Lâm Đồng – Wikipedia tiếng Việt

Lâm Đồng là một trong năm tỉnh thuộc vùng Tây Nguyên, Việt Nam, đồng thời là tỉnh có diện tích lớn thứ 7 cả nước, tiếp giáp với vùng kinh tế trọng điểm phía nam.

Năm 2018, Lâm Đồng là đơn vị chức năng hành chính Nước Ta đông thứ 23 về số dân, xếp thứ 23 về Tổng sản phẩm trên địa phận ( GRDP ), xếp thứ 18 về GRDP trung bình đầu người, đứng thứ 26 về vận tốc tăng trưởng GRDP. Với 1.312.900 người dân [ 3 ], số liệu kinh tế tài chính – xã hội thống kê GRDP đạt 78.433 tỉ Đồng ( tương ứng với 3,4064 tỉ USD ), GRDP trung bình đầu người đạt 59,74 triệu đồng ( tương ứng với 2.595 USD ), vận tốc tăng trưởng GRDP đạt 8,14 %. [ 4 ]Nằm trên cao nguyên cao nhất của Tây Nguyên là Lâm Viên – Di Linh với độ cao 1500 mét so với mực nước biển và là tỉnh duy nhất ở Tây Nguyên không có đường biên giới quốc tế. Tỉnh lỵ là thành phố Đà Lạt nằm cách Thành phố Hồ Chí Minh 300 km về hướng Đông Bắc, cách thành phố TP. Đà Nẵng 658 km về phía nam, cách thủ đô hà nội TP. Hà Nội 1.414 km tính theo đường quốc lộ 1A Năm 2010, Lâm Đồng là tỉnh tiên phong của Tây Nguyên có 2 thành phố thường trực tỉnh ( Đà Lạt, Bảo Lộc ) .

Sông Đa Dưng, Lâm Hà

Đồi cây cafe, Đam Rông Đèo Bảo Lộc, Bảo Lộc

Lâm Đồng thuộc Nam Tây Nguyên, có tọa độ địa lý từ 11˚12’- 12˚15’ vĩ độ bắc và 107˚45’ kinh độ đông[5]. phía đông bắc giáp với tỉnh Khánh Hòa, phía đông giáp với tỉnh Ninh Thuận, phía tây giáp Đắk Nông, phía tây nam giáp hai tỉnh Đồng Nai và Bình Phước, phía nam và đông nam giáp tỉnh Bình Thuận, phía bắc giáp tỉnh Đắk Lắk ở phía Bắc[6].

Phía bắc tỉnh là dãy núi Yang Bông có đỉnh điểm 1749 mét. Dãy núi phía nam có đỉnh Đan Sê Na cao 1950 mét, đỉnh Lang Biang cao 2163 mét, Hòn Giao cao 1948 mét. phía nam hai dãy núi là cao nguyên Lang Biang, trên đó có thành phố Đà Lạt ở độ cao 1475 mét. Phía đông và nam tỉnh có cao nguyên Di Linh cao 1010 mét, địa hình khá phẳng phiu và đông dân cư, là nơi đầu nguồn của sông La Ngà. [ 7 ]

Những link với Nam Bộ[sửa|sửa mã nguồn]

Tuy thuộc vùng Tây Nguyên nhưng Lâm Đồng vẫn có những link nhất định với vùng Nam Bộ ở một vài nghành nghề dịch vụ :Về mặt quân sự chiến lược, Lâm Đồng được xếp vào Quân khu 7 ( quân khu Đông Nam Bộ lan rộng ra ) [ 8 ] .
Nằm ở phía nam Tây Nguyên, trên 3 cao nguyên ( cao nguyên Lâm Viên, cao nguyên Di Linh, cao nguyên Bảo Lộc ) và là khu vực đầu nguồn của mạng lưới hệ thống sông suối lớn, địa hình đa phần là núi và cao nguyên với độ cao trung bình từ 800 đến 1.000 mét so với mực nước biển, đồng thời cũng có những thung lũng nhỏ phẳng phiu. Đặc điểm điển hình nổi bật của địa hình tỉnh Lâm Đồng là sự phân bậc khá rõ ràng từ bắc xuống nam [ 9 ] .
Do chịu ảnh hưởng tác động của khí hậu nhiệt đới gió mùa gió mùa biến thiên theo độ cao, chính thế cho nên khí hậu Lâm Đồng được chia làm 2 mùa riêng không liên quan gì đến nhau là mùa mưa và mùa khô. Mùa mưa thường khởi đầu từ tháng 5 lê dài đến tháng 11, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Nhiệt độ cũng biến hóa rõ ràng giữa những khu vực, càng lên cao nhiệt độ càng giảm. Nhiệt độ trung bình năm của tỉnh giao động từ 18 – 250C, thời tiết ôn hòa và thoáng mát quanh năm, thường ít có những dịch chuyển lớn trong chu kỳ luân hồi năm. Lượng mưa trung bình 1.750 – 3.150 mm / năm, độ ẩm tương đối trung bình cả năm 85 – 87 %. Đặc biệt Đà Lạt thuộc Lâm Đồng có khí hậu cận nhiệt đới gió mùa núi cao ngay trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa savan nổi bật và nằm không xa những TT đô thị lớn và vùng đồng bằng đông dân .Nằm trong mạng lưới hệ thống sông Đồng Nai, có nguồn nước rất phong phú và đa dạng, mạng lưới suối khá chi chít, tiềm năng thuỷ điện rất lớn, với 73 hồ chứa nước, 92 đập dâng. Sông suối trên địa phận Lâm Đồng phân bố khá đồng đều, hầu hết sông suối chảy từ hướng đông bắc xuống tây nam, hầu hết những sông suối ở đây đều có lưu vực khá nhỏ và có nhiều ghềnh thác ở thượng nguồn .
Dân số tỉnh Lâm Đồng 1967[10]

Quận

Dân số

Bảo Lộc
44.239

Di Linh
22.541

Tổng số
66.780

Ngày 1 tháng 11 năm 1899, chính quyền Pháp lập tỉnh Đồng Nai Thượng (Province de Haut Donnai), tỉnh lỵ đặt tại Di Linh (Djiring)

Năm 1903, bãi bỏ tỉnh Đồng Nai Thượng, chuyển thành đại lý hành chính Di Linh, do đại diện thay mặt của Công sứ Bình Thuận quản lýNăm 1913, nhập đại lý Đà Lạt với đại lý Di Linh, gọi chung là đại lý Di Linh và vẫn thuộc tỉnh Bình ThuậnNgày 6 tháng 1 năm 1916 : xây dựng tỉnh Lâm Viên, gồm đại lý Đà Lạt mới lập lại và đại lý Di Linh, tách từ tỉnh Bình Thuận. Tỉnh lỵ đặt tại Đà Lạt. Tỉnh Lâm Viên còn được gọi là Langbiang hay Lâm ViênNgày 31 tháng 10 năm 1920 : xóa bỏ tỉnh Lâm Viên, một phần lập ra thành phố Đà Lạt, phần còn lại lập lại tỉnh Đồng Nai Thượng, tỉnh lỵ đặt tại Di Linh. Năm 1928 chuyển tỉnh lỵ tỉnh Đồng Nai Thượng về Đà LạtNgày 8 tháng 1 năm 1941, lập lại tỉnh Lâm Viên, tỉnh lỵ đặt tại Đà Lạt. Tỉnh lị tỉnh Đồng Nai Thượng chuyển về Di Linh .

Ngày 19 tháng 5 năm 1958, chính quyền Việt Nam Cộng hòa đổi tên tỉnh Đồng Nai Thượng thành tỉnh Lâm Đồng, đồng thời tách một phần đất sáp nhập với thành phố Đà Lạt, thành lập tỉnh Tuyên Đức. Tỉnh Lâm Đồng gồm 2 quận Bảo Lộc (B’Lao) và Di Linh, tỉnh lỵ đặt tại Bảo Lộc.

Chính quyền Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Nước Ta nhập tỉnh Lâm Viên với tỉnh Đồng Nai Thượng thành tỉnh Lâm Đồng. Như vậy tỉnh Lâm Đồng do Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Nước Ta đặt gồm có 2 tỉnh Lâm Đồng và Tuyên Đức do Nước Ta Cộng hòa đặt .Tháng 2 năm 1976, 2 tỉnh Lâm Đồng và Tuyên Đức hợp nhất thành tỉnh Lâm Đồng mới, gồm thành phố Đà Lạt và 4 huyện : Bảo Lộc, Di Linh, Đơn Dương, Đức Trọng .Ngày 14 tháng 3 năm 1979, chia huyện Bảo Lộc thành 2 huyện : Bảo Lộc và Đạ Huoai ; chia huyện Đơn Dương thành 2 huyện : Đơn Dương và Lạc Dương. [ 11 ]Ngày 6 tháng 6 năm 1986, chia huyện Đạ Huoai thành 3 huyện : Đạ Huoai, Đạ Tẻh và Cát Tiên. [ 12 ]

Ngày 28 tháng 10 năm 1987, chia huyện Đức Trọng thành 2 huyện: Đức Trọng và Lâm Hà.

Ngày 11 tháng 7 năm 1994, chia huyện Bảo Lộc thành thị xã Bảo Lộc và huyện Bảo Lâm. [ 13 ]Ngày 24 tháng 7 năm 1999, thành phố Đà Lạt được Thủ tướng nhà nước công nhận là đô thị loại II [ 14 ] .Ngày 17 tháng 11 năm 2004, xây dựng huyện Đam Rông trên cơ sở tách 3 xã thuộc huyện Lạc Dương và 5 xã thuộc huyện Lâm Hà. [ 15 ]Ngày 23 tháng 3 năm 2009, thành phố Đà Lạt được công nhận là đô thị loại I thường trực tỉnh Lâm Đồng [ 16 ] .Ngày 8 tháng 4 năm 2010, chuyển thị xã Bảo Lộc thành thành phố Bảo Lộc. [ 17 ] .
Tỉnh Lâm Đồng có 12 đơn vị chức năng hành chính cấp huyện, gồm có 2 thành phố thường trực tỉnh và 10 huyện với 142 đơn vị chức năng hành chính cấp xã, gồm có 111 xã, 18 phường và 13 thị xã. [ 18 ]
Sông Đa Mrong, đoạn chảy qua Đam Rông, Lâm Đồng .
Lâm Đồng có diện tích quy hoạnh trồng Trà lớn nhất Nước Ta. Tuy nhiên một phần đông lệch giá của tỉnh là nhờ vào tăng trưởng du lịch và xuất khẩu cafe. Trong bảng xếp hạng về Chỉ số năng lượng cạnh tranh đối đầu cấp tỉnh của Nước Ta năm 2011, tỉnh Lâm Đồng xếp ở vị trí thứ 61/63 tỉnh thành [ 20 ], đến năm năm ngoái xếp hạng 20/63 tỉnh thành Nước Ta [ 21 ] .Giai đoạn 9 tháng đầu năm 2012, GDP theo giá so sánh năm 1994 đạt 7.247 tỷ đồng tăng 15,6 % so với cùng kỳ 2011. Trong đó Nông lâm thủy hải sản 1.752 tỷ đồng, công nghiệp – kiến thiết xây dựng đạt 2.760,8 tỷ đồng, dịch vụ 2.733,7 tỷ đồng. Cũng trong quy trình tiến độ này, GDP theo giá hiện hành đạt 19.366 tỷ đồng tăng 24 % so với cùng kỳ 2011. Trong đó Nông lâm thủy hải sản 6.104 tỷ đồng, công nghiệp – kiến thiết xây dựng đạt 4.515 tỷ đồng, dịch vụ 8.747 tỷ đồng. Tổng kim ngạch xuất khẩu đạt 197.7 tỷ đồng tăng 9,6 %, tổng mức góp vốn đầu tư xã hội đạt 8.550 tỷ đồng, Thu ngân sách nhà nước trên địa phận 2.886,5 tỷ đồng, lôi cuốn du lịch đạt 2,98 triệu lượt đồng thời xử lý cho 22.663 lao động [ 22 ] .

Dân cư và Tôn giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, dân số toàn tỉnh Lâm Đồng đạt 1.296.906 người, tỷ lệ dân số đạt 125 người / km² [ 23 ] Trong đó dân số sống tại thành thị đạt gần 508.755 người, chiếm 39,2 % dân số toàn tỉnh [ 24 ], dân số sống tại nông thôn đạt 788.151 người, chiếm 60,8 % dân số [ 25 ]. Dân số nam đạt 653.074 người [ 26 ], trong khi đó nữ đạt 643.832 người [ 27 ]. Tỷ lệ tăng tự nhiên dân số phân theo địa phương tăng 0,88 ‰ [ 28 ]
Trẻ em vùng cao, DaringTheo thống kê của tổng cục thống kê Nước Ta, tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2009, trên địa phận toàn tỉnh có 43 dân tộc bản địa cùng 18 người quốc tế sinh sống. Trong đó dân tộc bản địa Kinh là đông nhất với 901.316 người, xếp ở vị trí thứ hai là người Cơ Ho với 145.665 người, người Mạ đứng ở vị trí thứ 3 với 31.869 người, thứ 4 là người Nùng với 24.526 người, người Tày có 20.301 người, Chu Ru có 18.631 người, người Hoa có 14.929 người, Mnông có 9.099 người, người Thái có 5.277 người, người Mường có 4.445 người cùng những dân tộc bản địa ít người khác như Mông với 2.894 người, Dao với 2.423 người, Khơ Me với 1.098 người … tối thiểu là Lô Lô, Cơ Lao và Cống mỗi dân tộc bản địa chỉ có duy nhất 1 người [ 29 ] .
Tính đến ngày 1 tháng 4 năm 2019, Toàn tỉnh Lâm Đồng có 12 Tôn giáo khác nhau chiếm 741.836 người. Trong đó, nhiều nhất là Thiên chúa có 380.996 người, Phật giáo có 200.560 người, Tin Lành có 113.536 người, Cao Đài có 46.220 người, cùng những tôn giáo khác như Phật giáo Hòa Hảo với 330 người, Hồi Giáo có 75 người, Bà La Môn có 72 người, 27 người theo Đạo Tứ Ân Hiếu Nghĩa, 11 người theo Minh Sư Đạo, 5 người theo đạo Bahá’í, 3 người theo Minh Lý Đạo, 1 người Tịnh độ cư sĩ Phật hội Nước Ta [ 29 ] .

Y tế và giáo dục[sửa|sửa mã nguồn]

Tính đến thời gian ngày 30 tháng 9 năm 2011, trên địa phận toàn tỉnh Lâm Đồng có 459 trường học ở cấp phổ trong đó có Trung học phổ thông có 37 trường, Trung học cơ sở có 133 trường, Tiểu học có 251 trường, trung học có 22 trường, có 16 trường đại trà phổ thông cơ sở, cạnh bên đó còn có 200 trường mẫu giáo [ 30 ]. Với mạng lưới hệ thống trường học như vậy, nền giáo dục trong địa phận Tỉnh Lâm Đồng cũng tương đối hoàn hảo, góp thêm phần giảm thiểu nạn mù chữ trong địa phận tỉnh [ 30 ] .

Tỉnh có 4 trường đại học là Đại Học Đà Lạt, Đại học Yersin, Đại học Kiến Trúc TP Hồ Chí Minh cơ sở tại Đà Lạt và Đại học Tôn Đức Thắng Cơ Sở Bảo Lộc.[cần dẫn nguồn]

Theo thống kê về y tế năm 2011, trên địa phận toàn tỉnh Lâm Đồng có 187 cơ sở khám chữa bệnh thường trực Sở Y tế. Trong đó có 14 Bệnh viện, 22 phòng khám đa khoa khu vực và 148 Trạm y tế phường xã, 1 bệnh viện điều dưỡng và phục sinh công dụng, với 3015 giường bệnh và 582 bác sĩ, 596 y sĩ, 859 y tá và khoảng chừng 483 nữ hộ sinh [ 31 ] .
Thác ĐamBri .
Mặc dù địa hình hầu hết là đèo, núi, tuy nhiên mạng lưới hệ thống giao thông vận tải đường đi bộ vẫn phân bổ đều khắp những vùng trong tỉnh. Các tuyến đường Quốc lộ tại Lâm Đồng như Quốc lộ 20, Quốc lộ 28, Quốc lộ 55, Quốc lộ 27 .Các con sông lớn chảy qua địa phận tỉnh như sông Đa Dâng, sông Đồng Nai, sông La Ngà, sông Đa Nhim, nhưng vì vận tốc chảy khá cao, ngắn và dốc nên không thuận tiện cho giao thông vận tải đường thuỷ. Mặc khác so với đường hàng không thì tỉnh có trường bay Liên Khương, với những hãng Vietnam Airlines, Air Mekong và Vietjet Air, Bamboo Airways, AirAsia, .. có những chuyến bay thẳng nối TP. Đà Nẵng, Thành Phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh và một số ít trường bay quốc tế trong khu vực tới Sân bay quốc tế Liên Khương, nằm ở ngoại ô thành phố Đà Lạt .
Lâm Đồng có nhiều thắng cảnh nổi tiếng như những thác nước tại huyện Đức Trọng và những thắng cảnh vạn vật thiên nhiên tại Đà Lạt như Hồ Than Thở, Hồ Xuân Hương .Tuy nhiên, trong thời hạn gần đây, do không được chăm sóc bảo dưỡng đúng mức, cảnh sắc nhiều thắng cảnh đang bị tàn phá. Ngày 10 trong 17 thắng cảnh vương quốc xuống cấp trầm trọng, trong đó có ba ngọn thác ở huyện Đức Trọng đã được xếp hạng vương quốc tại Lâm Đồng đã biến mất gồm : thác Gougah, thác Liên Khương và thác Bảo Đại [ 32 ]. Lý do là vì những đơn vị chức năng được giao góp vốn đầu tư thiếu năng lượng và chỉ lo khai thác kinh doanh thương mại bán vé [ 32 ]. Ông Đinh Bá Quang – Trưởng phòng Quản lý di sản văn hóa truyền thống ( Sở VH-TT-DL ) Lâm Đồng cho biết : ” Theo pháp luật, hằng năm những đơn vị chức năng trích từ 3 – 5 % lãi suất vay kinh doanh thương mại để trùng tu, tôn tạo và tổ chức triển khai những hoạt động giải trí văn hóa truyền thống tại di tích lịch sử. Thế nhưng trong thực tiễn qua kiểm tra thì những điểm này không triển khai được như vậy ” [ 33 ] .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Khám Phá