Giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn, phát triển văn hóa với tăng trưởng kinh tế

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh, phải giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn, phát triển văn hóa với tăng trưởng kinh tế, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội – Ảnh: VGP

Sau 1 ngày làm việc tích cực, khẩn trương và khoa học, Hội thảo Văn hóa 2022 đã hoàn thành toàn bộ chương trình đề ra và bế mạc vào chiều chiều tối 17/12.

Hội thảo đã nghe ý kiến phát biểu chỉ đạo của đồng chí Võ Văn Thưởng, Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư; báo cáo đề dẫn của đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng lý luận Trung ương; các tham luận, ý kiến phát biểu, thảo luận của các bộ, ngành trung ương, các địa phương, các chuyên gia trong và ngoài nước.

Hội thảo nhận được sự quan tâm rất lớn của cả hệ thống chính trị và người dân, các cơ quan thông tấn, báo chí, của Trung ương và địa phương.

Phải chấn hưng và phát triển văn hoá

Phát biểu kết luận và bế mạc Hội thảo, khẳng định văn hoá luôn có vị trí, vai trò hết sức quan trọng trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và phát triển của đất nước ta, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, trong suốt chiều dài lịch sử, Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng vai trò, vị trí của văn hoá. Gần nhất là Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã xác định phát triển toàn diện con người; xây dựng nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; phát triển văn hoá thực sự trở thành sức mạnh nội sinh và động lực cho phát triển đất nước, bảo vệ Tổ quốc.

Theo Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, một trong các đột phá chiến lược trong giai đoạn tới là phải hoàn thiện thể chế, chính sách, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc và phát huy giá trị văn hoá, sức mạnh con người Việt Nam, tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc năm 2021, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh “văn hoá là hồn cốt của dân tộc, văn hoá còn thì dân tộc còn” và Tổng Bí thư đã đặt ra yêu cầu và mục tiêu phải chấn hưng và phát triển văn hoá.

“Việc hoàn thiện thể chế chính sách và khơi thông các nguồn lực để phát triển văn hoá là một trong những giải pháp quan trọng đóng góp vào việc chấn hưng văn hoá, cụ thể hóa và hiện thực hoá mục tiêu chấn hưng văn hoá theo chủ trương, đường lối của Đảng ta mà  Tổng Bí thư nhấn mạnh tại Hội nghị Văn hoá toàn quốc năm 2021. Chúng ta chọn chủ đề này vì đường lối, chủ trương thì đã rất rõ, lần này tiếp tục góp phần thấm nhuần về quan điểm, thông suốt về tư tưởng và quan trọng nhất bây giờ là xác định rõ những việc gì phải làm về thể chế, về chính sách, về nguồn lực để hiện thực hóa được mục tiêu đã đề ra, để văn hoá thực sự ngang hàng với chính trị, kinh tế…”, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu. 

Khái quát lại nội dung của hội thảo, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ Hội thảo đã tập trung đánh giá thực trạng về thể chế, ban hành các chính sách và bảo đảm nguồn lực để phát triển văn hoá và con người Việt Nam trong thời gian qua; đồng thời nhất trí đánh giá những kết quả rất quan trọng đã đạt được, trong đó, khẳng định công tác thể chế hoá các quan điểm, chủ trương của Đảng về phát triển văn hoá tiếp tục được quan tâm và đạt được nhiều kết quả nổi bật.

Tuy nhiên, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng chỉ rõ công tác xây dựng thể chế, ban hành chính sách và bảo đảm nguồn lực cho phát triển văn hóa còn tồn tại nhiều bất cập, khó khăn, vướng mắc. Thể chế, chính sách, pháp luật về văn hóa còn chậm đổi mới, chưa theo kịp yêu cầu phát triển, một số quy định còn bất cập, chồng chéo, thiếu đồng bộ, hiệu quả thấp. Một số lĩnh vực còn thiếu văn bản pháp luật điều chỉnh. Khâu tổ chức thực thi pháp luật vẫn còn là khâu không yếu thì cũng chưa mạnh…

Tạo hành lang pháp lý để tổ chức và triển khai thuận lợi mọi hoạt động văn hóa

Cho biết, Hội thảo đã đề cập đến nhiều vấn đề liên quan đến hoàn thiện thể chế chính sách và bảo đảm nguồn lực, đồng thời nhấn mạnh yêu cầu phải kiến tạo cho việc chấn hưng và phát triển văn hóa, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhấn mạnh việc hoàn thiện thể chế văn hoá phải bảo đảm các yêu cầu căn bản là tạo hành lang pháp lý để tổ chức và triển khai thuận lợi mọi hoạt động văn hóa trong khuôn khổ pháp luật dưới sự lãnh đạo của Đảng. 

Phát huy tối đa năng lực sáng tạo, sự đa dạng và năng động của văn hóa, tạo điều kiện hội nhập thị trường văn hóa quốc tế. 

Chú trọng tính đặc thù của văn hoá, vừa bảo đảm phát triển đúng định hướng chính trị, tư tưởng của Đảng, vừa bảo đảm tự do sáng tạo trên cơ sở phát huy tính tự giác cao với mục đích đúng đắn. Văn hóa phải là một trong các trụ cột để phát triển bền vững đất nước.

Giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa bảo tồn, phát triển văn hóa với tăng trưởng kinh tế, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội; giữa lợi ích kinh tế của chủ thể với lợi ích văn hóa của cộng đồng; giữa yếu tố dân tộc và quốc tế; giữa truyền thống và hiện đại; giữa văn hóa đại chúng và văn hóa tinh hoa, bác học.

Chủ tịch Quốc hội nêu rõ hoàn thiện thể chế về văn hóa phải được tiến hành đồng bộ, kịp thời. Trước hết là rà soát, hoàn thiện hệ thống pháp luật còn thiếu trong các lĩnh vực văn hóa như về văn hóa nghệ thuật biểu diễn, di sản văn hóa, quyền tác giả và quyền liên quan đáp ứng yêu cầu bảo hộ, thực thi quyền trong nước và hội nhập quốc tế…

Nghiên cứu sửa đổi, bổ sung, khắc phục các bất cập trong các chính sách đã ban hành; kịp thời hoàn thành việc thể chế hóa Nghị quyết Đại hội XIII về các lĩnh vực văn hóa, giáo dục, khoa học, công nghệ, thông tin và truyền thông, tín ngưỡng tôn giáo.

Các vấn đề mới cần được tiếp tục thể chế hóa để đáp ứng yêu cầu phát triển văn hóa trong giai đoạn hiện nay. Chủ tịch Quốc hội khái quát những vấn đề mới phát sinh cần được thể chế được Hội thảo đề cập như: Cơ chế thị trường trong lĩnh vực văn hóa gắn với nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; mối quan hệ giữa tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa và tiến bộ, công bằng xã hội; xây dựng văn hóa trong chính trị, kinh tế và kinh tế trong văn hóa; phát triển các ngành công nghiệp văn hóa và thị trường văn hóa; thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa.

Hội thảo nhấn mạnh thể chế quản lý nhà nước về văn hóa phải được đổi mới đồng bộ với quá trình hoàn thiện hệ thống pháp luật theo hướng nâng cao hiệu quả quản lý văn hóa, phù hợp với bối cảnh kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Chú trọng vai trò của người dân trong phát triển sự nghiệp văn hóa, nhất là xác lập cơ chế tự quản của các cộng đồng xã hội để tự tổ chức, vận hành và trang bị cơ sở vật chất cho các thiết chế văn hóa.

Tăng cường phân cấp, phân quyền, tạo cơ chế khuyến khích sự năng động, sáng tạo, chủ động trong quản lý các hoạt động của ngành văn hóa; bảo đảm yêu cầu quản lý toàn diện, đa ngành. Hệ thống quy định về thủ tục hành chính và điều kiện đầu tư, kinh doanh trong lĩnh vực văn hóa cần tiếp tục được hoàn thiện theo hướng đơn giản, minh bạch hơn nữa.

Không khí Hội thảo rất sôi nổi, các ý kiến tham luận rất trí tuệ, sâu sắc và trách nhiệm – Ảnh: VGP

Các nhóm chính sách tạo đột phá cho phát triển văn hóa

Chủ tịch Quốc hội cho biết Hội thảo thống nhất 9 nhóm chính sách lớn, quan trọng cần được tập trung nghiên cứu, thể chế hóa để tháo gỡ các điểm nghẽn, tạo sự phát triển đột phá cho phát triển văn hóa.

Một là, chính sách phát triển con người Việt Nam toàn diện. Con người là trung tâm, là chủ thể, là nguồn lực chủ yếu, là mục tiêu của sự phát triển. Tất cả chính sách đều hướng tới mục tiêu cao nhất là phát triển con người Việt Nam toàn diện, mang đầy đủ đặc trưng của con người xã hội chủ nghĩa.

Hai là, chính sách xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh với các trọng tâm là xây dựng đời sống văn hóa; phát triển và quản lý hệ thống hạ tầng, thiết chế và không gian văn hoá đồng bộ, hiệu quả.

Ba là, chính sách nâng cao hiệu quả thông tin tuyên truyền và giáo dục văn hóa. Có chính sách đầu tư để phát triển truyền hình và phát thanh trở thành ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn; hình thành các cơ sở giáo dục đào tạo, cơ quan truyền thông mạnh, có năng lực cạnh tranh và ảnh hưởng ở tầm khu vực, quốc tế.

Bốn là, chính sách bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa dân tộc như tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh đây là tài sản vô cùng quý báu do tổ tiên, cha ông ta mấy nghìn năm để lại, không phải nước nào cũng có được và chúng ta phải có trách nhiệm trân trọng, gìn giữ và phát huy.

Năm là, chính sách thúc đẩy sự phát triển văn học nghệ thuật, cần bổ sung chính sách riêng biệt cho hoạt động sáng tạo của các ngành nghệ thuật chuyên biệt còn thiếu như sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học; nghệ thuật biểu diễn; mỹ thuật, nhiếp ảnh và triển lãm…; bổ sung các chính sách mới về hỗ trợ, quản lý hoạt động tuyên truyền, phổ biến tác phẩm văn học nghệ thuật trên không gian mạng; đào tạo, bồi dưỡng, phát huy tài năng trong lĩnh vực văn học nghệ thuật, nhất là những tài năng trẻ; bảo vệ quyền tác giả và các quyền liên quan; bảo đảm môi trường tự do, dân chủ, lành mạnh, khoa học để khơi nguồn cảm hứng, sáng tạo.

Sáu là, phát triển các sản phẩm văn hóa nghệ thuật có giá trị đỉnh cao về nghệ thuật và tư tưởng; phấn đấu có tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm hướng tới kỷ niệm 100 năm ngày thành lập Đảng vào năm 2030 và 100 năm ngày thành lập Nước vào năm 2045.

Bảy là, chính sách phát triển công nghiệp văn hóa. Trong đó, cần tập trung nghiên cứu, hoàn thiện các nhóm chính sách để tạo đột phá cho phát triển bền vững ngành công nghiệp văn hóa

Tám là, nhóm chính sách về đẩy mạnh chuyển đổi số và ứng dụng các thành tựu khoa học công nghệ trong lĩnh vực văn hóa. 

Cuối cùng là về chính sách phát triển nguồn nhân lực văn hóa. Theo đó, cần coi phát triển nguồn nhân lực văn hoá là “khâu đột phá” trong công cuộc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam. Hoàn thiện đồng bộ hệ thống chính sách để tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực văn hóa nghệ thuật cả chất lượng, số lượng, cơ cấu. Bảo đảm cơ chế, chính sách thuận lợi cho hợp tác đào tạo trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật. Bổ sung, hoàn thiện chính sách đãi ngộ, tôn vinh một cách xứng đáng cả về vật chất và tinh thần đối với cống hiến thực tế của đội ngũ trí thức, văn nghệ sĩ, nghệ nhân, cán bộ ngành văn hóa.

Các nhóm nhiệm vụ giải pháp cần tập trung làm ngay

Trên cơ sở các đề xuất của 9 nhóm chính sách nêu trên, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Hội thảo đã đồng thuận và thống nhất cao kiến nghị 7 nhóm nhiệm vụ giải pháp cần tập trung làm ngay.

Theo đó, thứ nhất là sớm xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về phát triển văn hóa với 9 nhóm chính sách đã được chỉ ra ở trên là các nội dung quan trọng để xây dựng khung chính sách cho Chương trình này.

Thứ hai, rà soát các nội dung về văn hóa trong 2 chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới và phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tiếp thu các ý kiến có giá trị tại Hội thảo để có những điều chỉnh phù hợp, đạt kết quả tốt hơn.

Thứ ba, tập trung triển khai có hiệu quả chiến lược, chương trình, đề án về xây dựng văn hóa công sở, văn hóa học đường, văn hóa doanh nghiệp, ngoại giao văn hóa.

Thứ tư, đầu tư các công trình văn hóa mang tính biểu tượng quốc gia và thời đại Hồ Chí Minh. Phát triển các sản phẩm văn hoá có giá trị đỉnh cao về nghệ thuật và tư tưởng, phấn đấu có các tác phẩm văn học nghệ thuật xứng tầm. 

Thứ năm, đổi mới cơ chế hoạt động, nhất là cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực văn hóa để thu hút, sử dụng nguồn lực hiệu quả hơn.

Thứ sáu, đẩy mạnh thu hút đầu tư cho phát triển các ngành công nghiệp văn hóa, xây dựng chuỗi sản phẩm du lịch, sản phẩm thương mại mang bản sắc văn hóa Việt Nam.

Thứ bảy, chú trọng các cơ chế, chính sách phát huy, tạo điều kiện, khuyến khích, năng lực sáng tạo của các chủ thể văn hóa./.

Hải Liên