưa thành công xuất sắc khác .

Thế nào là “Lòng tin”?

Khái niệm Lòng tin được phân tích đầu tiên trong Lý thuyết Trò chơi (gồm trò chơi Tình trạng Tiến thoái Lưỡng nan của Tù nhân và Săn Hươu), trong đó nhấn mạnh mức độ liên lạc, giao tiếp và sự tin cậy lẫn nhau sẽ mang đến ít rủi ro nhất và lợi ích lớn hơn cho tất cả các bên. Thay vì đề cao sự tin cậy lẫn nhau và hợp tác giữa các quốc gia, thuyết Hiện thực nhấn mạnh sự cạnh tranh giành quyền lực và nghi ngờ, lợi dụng lẫn nhau để tối đa hóa lợi ích xuất phát từ các quan niệm về “tình trạng vô chính phủ”, “lợi ích so sánh tương đối”, “tổng lợi ích bằng không”, “tự cứu mình”, và “tình trạng tiến thoái lưỡng nan về an ninh”. Thuyết Thể chế tuy kế thừa một số giả định chính của Thuyết Hiện thực nhưng lạc quan hơn về mức độ tin cậy lẫn nhau và hợp tác giữa các quốc gia với quan niệm về “lợi ích tuyệt đối” và vai trò của các tổ chức/thể chế trong việc chia sẻ thông tin, thúc đẩy lòng tin, tăng cường hợp tác, ngăn ngừa bội ước. Thuyết Kiến tạo Xã hội cũng kế thừa những giả định chính của các thuyết trên nhưng nhấn mạnh đến các yếu tố phi vật chất trong việc thúc đẩy lòng tin và sự hợp tác giữa các quốc gia thông qua “sự đồng dạng thể chế” và “sự thể chế hóa/quốc tế hóa các chuẩn mực, quy tắc”. Hai yếu tố này có thể đạt được nhờ quá trình “xã hội hóa” trong QHQT, tức là quá trình các quốc gia triển khai quan hệ với nhau, tham gia vào các tổ chức/thể chế, và thiết lập nên các cộng đồng.[2]

Về cơ bản, “ Lòng tin ” có những thuộc tính sau [ 3 ] :
Lòng tin là thái độ chuẩn bị sẵn sàng gửi gắm quyền lợi của mình vào những đối tượng người dùng khác ( hay nói cách khác là đặt quyền lợi của mình chịu ràng buộc vào hành vi, chủ trương của những đối tượng người dùng khác ) .
– Là một trạng thái tâm ý và một dạng nhận thức vì bộc lộ của lòng tin là sự trông đợi / kỳ vọng về hành vi của đối tượng người dùng. Tuy nhiên, lòng tin không chỉ là sự nhìn nhận hay kỳ vọng về đối tượng người dùng .
– Có tính đối sánh tương quan giữa các chủ thể .
– Là hành vi lựa chọn / quyết định hành động có cơ sở về việc đặt lòng tin vào đối tượng người dùng .
– Sự lựa chọn đáng tin cậy hay không an toàn và đáng tin cậy nhờ vào rất lớn vào nhận thức về rủi ro đáng tiếc của chủ thể. Lòng tin là thái độ / quyết định hành động gật đầu rủi ro đáng tiếc và gật đầu rủi ro đáng tiếc hoàn toàn có thể là tác dụng của lòng tin chứ không phải là tiền đề của lòng tin. Nói một cách khác, chỉ trong trường hợp có rủi ro đáng tiếc ( về sự bội ước ) tất cả chúng ta mới cần đến sự an toàn và đáng tin cậy và đáng tin cậy một đối tượng người tiêu dùng nào đó tức là gật đầu rủi ro đáng tiếc với đối tượng người tiêu dùng đó. Vì vậy, lòng tin mang tính trường hợp : một đối tượng người dùng đáng đáng tin cậy trong trường hợp này nhưng hoàn toàn có thể không đáng an toàn và đáng tin cậy trong một trường hợp khác mặc dầu không hề loại trừ trên thực tiễn có nước giữ được lòng tin của nước khác trong nhiều trường hợp .
– Là sự thống kê giám sát Xác Suất hay dự báo các năng lực xảy ra / hành vi của đối tượng người dùng. Việc kiến thiết xây dựng lòng tin dựa trên sự đo lường và thống kê được-mất ( của hành vi trung thành với chủ hay bội ước một mối quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau ) nhằm mục đích tối đa hóa quyền lợi của chủ thể. Việc đo lường và thống kê năng lực có tác động ảnh hưởng trực tiếp đến sự trông đợi / kỳ vọng của chủ thể vì khi năng lực một đối tượng người tiêu dùng hoàn toàn có thể giữ đúng cam kết của mình là rất cao thì chủ thể kỳ vọng vào một tác dụng tích cực và ngược lại .
– Có tiền đề là sự đáng đáng tin cậy về ý đồ, hành vi, năng lượng, vai trò của đối tượng người tiêu dùng. Lòng tin và nhận thức về sự đáng an toàn và đáng tin cậy là thuộc tính của chủ thể, và sự đáng an toàn và đáng tin cậy là thuộc tính cơ bản của đối tượng người tiêu dùng. Sự đáng đáng tin cậy có tác động ảnh hưởng lớn đến lòng tin của chủ thể. Nhận thức về sự đáng đáng tin cậy xuất phát từ hiểu biết, thông tin về đối tượng người dùng .
– Có ảnh hưởng tác động trực tiếp đến ý đồ và hành vi của chủ thể. Nói cách khác, việc đáng tin cậy một đối tượng người tiêu dùng sẽ thôi thúc chủ thể sẵn sàng chuẩn bị gật đầu rủi ro đáng tiếc và có những hành vi tương ứng .

Thế nào là “Quan hệ Tin cậy lẫn nhau”?

Trong QHQT, hợp tác yên cầu một mức độ lòng tin nhất định giữa các quốc gia. “ Ngưỡng lòng tin ” thiết yếu cho sự hợp tác phụ thuộc vào vào một loạt các biến số như sức mạnh so sánh của một quốc gia [ 4 ] hay ngân sách cho một cuộc xung đột .

Quan hệ tin cậy lẫn nhau là những biểu hiện hành vi của lòng tin và nhằm thúc đẩy đối thoại, trao đổi thông tin, và hợp tác. Quan hệ này được hình thành khi các chủ thể trao quyền kiểm soát lợi ích của mình cho nhau vì tin vào độ tin cậy và tính nghiêm chỉnh của nhau sẽ không làm phương hại đến lợi ích của các bên. (Dĩ nhiên, những lợi ích quốc gia này bao gồm cả lợi ích tương đồng và lợi ích khác biệt). Trong quan hệ đó, các chủ thể liên quan sẵn sàng chấp nhận rủi ro và trông đợi tất cả các bên sẽ tôn trọng nghĩa vụ cam kết cụ thể của mình.[5]

Thái độ an toàn và đáng tin cậy và việc gửi gắm hay trao quyền trấn áp quyền lợi là hai yếu tố tạo nên quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau. Nếu thiếu một trong hai yếu tố này thì không hề gọi là quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau. Xung đột hoàn toàn có thể xảy ra giữa các quốc gia đáng tin cậy lẫn nhau, và khi đó 1 trong các bên hoặc toàn bộ các bên trở thành không còn đáng đáng tin cậy. [ 6 ]
Việc phân biệt giữa lòng tin và quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau là rất quan trọng trong QHQT. Trong QHQT, người ta thường ít chăm sóc đến lòng tin hơn là quan hệ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau vì quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau miêu tả trường hợp và tương quan đến hoạch định chủ trương của các chính phủ nước nhà. Lòng tin là yếu tố nhận thức, còn quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau là hành vi. [ 7 ]
Quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau khác với các hình thức hợp tác khác vì các quan hệ hợp tác này thiếu tối thiểu 1 trong 2 đặc thù nói trên. Ví dụ, Mỹ và Nga hoàn toàn có thể hợp tác trấn áp vũ khí nhưng không giao quyền trấn áp quyền lợi cho nhau hoặc không tin vào sự đáng đáng tin cậy của nhau. Tuy nhiên, hợp tác không dựa trên lòng tin vẫn xảy ra vì Mỹ và Nga đề ra các chính sách và các công cụ giám sát rất tốn kém để bảo vệ quyền lợi của mỗi bên không bị rình rập đe dọa .
Dĩ nhiên, các nước ưa thích quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau hơn là các hình thức hợp tác không đáng tin cậy vì ngân sách giám sát thấp hơn. Ví dụ, ngân sách để quản trị bảo mật an ninh biên giới giữa Ixraen và Ai Cập cao hơn nhiều so với ngân sách quản trị biên giới giữa Mỹ và Canađa. [ 8 ]
Tuy quyền lợi và hiệu suất cao của quan hệ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau là rất cao nhưng quan hệ này không dễ thiết kế xây dựng. Quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau có ít công cụ và chính sách trấn áp / bảo vệ nên dễ dẫn đến chủ nghĩa thời cơ, thực dụng thời gian ngắn hơn là quan hệ không an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau. Tuy nhiên, sự nghi kỵ là không hề không khắc phục được .
Trong khuôn khổ đa phương, một nước lớn đóng vai trò chỉ huy / bá quyền hoàn toàn có thể đáng an toàn và đáng tin cậy và thôi thúc hợp tác nếu sức mạnh và uy tín của nước đó được các nước khác thừa nhận tự nguyện .

 Phân loại “Quan hệ Tin cậy lẫn nhau” như thế nào?

Theo Aaron Hoffman, có 4 thước đo chính để xác lập quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau : [ 9 ]
Thứ nhất, sự tích hợp giữa lịch sử dân tộc những quyết định hành động / lựa chọn chủ trương trong quá khứ và những quyết định hành động / lựa chọn chủ trương trong hiện tại của các nhà chỉ huy cấp cao dựa trên nhận thức và lòng tin về sự đáng an toàn và đáng tin cậy của các nhà chỉ huy phía đối tác chiến lược .
Thứ hai, mức độ tương đương về quyền lợi và mối chăm sóc giữa các bên tương quan ( trong QHQT khó có sự song trùng quyền lợi trọn vẹn giữa các quốc gia ). Lợi ích quốc gia được bộc lộ qua ý chí và mong ước của giới chỉ huy, và hoàn toàn có thể được chia thành lợi ích sống còn, quyền lợi kế hoạch, dài hạn, quyền lợi quan trọng và những quyền lợi khác thời gian ngắn hơn .
Thứ ba, sự sống sót các công cụ, chính sách giám sát / nhìn nhận hành vi do các bên tương quan lập ra. Các giải pháp giám sát được cho phép các chủ thể có được biên độ tự do lớn hơn trong việc ra các quyết định hành động thì tương thích với kiểu quan hệ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau .
Thứ tư, các quy tắc, luật lệ được các chủ thể đề ra trong các thỏa thuận hợp tác bằng văn bản ( ví dụ như hiệp ước hay hiệp định ) nhằm mục đích kiềm chế hoạt động giải trí / hành vi của các bên trong trường hợp thiết yếu. Có 2 loại thỏa thuận hợp tác chính : thỏa thuận hợp tác theo khuôn khổ thể chế ( framework-oriented ) và thỏa thuận hợp tác theo quy định, quy tắc ứng xử ( statute-oriented ). Tương tự như thước đo thứ hai, các lao lý trong các quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau được cho phép các chủ thể có được biên độ tự do lớn nhất trong việc ra các quyết định hành động. Sự sống sót rất nhiều thể chế và hiệp ước / hiệp định trong QHQT lúc bấy giờ không nhất thiết có nghĩa là quốc tế rất thiếu lòng tin lẫn nhau vì bản thân chúng không bộc lộ lòng tin hay sự nghi kỵ giữa các quốc gia .
Dựa trên 4 thước đo này, hoàn toàn có thể tạm phân loại các Lever quan hệ theo mức độ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau giữa các quốc gia tương quan như sau :

– Cấp độ 1 (Tin cậy cao): không có hoặc có rất ít vấn đề trong lịch sử và cả trong hiện tại; có mức độ tương đồng lợi ích cao (có chung lợi ích sống còn, lợi ích chiến lược dài hạn, lợi ích ngắn hạn); có các công cụ, cơ chế hiệu quả để giám sát/đánh giá hành vi; có các quy tắc, luật lệ và thể chế đa phương để điều chỉnh hành vi.

– Cấp độ 2 (Tin cậy): không có hoặc có rất ít vấn đề trong lịch sử và cả trong hiện tại; có mức độ tương đồng lợi ích vừa phải (tương đồng về lợi ích sống còn và lợi ích chiến lược dài hạn không cao bằng lợi ích ngắn hạn và các lợi ích khác; hoặc có chung lợi ích hợp tác với nhau nhưng không có chung lợi ích sống còn); có các công cụ, cơ chế hiệu quả để giám sát/đánh giá hành vi; có các quy tắc, luật lệ và thể chế đa phương để điều chỉnh hành vi.

– Cấp độ 3 (Vừa hợp tác, vừa cảnh giác): có một số vấn đề trong lịch sử và cả trong hiện tại chưa được giải quyết; có mức độ tương đồng lợi ích vừa phải (lợi ích ngắn hạn lớn hơn lợi ích dài hạn; tương đồng về lợi ích ngắn hạn và các lợi ích khác nhưng xung đột về lợi ích sống còn như biên giới lãnh thổ, bảo vệ chế độ,…); có các công cụ, cơ chế hiệu quả để giám sát/đánh giá hành vi; có các quy tắc, luật lệ và thể chế đa phương để điều chỉnh hành vi.

– Cấp độ 4 (Ít tin cậy): có nhiều vấn đề trong lịch sử và cả trong hiện tại chưa được giải quyết; có mức độ tương đồng lợi ích vừa phải (lợi ích ngắn hạn lớn hơn lợi ích dài hạn; tương đồng về lợi ích ngắn hạn và các lợi ích khác nhưng xung đột về lợi ích sống còn như biên giới lãnh thổ, bảo vệ chế độ,…); có các công cụ, cơ chế giám sát/đánh giá hành vi nhưng không hiệu quả; có các quy tắc, luật lệ, thể chế đa phương để điều chỉnh hành vi.

– Cấp độ 5 (Nghi ngờ lẫn nhau): có nhiều vấn đề trong lịch sử và cả trong hiện tại chưa được giải quyết; có mức độ tương đồng lợi ích thấp (về tất cả các loại lợi ích) hoặc thậm chí bất đồng, xung đột lợi ích trong nhiều vấn đề; có không nhiều công cụ, cơ chế giám sát/đánh giá hành vi và các công cụ này không hoạt động hiệu quả; có không nhiều quy tắc, luật lệ và thể chế đa phương điều chỉnh hành vi và chúng không có nhiều tác dụng.

Nhìn chung, mấu chốt nhất trong việc phân loại Lever an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau là ảnh hưởng tác động của các yếu tố lịch sử vẻ vang và mức độ tương đương quyền lợi. Chiến lược bảo vệ tốt nhất quan hệ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau cần phải bộc lộ được sự phối hợp cùng một lúc 4 thước đo nói trên .
Hành vi hợp tác có khuynh hướng trấn an, hợp tác có tính năng trấn an đối tác chiến lược và kiến thiết xây dựng lòng tin. Trấn an là quy trình kiến thiết xây dựng lòng tin. Trấn an lẫn nhau xuất phát từ chỗ nghi kỵ, trải qua các giải pháp giảm nghi kỵ, tiến tới thiết kế xây dựng lòng tin lẫn nhau. Việc thiết kế xây dựng lòng tin không chỉ dừng lại ở những lời nói, công bố mà phải bằng những giải pháp đơn cử biểu lộ thái độ đáng tin cậy lẫn nhau và cùng hợp tác của các bên .

Làm thế nào để xây dựng “Quan hệ Tin cậy lẫn nhau”?

Việc thiết kế xây dựng một kế hoạch tăng trưởng quan hệ “ an toàn và đáng tin cậy lẫn nhau ” với các đối tác chiến lược đơn cử yên cầu cần phải thực thi 1 số ít bước tiên phong như sau. Thứ nhất, xác lập, nhìn nhận tình hình Lever an toàn và đáng tin cậy của mối quan hệ ( theo 4 thước đo ) và đề ra tiềm năng duy trì hay tăng trưởng quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau ở Lever nào ( theo 5 Lever ). Thứ hai, nhìn nhận, nghiên cứu và phân tích về quyền lợi của mỗi bên trong quan hệ với nhau cũng như xác lập ưu tiên của mối quan hệ đó trong chủ trương đối ngoại của từng nước. Thứ ba, nhận định và đánh giá, dự báo về những rủi ro đáng tiếc chính mà mỗi bên sẽ gặp phải trong quy trình tiến hành quan hệ với nhau. Thứ tư, nhìn nhận, đánh giá và nhận định về những mong ước và không mong ước trong quan hệ của bên này so với bên kia và ngược lại .
Về cơ bản, hoàn toàn có thể xác lập 3 nhóm biện pháp chính để thiết kế xây dựng, vun đắp quan hệ đáng tin cậy lẫn nhau. Đó là : nhóm giải pháp song phương theo kiểu tiệm tiến, từng bước ( incremental strategy ) ; nhóm giải pháp thể chế, đa phương ( institutional strategy ) ; nhóm giải pháp quản trị rủi ro đáng tiếc, mang tính gián tiếp ( risk management ). Ba nhóm giải pháp này có tác động ảnh hưởng qua lại lẫn nhau và thường được tiến hành tích hợp cùng nhau để kế hoạch toàn diện và tổng thể đạt được tác dụng mong ước .

Thứ nhất là nhóm biện pháp song phương theo kiểu tiệm tiến, từng bước (incremental strategy).[10] Nhóm biện pháp này xuất phát từ quan niệm cho rằng sự đáng tin cậy là một đặc tính mà các chủ thể dần dần thể hiện ra đối với nhau trong quá trình quan hệ tương tác liên tục, kéo dài để học hỏi và rút kinh nghiệm. Vai trò của giới lãnh đạo nói chung và cá nhân các nhà lãnh đạo nói riêng trong việc xác định ưu tiên lợi ích quốc gia và lựa chọn ưu tiên chính sách là cực kỳ quan trọng. Nhóm biện pháp này thường được thực hiện thông qua các thỏa thuận chính thức thúc đẩy đối thoại, hợp tác, chia sẻ tương đồng, đan xen lợi ích qua các giai đoạn, theo lộ trình, bắt đầu bằng những vấn đề dễ giải quyết và kết thúc bằng những vấn đề khó giải quyết nhất. Kinh nghiệm của quá trình tương tác giúp các chủ thể thể hiện độ đáng tin cậy của mình qua một loạt các thử nghiệm giải quyết vấn đề và buộc các chủ thể này phải chọn lựa giữa những lợi ích dài hạn của việc giữ chữ tín và lợi ích ngắn hạn của việc bội ước, thất hứa, hay chủ nghĩa cơ hội. Thử nghiệm theo vấn đề sẽ đi từ nhỏ đến lớn cho đến khi các chủ thể tin chắc rằng họ có thể trao quyền kiểm soát các lợi ích cốt lõi của họ cho bên kia một cách an toàn. Chừng nào mà những lợi ích mang lại của chủ nghĩa cơ hội và bội ước còn lớn hơn thì chừng đó các bên vẫn chưa tin cậy nhau và một trong các bên sẽ có động cơ lợi dụng sự tin cậy của bên kia. Mức độ đan xen, ràng buộc lợi ích sẽ góp phần hạn chế chủ nghĩa cơ hội này. Ngoài ra, việc tăng cường số lượng và chất lượng thông tin của nhau (độ minh bạch về thông tin và tần số, cơ chế, cấp độ đối thoại) để cùng nhau phối hợp, hợp tác, sẽ giảm thiểu chủ nghĩa cơ hội và lợi ích của việc bội ước.

Trong các thể chế, độ đáng tin cậy hoàn toàn có thể được nhìn nhận qua quy trình tuân thủ các quyết định hành động tập thể .

Thứ hai là nhóm biện pháp thể chế, đa phương (institutional strategy).[11] Rào cản lớn nhất đối với quan hệ tin cậy lẫn nhau là những tình huống dẫn đến động cơ cơ hội chủ nghĩa. Vì vậy, quan hệ tin cậy lẫn nhau muốn phát triển được thì cần phải có những công cụ đảm bảo hạn chế khả năng đối tác bội ước, lợi dụng. Trong QHQT, các quốc gia hay nói đúng hơn là giới lãnh đạo có 2 mối lo ngại cản trở quan hệ tin cậy lẫn nhau: sự lo ngại bị áp đặt/chèn ép từ bên ngoài và sự lo ngại áp lực từ phía cử tri/nội bộ trong nước. Các quốc gia tham gia vào và có ảnh hưởng đến các quyết định tập thể trong các thể chế/cơ chế (hoặc do các bên lập ra hoặc của quốc tế) có thể giảm mối lo này vì chúng giúp hạn chế những hậu quả tiêu cực của việc hợp tác. Tham gia vào các thể chế/cơ chế cũng giúp các chủ thể thăm dò, nắm bắt sớm ý đồ bội ước khi có cơ hội. Ngoài ra, giới lãnh đạo cũng rất lo ngại về những tác động trong nước của các thỏa thuận hợp tác tin cậy, đặc biệt là khi họ thay đổi bản chất quan hệ với những kẻ thù cũ. Vì vậy, những cơ chế/thỏa thuận nào ít gây sự chống đối của các phe phái trong nội bộ lãnh đạo và của các đảng đối lập thì càng có nhiều cơ hội thành công. Quyết định xây dựng quan hệ tin cậy lẫn nhau cần diễn ra đồng thời với việc thiết lập/tham gia vào các thể chế/cơ chế đảm bảo. Trong các khuôn khổ đa phương này, các chủ thể sẽ đề cao vai trò của các quy định, quy tắc, chuẩn mực (hướng về tương lai) hơn là lịch sử hành vi và độ đáng tin cậy của đối tác trong quá khứ.[12]

Thứ ba là nhóm biện pháp quản lý rủi ro, mang tính gián tiếp (risk management). Như đã phân tích trong phần nội hàm khái niệm “lòng tin”, chỉ trong tình huống có rủi ro (về sự bội ước) chúng ta mới cần đến sự tin cậy và tin cậy một đối tượng nào đó tức là chấp nhận rủi ro với đối tượng đó. Trên thực tế, khó có thể tồn tại một mối quan hệ nào có sự tin cậy lẫn nhau tuyệt đối, hay nói cách khác, rủi ro luôn tồn tại ở các mức độ khác nhau trong các mối quan hệ quốc tế. Về lý thuyết, quản lý rủi ro là một quá trình liên tục, kéo dài nhằm xác định, đánh giá, giám sát và giảm thiểu rủi ro gắn liền với các nguy cơ phát sinh từ những yếu tố bên trong và bên ngoài của mỗi quốc gia. Các biện pháp ứng phó để giảm thiểu rủi ro gồm san sẻ rủi ro, tránh rủi ro, giảm tác động tiêu cực của rủi ro, và chấp nhận hậu quả của một số rủi ro nhất định. Nhìn từ góc độ quan hệ quốc tế, thuyết Hiện thực cho rằng rủi ro luôn tồn tại ở mức cao và rất phổ biến trong quan hệ giữa các nước, vì vậy các biện pháp tự cứu mình hay cân bằng lực lượng được các quốc gia coi trọng. Để nâng cao thế và lực của bản thân, từng quốc gia có thể áp dụng biện pháp răn đe, kiềm chế quân sự, tăng cường sức mạnh quân đội; linh hoạt trong đa dạng hóa và duy trì cân bằng tương đối quan hệ với các đối tác quan trọng; tranh thủ các cơ chế, diễn đàn đa phương… Bản thân nhóm biện pháp quản lý rủi ro này có thể làm phát sinh thêm những rủi ro mới nhưng lợi ích mà chúng mang lại sẽ lơn hơn nếu được triển khai kết hợp nhuần nhuyễn, khéo léo với hai nhóm biện pháp nói trên. Trên thực tế, nhóm biện pháp này có tác động gián tiếp đến quan hệ giữa các nước và là bộ phận cấu thành mang tính bổ trợ cho 2 nhóm biện pháp kia trong chiến lược xây dựng quan hệ tin cậy lẫn nhau.

Quan hệ Pháp – Đức: Mô hình về xây dựng lòng tin và hòa giải giữa các quốc gia

Quá trình hòa giải Pháp – Đức là một nghiên cứu và điều tra trường hợp rất quan trọng vì đây là mẫu mực của quy trình hòa giải thành công xuất sắc và tổng lực giữa hai quốc gia thù địch trong lịch sử dân tộc. Quá trình hòa giải này tuy diễn ra trong thời kỳ đầu của Chiến tranh lạnh và có những đặc trưng về toàn cảnh lịch sử dân tộc, văn hóa truyền thống, tôn giáo của châu Âu nhưng vẫn là một bài học kinh nghiệm kinh nghiệm tay nghề rất hữu dụng cho những mối quan hệ chưa được hòa giải sau Chiến tranh lạnh ở những khu vực khác. Việc Đức và Pháp không riêng gì cùng nhau vô hiệu rủi ro tiềm ẩn cuộc chiến tranh giữa hai nước mà còn vượt qua vòng luẩn quẩn bế tắc của sự thù địch, tiến tới xác lập quan hệ hữu nghị và đối tác chiến lược thực sự cho thấy quyết tâm can đảm và mạnh mẽ của giới chỉ huy chính trị hai nước và sự hòa giải này đã đặt nền móng và thôi thúc tiến trình nhất thể hóa châu Âu .
Pháp và Đức đã từng là “ đối thủ cạnh tranh truyền kiếp ” trong lịch sử dân tộc châu Âu vì xung đột liên miên trong lịch sử dân tộc hai nước. Từ cuộc cạnh tranh đối đầu giữa triều đại Francois I và Karl V đầu thế kỷ 16 đến khi kết thúc Chiến tranh Thế giới II, Pháp và Đức đã trải qua 23 cuộc cuộc chiến tranh, trong đó cuộc cuộc chiến tranh Pháp – Phổ năm 1871 và CTTG I năm 1914 đặc biệt quan trọng góp thêm phần quan trọng vào ý niệm về “ đối thủ cạnh tranh truyền kiếp ” của chỉ huy và nhân dân hai nước. Trong CTTG II, người Pháp phải nhục nhã chịu sự chiếm đóng của phát xít Đức từ 1940 – 1944 nhưng Pháp lại là một trong 4 nước chiếm đóng Đức để bảo vệ Tây Béclin. Tranh chấp chủ quyền lãnh thổ giữa hai nước xoay quanh việc Pháp công bố bảo lãnh hạt Saar giàu than đá tuy khu vực này trước đây thuộc Đức và là nơi người Đức sinh sống. Về yếu tố văn hóa truyền thống, sắc tộc, người Đức luôn tự tôn về mặt sắc tộc nhưng lại tự ti về mặt văn hóa truyền thống so với người Pháp và người Pháp rất tự tôn về mặt văn hóa truyền thống so với người Đức. Bên cạnh đó, giới chỉ huy hai nước tiếp tục tăng cường tuyên truyền chính trị và giáo dục cho người dân những quan điểm xấu đi, phiến diện về nhau và về lịch sử dân tộc quan hệ hai nước. [ 13 ]
Hòa giải Pháp – Đức được thôi thúc do toàn cảnh quốc tế sau CTTG II. Dĩ nhiên, mục tiêu chính của quy trình hòa giải là vô hiệu trọn vẹn rủi ro tiềm ẩn cuộc chiến tranh tái diễn. Tuy vậy, chính mối đe doạ về bảo mật an ninh từ phía Liên Xô và kế hoạch Marshall của Mỹ nhằm mục đích phục sinh và tái thiết châu Âu đã thôi thúc Pháp và Đức hợp tác và thể chế hóa quan hệ qua hội đồng than-thép châu Âu. Trong mối quan hệ đầy phức tạp này, giới chỉ huy có vai trò cực kỳ quan trọng vì họ có quyết tâm và bản lĩnh chính trị, có quyền ra quyết sách và có những hành động tương thích trong những thời gian quyết định hành động. Trong trường hợp này, Ngoại trưởng Pháp Robert Schuman và Thủ tướng Đức Konrad Adenauer với tư tưởng hợp nhất châu Âu đã đóng vai trò chủ chốt trong việc ký kết Kế hoạch Schuman xây dựng Cộng đồng Than – Thép châu Âu ( 4/1951 ) và đây được coi là bước đi tiên phong của quy trình hòa giải. Việc Đức tham gia vào kế hoạch này giúp Pháp trấn áp được sự tăng trưởng của Đức và so với Đức đây là con đường duy nhất để khẳng định chắc chắn vị thế mới ở Tây Âu mà vẫn bảo vệ được bảo mật an ninh. Tháng 1/1957, hạt Saar được Pháp trả lại cho Đức sau một cuộc trưng cầu dân ý ở đây .
Nếu Schuman và Adenauer có công khởi xướng quy trình hòa giải thì Adenauer và de Gaulle có công duy trì quy trình này đến kết cục thành công xuất sắc. Hai nhà chỉ huy đã thiết lập một tình bạn rất mật thiết và tháng 1/1963, hai nước đã ký Hiệp ước Thân thiện Pháp – Đức ( hay còn gọi là Hiệp ước Elysee ), nhấn mạnh vấn đề hợp tác hai nước về đối ngoại, giáo dục và người trẻ tuổi. Tổ chức người trẻ tuổi Pháp – Đức sinh ra. [ 14 ]
Với sự hậu thuẫn nhiệt tình của hai nhà chỉ huy Jacques Chirac và Gerhard Schroeder, Pháp và Đức lần tiên phong đã công bố sách giáo khoa lịch sử dân tộc Pháp-Đức được biên soạn chung ( 5/2006 ), trong đó đề cập cả những yếu tố lịch sử dân tộc được cho là nhạy cảm .
Nhìn chung, quy trình hòa giải Pháp – Đức diễn ra ở 2 Lever. [ 15 ] Thứ nhất là hòa giải giữa nhà nước với nhà nước. Biện pháp tiên phong của quy trình hòa giải là việc các cơ quan chính phủ ra những công bố chung mang tính hình tượng nhằm mục đích đạt được sự công nhận của quốc tế và tạo khuôn khổ cho tiếp xúc, đối thoại. Đặc biệt, trong các công bố này thường không có lao lý về bảo mật an ninh. Trong trường hợp này là Hiệp ước Elysee. Hợp tác kinh tế tài chính trong khuôn khổ đa phương và song phương có vai trò đặc biệt quan trọng quan trọng và tiên phong trong việc củng cố và duy trì quy trình hòa giải. Trong trường hợp này là Cộng đồng Than – Thép châu Âu .
Thứ hai là hòa giải ở Lever nhân dân. Hai đối tượng người dùng ưu tiên là giới tri thức, học thuật, và giới trẻ. Lĩnh vực ưu tiên là giáo dục, giao lưu người trẻ tuổi. Trong trường hợp này, việc lập ủy ban hỗn hợp biên soạn sách giáo khoa lịch sử vẻ vang, giao lưu người trẻ tuổi, link các trường ĐH, các viện điều tra và nghiên cứu là những bước tiến được coi là có ý nghĩa nhất. /
— — — — — — — — –
[ 1 ] Tham luận tại Hội thảo “ Lòng tin và các nhóm giải pháp tăng cường lòng tin trong QHQT và đối ngoại của Nước Ta ”, Học viện Ngoại giao, TP.HN, 25/2/2009. Những quan điểm trong bài tham luận này là của tác giả và không phản ánh quan điểm của cơ quan nơi tác giả đang thao tác. Tác giả xin bày tỏ sự cảm ơn so với các đồng nghiệp về những góp phần, phản hồi rất quan trọng cho bài viết này .
[ 2 ] John Baylis và Steve Smith, The Globalization of World Politics : An introduction to international relations ( 3 rd edition ), Oxford University Press ( 2007 ) ; Andrew Kydd, Trust and Mistrust in International Relations, Princeton University Press ( 2005 ), Chapter 1 .
[ 3 ] Bernard Barber, The Logic and Limits of Trust, Rutgers University Press ( 1983 ), tr. 164 – 5 ; Kramer et al., “ Trust and distrust in organizations : emerging perspectives, enduring questions ”, Annual Reviews in Psychology, Vol. 50, ( 2/1999 ) ; Mayer et al., “ An integrative Model of organizational trust ”, Academy of Management Review, Vol. 20, No. 3 ( 1995 ) ; D.McAllister, “ Affect – and cognition-based trust as foundations for interpersonal cooperation in organizations ”, Academy of Management Journal, Vol. 38, No. 1 ( 1995 ) ; Niklas Luhmann, Trust and Power, Chichester : John Wiley và Sons ( 1979 ) ; Meyerson et al., “ Swift trust and temporary groups ”, in Kramer, R.M và Tyler T.R. ( Eds. ), Trust in Organizations : Frontiers of Theory and Research, Sage Publications, Thousand Oaks ( 1996 ), tr. 166 – 195 ; D.Gambetta, “ Can we trust trust ? ”, in Gambetta D. ( ed. ), Trust : Making and Breaking Cooperative Relationships, Basil Blackwell, Thành Phố New York ( 1988 ), tr. 213 – 237 ; M.Deutsch, “ The effect of motivational orientation upon Trust and suspicion ”, Human Relations, Vol. 13 ( 1960 ), tr. 123 – 139 .
[ 4 ] Sức mạnh quốc gia trong QHQT được biểu lộ qua 3 tiêu chuẩn chính : năng lực ( capabilities ) ; quyền lợi ( muốn phát huy sức mạnh đó như thế nào, ở đâu ) ; và uy tín ( prestige ) hay sự công nhận sức mạnh quốc gia bởi các quốc gia khác .
[ 5 ] AAron M.Hoffman, “ The structural causes of Trusting relationships : Why rivals do not overcome suspicion step by step ”, Political Science Quarterly, Vol. 122, No. 2 ( 2007 ), tr. 288 .
[ 6 ] AAron M.Hoffman, “ A Conceptualization of Trust in International Relations ”, European Journal of International Relations, Vol. 8, No. 3 ( 2002 ), tr. 376 – 9 .
[ 7 ] AAron M.Hoffman, “ The structural causes of Trusting relationships : Why rivals do not overcome suspicion step by step ”, Political Science Quarterly, Vol. 122, No. 2 ( 2007 ), tr. 289 .
[ 8 ] AAron M.Hoffman, “ The structural causes of Trusting relationships : Why rivals do not overcome suspicion step by step ”, Political Science Quarterly, Vol. 122, No. 2 ( 2007 ), tr. 289 .
[ 9 ] AAron M.Hoffman, “ A Conceptualization of Trust in International Relations ”, European Journal of International Relations, Vol. 8, No. 3 ( 2002 ), tr. 384 – 93 .
[ 10 ] AAron M.Hoffman, “ The structural causes of Trusting relationships : Why rivals do not overcome suspicion step by step ”, Political Science Quarterly, Vol. 122, No. 2 ( 2007 ), tr. 290 – 3 ; Andrew Kydd, “ Trust, Reassurance and Cooperation ”, International Organization, Vol. 54 ( Spring 2000 ) ; Andrew Kydd, Trust and Mistrust in International Relations, Princeton University Press ( 2005 ) ; Thomas C.Schelling, The strategy of conflict, Thành Phố New York : Oxford University Press ( 1960 ) ; Charles E.Osgood, An Alternative to War or Surrender, Urbana : University of Illinois Press ( 1962 ) .
[ 11 ] AAron M.Hoffman, “ The structural causes of Trusting relationships : Why rivals do not overcome suspicion step by step ”, Political Science Quarterly, Vol. 122, No. 2 ( 2007 ), tr. 292 – 3 ; Robert O.Keohane, After Hegemony : Cooperation and Discord in the World Political Economy, Princeton University Press ( 1984 ), tr. 65-109 ; Joseph M.Grieco, “ State Interests and Institutional Role Trajectories : A Neorealist Interpretation of the Masstricht Treaty and European Economic and Monetary Union ”, Security Studies, Vol. 5 ( Spring 1996 ) ; G.John Ikenberry, After Victory : Institutions, Strategic Restraint, and the Rebuilding of Order After Major Wars, Princeton University Press ( 2001 ), tr. 50-79 ; Zeev Maoz và Dan S.Felsenthal, “ Self-binding Commitments, the Inducements of Trust, Social Choice, and the Theory of International Cooperation ”, International Studies Quarterly, Vol. 31 ( June 1987 ) .

[12] Vấn đề xây dựng lòng tin luôn được đề cao trong các diễn đàn/cơ chế hợp tác đa phương. Ví dụ, trong lộ trình phát triển của Diễn đàn An ninh Khu vực ASEAN (ARF), các biện pháp xây dựng lòng tin (CBMs) được xem là viên gạch đầu tiên đặt nền móng cho các giai đoạn tiếp theo là Ngoại giao phòng ngừa (PD) và Giải quyết xung đột (CR).

[ 13 ] Seung-Hoon Heo, “ Reconciling Hereditary Enemy States : Franco-German and South Korean – Japanese Relations in Comparative Perspective ”, The Journal of International Policy Solutions, Vol. 8 ( Winter 2008 ), tr. 23-28 ; Lily Gardner Feldman, “ The Principle and Practice of Reconciliation in German Foreign Policy : Relations with France, Israel, Poland and the Czech Republic ”, International Affairs ( Royal Institute of International Affairs ), Vol. 75, No. 2 ( 1999 ), tr. 333 – 356 .
[ 14 ] Alice Ackermann, “ Reconciliation as a Pace-building Process in Postwar Europe : The Franco-German Case ”, Peace and Change, Vol. 19, No. 3 ( 1994 ), tr. 229 – 51 ; Seung-Hoon Heo, “ Reconciling Hereditary Enemy States : Franco-German and South Korean – Japanese Relations in Comparative Perspective ”, The Journal of International Policy Solutions, Vol. 8 ( Winter 2008 ) .
[ 15 ] Seung-Hoon Heo, “ Reconciling Hereditary Enemy States : Franco-German and South Korean – Japanese Relations in Comparative Perspective ”, The Journal of International Policy Solutions, Vol. 8 ( Winter 2008 ), tr. 26-7 .

Source: https://mix166.vn
Category: Nhân Ái