Ngày 30/04: Nếu còn thiết tha hãy giúp một tay để lịch sử không bị đánh mất

• Alex Thái Đình Võ
• Gửi bài từ Honolulu, Hawaii, Hoa Kỳ

30 tháng 4 2021Nguồn hình ảnh, Nguyen The Phuong

Chụp lại hình ảnh,

Khách sạn Continental cổ xưa nhất Việt Nam nằm trên đường Đồng Khởi, kiến thiết xây dựng 1878 theo lối kiến trúc giống như Toà Thị Chính Paris. Sau 1975 vẫn còn giữ nguyên tên cũ .

30/4 năm nay bạn nghĩ gì?

Tôi nghĩ nhiều về lịch sử, và nghĩa vụ và trách nhiệm của mỗi người trong việc giữ gìn và làm sáng tỏ lịch sử .Lịch sử thu nhỏ là hồi ký của từng cá thể, là gia phả của mỗi mái ấm gia đình, nhưng gôm chung sẽ là lịch sử của một quốc gia, của trái đất .Nhà hùng biện Marcus Garvey từng nói ” Một người không có kiến thức và kỹ năng về lịch sử nguồn gốc và văn hóa truyền thống của mình [ thì cũng ] giống như một cây không có rễ. “Lịch sử lý giải quá khứ, định hình hiện tại, và khuynh hướng tương lai nên việc thông hiểu lịch sử luôn là điều tất yếu .Nhưng đây là điều không dễ, vì lịch sử rất dễ bị ghi lại một cách sai lầm .Mỗi thể chế chính trị khi lên cầm quyền thường củng cố lịch sử theo khuynh hướng của mình, vì nắm được lịch sử tức nắm được não trạng của dân .Các cường quốc trong lịch sử được hình thành không chỉ ở sức mạnh kinh tế tài chính hoặc quân sự chiến lược mà còn ở việc tạo dựng một nền tảng lịch sử vững vàng theo khuynh hướng chính trị của thể chế quản lý .

Một lịch sử bị ‘định hướng’

Sau năm 1975, dưới sự chỉ huy của Đảng Cộng sản, chính quyền sở tại Việt Nam cũng làm điều này, qua việc triệt sản toàn bộ những nhân vật, sự kiện, và góc nhìn mang dấu ấn của thể chế trước hoặc mang tính trái chiều .Các nhân vật lịch sử như Bảo Đại, Ngô Đình Diệm, và Nguyễn Văn Thiệu đều bị xoá mờ trong sách sử. Các tên tuổi tri thức yêu nước như Phan Châu Trinh, Phạm Quỳnh, Nguyễn Văn Vĩnh, Trần Trọng Kim, hay Nhất Linh cũng cùng số phận .Biểu tượng của chính thể VNCH, từ lá cờ cho đến tên đường và tác phẩm nghệ thuật và thẩm mỹ, đều bị xoá hoặc cấm. Thay vào đó là sự độc quyền trong việc tọa lạc và phổ cập hình tượng của chính thể mới .Đinh Độc Lập trở thành Đinh Thống Nhất, Đường Công Lý đổi thành Nam Kỳ Khởi Nghĩa, trường trung học Gia Long được thay tên thành Nguyễn Thị Minh Khai, Nghĩa trang Quân Đội Biên Hoà bị bỏ phí .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Ảnh chụp ngày 30 tháng 4 năm 1975 tại TP HCM khi chiếc xe tăng của Quân đội Bắc Việt húc đổ cổng dinh tổng thống miền Nam Việt Nam, thành trì ở đầu cuối của chính quyền sở tại miền Nam Việt Nam .Qua thời hạn, mọi ngóc ngách của xã hội đều bị vây phủ bởi những hình tượng cách mạng, từ hình ảnh Hồ Chí Minh đến màu cờ đỏ, đến sự nở rộ của những tên Võ Nguyên Giáp, Lê Duẩn, Lê Hồng Phong, Trần Phú, Phạm Văn Đồng trên khắp mọi nẻo đường .Và qua thời hạn, người Việt, nhất là thế hệ trẻ, nghiễm nhiên cho rằng sự sống sót của Việt Nam là do công của những nhà chỉ huy cộng sản .Mặt khác nhiều người Việt không muốn nhắc đến đại chiến đã kết thúc ngày 30/4/1975, cơ bản vì sự quyết liệt và gây chia rẽ của nó .” Đề tài xưa như toàn cầu không tương thích cho giới trẻ và thời cuộc lúc bấy giờ. Thắng thua cũng đã định thì không còn gì để nói và chỉ nên để cho lịch sử phán xét. ‘ ‘ Họ nói .Câu nói này thoáng nghe có vẻ như thông thường, nhưng cho thấy một yếu tố khá nghiêm trọng trong nhận thức của nhiều người Việt về lịch sử .Lịch sử không phải là một thực thể tự hoàn toàn có thể tìm tòi, so sánh, suy luận thì tự nó làm thế nào hoàn toàn có thể đánh giá và nhận định, phán xét ?Không biết bao nhiêu sách báo đã viết về đại chiến Việt Nam đã chấm hết 46 năm, nhưng tất cả chúng ta cần nhìn nhận thực sự là đến nay vẫn còn nhiều người chưa hiểu hết về đại chiến này .Nhất là về những góc nhìn xã hội, kinh tế tài chính, và văn hóa truyền thống, từ quan điểm và tầm nhìn của những thường dân, dù bên thắng hay bên thua, hoặc những người vô can, đứng giữa hai lằn đạn .Thủ Tướng Winston Churchill từng nói ” Lịch sử đã và sẽ được viết bởi kẻ thắng. “Nếu lịch sử đã và sẽ được viết bởi phe thắng cuộc, những kẻ nắm quyền, vậy bên thua cuộc, những người ở vị thế không có quyền lực tối cao thì sao ?Có phải vô hình trung lời nói của họ sẽ liên tục bị vùi dập qua những hình thức kiểm duyệt hay bị vô hiệu khỏi sách sử và những cuộc bàn luận ?Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Việt Nam luôn chú trọng tuyên truyền về thắng lợi. lên án tội ác cuộc chiến tranhNguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,TP HCM hai hình ảnh năm 1975 và 2020Hệ quả của những hiểu biết chưa tường tận là những ngộ nhận và cáo trạng đầy phiến diện được nhét vào đầu những thế hệ thanh thiếu niên trong thời hạn 40, 50 năm qua .Điều này sẽ liên tục xảy ra với những thế hệ sau nếu không có những nỗ lực hầu quân bình lại cái nhìn về lịch sử cuộc chiến tranh Việt Nam cũng như hậu quả của nó .

‘Em không biết gì về Tù cải tạo’

Có lần, khi được mời thỉnh giảng cho một lớp sử tại một trường ĐH ở Thành Phố Hà Nội với chủ đề người ” Việt trên đất Mỹ, ” tôi ghi hai từ ” Vượt Biển ” và ” Tù Cải Tạo ” trên bảng và hỏi sinh viên nghĩ gì về hai từ ấy .Tôi khá kinh ngạc khi thấy đa phần đều không hiểu biết ý nghĩa lịch sử phía sau hai từ đó trong sự hình thành của hội đồng người Việt tại Hoa Kỳ. Đa số đều không biết diện HO là gì, hay bao nhiêu Phần Trăm những người được qua Mỹ sau này là cựu sĩ quan VNCH từng bị nhốt nhiều năm trong những trại tù tái tạo .Nguồn hình ảnh, nik wheeler / getty imagesChụp lại hình ảnh ,Những người dân miền Nam vô vọng cố gắng nỗ lực trèo vào tòa Đại sứ quán Mỹ để chạy trốn khỏi TP HCM. Ngày hôm sau, ngày 30 tháng 4 năm 1975, TP HCM rơi vào tay cộng sản và Chiến tranh Việt Nam chính thức kết thúcSau lớp, vài sinh viên lên găp tôi và rưng rưng nước mắt thú nhận : ” Em không hề biết gì về Tù tái tạo. Xưa nay em chỉ nghĩ những người ở Mỹ là những người phản quốc. Không biết sự cực khổ họ đã phải trải qua. Em cứ tưởng họ qua đấy là được chu cấp nhà cửa và mọi tiện lợi. “

Lần khác, trong năm học lớp 7, sau khi người thầy chiếu bộ phim ‘Vietnam: A Television History’ (1983), một cậu học sinh người Mỹ hỏi tôi:

” Nhà mày ở bên phe nào ( đại chiến ) ? “Tôi vấn đáp ” Miền Nam, ” lập tức cậu ấy chỉa tay vào mặt tôi, cười và la lên như vẻ đang đưa ra một phán quyết, ” À, vậy mái ấm gia đình mày thua là đáng ! “Lần khác nữa, trong năm học ở Đại Học Berkeley, trong lớp về ” Hoà Bình và Xung Đột “, tôi viết một bài luận phản ảnh sự thiên lệch trong cách giảng dạy và tài liệu dùng trong lớp về đại chiến Việt Nam .Thay vì khám phá và trao đổi, vị giáo sư của lớp cho tôi điểm ” F – “, điểm thấp nhất hoàn toàn có thể, cùng với một trang viết, lý giải rằng tôi được điểm ấy vì không theo nguyên tắc của một bài luận, và những phản ảnh của tôi xuất phát từ việc tôi chưa vứt bỏ được cái đắng cay của kẻ thuộc bên thua cuộc .Trên đây là những họa tiết nhỏ, nhưng phản ảnh những bài học kinh nghiệm và nhận định và đánh giá về lịch sử cuộc chiến tranh Việt Nam mà con cháu của tất cả chúng ta đã, đang, và sẽ được dạy ở học đường .

‘Bóp méo’ chiến tranh Việt Nam

Điển hình và gần đây nhất về sự bóp méo cuộc chiến tranh Việt Nam được biểu lộ trong hai bộ phim : ‘ Việt Nam : Thời Đại Hồ Chí Minh ‘ sản xuất ở Việt Nam và ‘ The Vietnam War ‘ sản xuất ở Hoa Kỳ .Lấy danh nghĩa công minh, trung thực, nhằm mục đích nói lên lời nói của nhiều người, từ nhiều góc nhìn, cả hai bộ phim tạo cho người xem cảm xúc mới lạ, nhưng trên trong thực tiễn chỉ là một màn ảo, nhai lại những định kiến của 40, 50 năm qua .

Với ‘Việt Nam: Thời Đại Hồ Chí Minh,’ khi đoàn làm phim liên lạc để nhờ tôi giúp kết nối phỏng vấn một số học giả ở Hoa Kỳ, danh sách họ đưa đa số là các học giả thuộc nhóm phản chiến, ít thiện cảm với VNCH hoặc chính sách của Hoa Kỳ trong cuộc chiến.

Còn với ‘ The Vietnam War ‘, dù với tiêu chuẩn là sẽ đưa vào nhiều lời nói khác nhau, công minh và quân bình hơn, nhưng trong thực tiễn không như vậy .Nguồn hình ảnh, nik wheeler / Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Cuộc di tán dân thường lên máy bay trực thăng của Thủy quân lục chiến Hoa Kỳ bên trong khuôn viên Đại sứ quán MỹTrong 79 chứng nhân hai đạo diễn Ken Burns and Lynn Novick chọn để đưa hình ảnh và tiếng nói lên màn hình hiển thị, thì 50 là người Mỹ và 29 là người Viêt Nam. Nhưng trong 29 người Việt Nam thì 13 người thuộc quân đội và chính quyền sở tại miền Bắc, ngoại trừ Huy Đức, 6 thuộc Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam, tức tổng số là 19 người tương quan với miền Bắc, trong khi chỉ có 9 người đại diện thay mặt cho miền Nam Việt Nam .Với những số lượng xô lệch này thì thời lượng để bày tỏ quan điểm về vấn đề cũng theo đó mà rơi lệch, trong khi đại chiến phần lớn xảy ra ở miền Nam Việt Nam .Kết quả là cả hai bộ phim này góp tay xoá hầu hết những mày mò mới và quân bình hơn mà nhiều nhà nghiên cứu đã dầy công tìm hiểu và khám phá trong 15-20 năm qua .Nói cho cùng, nếu lịch sử của chính mình mà tất cả chúng ta không chăm sóc, không khám phá, không viết xuống, không trân quý giữ gìn, thì đừng trách tại sao lịch sử người khác viết có những rơi lệch, phiến diện và đầy định kiến .

Ai có bổn phận ‘giữ gìn lịch sử’?

Đã đến lúc người Việt cần góp thêm phần mình trong việc giữ gìn lịch sử .Lịch sử không hề chỉ là những trang sách về câu truyện rồng tiên đầy lạ lẫm, hay dừng lại ở vài bức tranh về những anh hùng chống ngoại xâm được phóng đại bởi dân tộc bản địa chủ nghĩa, hoặc ở những cái tên như Hồ Chí Minh, Trường Chinh, Phạm Văn Đồng, Võ Nguyên Giáp, và Lê Duẩn, hay Ngô Đình Diệm và Nguyễn Văn Thiệu .Lịch sử công minh và trung thực là lịch sử ghi nhận tổng thể sự phức tạp và những sắc thái cấu trúc nên một con người, một xã hội, một dân tộc bản địa, và một quốc gia .Là nhìn nhận rằng Việt Nam không chỉ có những hình ảnh rừng vàng biển bạc, mà phải nói cả về sự nghèo khó bao người Việt phải trải qua bao thế hệ từ xưa đến nay .Là nhìn nhận rằng song song với những đại chiến chống ngoại xâm đầy tự hào là những cuộc huynh đệ tương tàn đầy bi ai .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Mỗi năm, chính quyền sở tại Việt Nam đều tổ chức triển khai những sự kiện mừng ” ngày giải phóng 30/4 “Lịch sử trung thực phải là bức tranh về con người thật, xã hội thật, cũng những vui buồn đắng cay mà một cuộc sống, một dân tộc bản địa phải trải qua .Bức tranh ấy phải cho ta sự quyết liệt của bom đạn ở Khâm Thiên, thảm sát ở Huế, phải làm rõ những vụ thanh trừng và đàn áp, phải bám theo những gót chân di cư năm 1954, cũng như của những người tập trung ra Bắc, của hệ quả từ những chủ trương cải cách ruộng đất, đánh tư sản, và tù tái tạo, hay những diễn biến kinh tế tài chính và xã hội đưa đến vấn nạn vượt biên giới, vượt biển bỏ nước ra đi .Bức tranh ấy phải vẽ rõ hơn về những số lượng và bộ mặt của bao người trẻ tuổi thanh nữ bỏ xác trên mặt trận, dọc theo con dường mòn có tên Hồ Chí Minh .Nó phải là bức tranh có những câu truyện của những người phụ nữ một thân lo mái ấm gia đình khi chồng bị tù đầy .Nguồn hình ảnh, Manh KimChụp lại hình ảnh ,Trong khi đó, ở nửa bên kia, 30/4 được coi là ngày quốc hận ( Ảnh chụp ngày 21/4/2021 ở khu Eden, Virginia )Nó phải là bức tranh về đời sống thường ngày của con người trong thời cuộc, từ những hoạt động và sinh hoạt ở nông thôn đến thị thành, ở văn phòng cũng như nhà trường, hoặc những nỗi quan ngại giám sát mỗi khi vật giá leo thang do lạm phát kinh tế và thất nghiệp .Nó phải là bức tranh của những đời sống trên đất người, từ những khó khăn vất vả đến thành công xuất sắc, vì dù muốn hay không, đó cũng là câu truyện của con người Việt Nam, tức lịch sử Việt Nam .Bức tranh phong phú ấy về lịch sử cuộc chiến tranh Việt Nam phải khởi đầu từ mỗi tất cả chúng ta .Từ sự mở lòng để kể rõ chuyện của mình với con cháu, từ sự tò mò với cuộc sống của cha mẹ và anh chị, từ sự khoan dung giữa người với người, dù trước kia từng là người bên kia giới tuyến .Điều đó toàn bộ tất cả chúng ta đều nên làm và hoàn toàn có thể làm, chỉ cần mở màn với cây bút, tập vở, hay chiếc iPhone hoặc Samsung .

Làm sao để giữ gìn lịch sử?

Tôi nghĩ, tất cả chúng ta hãy khởi đầu với những câu hỏi rất thông thường :

-Bố sinh năm nào? ở đâu? Nhà bố có bao nhiêu anh chị em? Ông, bà tên gì?

-Khi còn nhỏ, giấc mơ của mẹ là gì?

-Bố mẹ gặp nhau trong cơ duyên nào? Cảm giác đầu khi nhìn nhau là gì?

-Ba nhập ngũ năm nào? Tiểu đoàn của ba đóng ở đâu? Ba đã từng đánh bao nhiêu trận?

-Đường Trường Sơn khó nhọc ra sao? Bố mất bao nhiêu đồng đội và xác của họ giờ ở đâu?

-Khi phải đối diện Bác Hai ở chiến trường, suy nghĩ đầu tiên của ba là gì?

-Tết Mậu Thân gia đình mình đang làm gì?

-Khi bom rơi xuống Khâm Thiên thì nhà mình đang ở đâu?

-Chị nhớ gì về ngày Tết? Những ngày học ở Gia Long?

-Người cán bộ cai tù trong trại cải tạo đối xử với ba như thế nào?

-Ngày mẹ đẩy con và em lên thuyền, mẹ có nghĩ sẽ gặp lại chúng con?

-Bao cấp khổ như thế nào mẹ? Anh Hai có gởi tiền về giúp mẹ không?

-Hôm ra khỏi cổng trại, hít hởi thở tự do sau 6 năm tù, ba cảm thế nào?

Vâng. Hãy cứ khởi đầu bằng những câu hỏi và sự tò mò như khi ta đọc một cuốn tiểu thuyết .Cứ để nhân vật chính dẫn ta vào quốc tế của họ. Để họ vẽ bức tranh riêng, đậm nhạt cùng những nụ cười trên vành môi hay những giọt nước bên mí mắt. Hãy để họ tức giận theo cơn phẫn nộ và trầm tư khi cần một phút nghỉ .Nguồn hình ảnh, Getty ImagesChụp lại hình ảnh ,Học sinh tiểu học thăm quan Bảo tàng Di tích Chiến tranh ở thành phố Hồ Chí MinhHãy mở màn gom nhặt những mảnh đời, rồi ghép lại thành bức tranh lịch sử về anh chị về mẹ cha .Trước tiên, hãy trao tặng bức tranh ấy cho con cháu, vì một ngày chúng sẽ khát khao được xem, được biết .Sau đó, hãy trao tặng những câu truyện này cho những sử gia, những TT nghiên cứu và điều tra và tàng trữ, hoặc những thư viện, như Thư Viện Quốc Gia Hoa Kỳ, với lòng tin rằng một ngày, một ngày không xa, những câu truyện ấy sẽ góp thêm phần vẽ nên một bức tranh lịch sử đầy sắc mầu .Bức tranh ấy sẽ làm sáng tỏ hơn về một quy trình tiến độ lịch sử còn nhiều khúc mắc hầu giúp người sau hiểu rõ chuyện gì đã thực sự xảy ra .

Công việc này đòi hỏi sự góp tay của nhiều người, và bắt đầu với từng mỗi cá nhân ở mỗi gia đình.

Đã 46 năm rồi ! Nếu tất cả chúng ta thiết tha nghĩ đến một quy trình tiến độ lịch sử thì xin hãy góp tay để lịch sử đừng bị đánh mất .

Bài thể hiện quan điểm riêng của Alex-Thái Đình Võ, tiến sĩ sử học, hiện làm việc và cư ngụ tại Honolulu, Hawaii.

Xem thêm:

Source: https://mix166.vn
Category: Bản Tin TA