Bóng đá tại Việt Nam – Wikipedia tiếng Việt

Từ 1896 đến 21/7/1954[sửa|sửa mã nguồn]

Tại Nam Kỳ[sửa|sửa mã nguồn]

Những người chơi bóng đầu tiên ở Sài Gòn là những công chức, thương gia hay binh lính người Pháp vào năm 1896, sau đó, một số ít người Việt cũng bắt đầu tham gia. Họ tập hợp thành câu lạc bộ, lấy tên là Cercle Sportif Saigonnais. Quả bóng bầu dục xuất hiện lúc đầu sau được thay hẳn bằng bóng tròn, sân chơi là công viên thành phố, còn gọi là Jardin de la Ville, nay là sân Tao Đàn.

Năm 1905, đội bóng của chiến hạm Anh mang tên King Alfred ghé thăm Sài Gòn, và đã đấu giao hữu với một đội gồm những cầu thủ người Pháp và Việt, đây là trận bóng quốc tế đầu tiên tại Việt Nam.

Năm 1906, E. Breton, một uỷ viên Pháp trong Hội Liên hiệp Thể thao Pháp (tiếng Pháp: L’Union des Sociétés Francaises des Sports Athlétiques) đem luật bóng đá sang Việt Nam phổ biến, và trong vai trò hội trưởng, ông đã chấn chỉnh lại Cercle Sportif Saigonnais theo cách tổ chức của các câu lạc bộ bóng đá bên Pháp. Nhiều câu lạc bộ khác theo đó thành lập và hoạt động như: Infanterie, Saigon Sport, Athletic Club, Stade Militaire, Taberd Club… Các giải bóng đá cũng bắt đầu được tổ chức từ đó. Đội Cercle Sportif Saigonnais do được tổ chức, huấn luyện chuẩn mực, nên đã liên tiếp thắng những mùa giải trong các năm: 1907, 1909, 1910, 1911, 1912, 1916…

Nhiều người Việt nắm được luật và kỹ thuật bóng đá nên tự lập đội bóng của mình. Hai đội bóng Việt Nam đầu tiên thành lập năm 1907 là Gia Định Sport do các ông Ba Vẻ, Phú Khai dẫn dắt và đội thứ hai là Ngôi sao Xanh (Etoile Bleue) của ông huyện Nguyễn Đình Trị, về sau hợp nhất lại thành đội Ngôi sao Gia Định. Ngày 20 tháng 7 năm 1908, tờ Lục tỉnh Tân văn đưa tin trận cầu giữa hai đội bóng thuần cầu thủ Việt diễn ra. Trước năm 1920, đội Ngôi sao Gia Định đã thắng tất cả các đội bóng kể cả đội Cercle Sportif Saigonnais của ông Breton (1917), giành Cúp vô địch.

Ngoài ra còn có những đội như : Victoria Sportive, Commerce Sport, Jean Comte, Sport Cholonaise, Khánh Hội Sport, Tân Định Sport, Gò Vấp, Hiệp Hoà, Chợ Quán, Phú Nhuận, Đồng Nai, Enfants de Troupe … ; ở những tỉnh thì có những đội : Thủ Dầu Một, Cần Thơ, Sóc Trăng, Sa Đéc, Gò Công, Châu Đốc, Mỹ Tho …Sân bãi cũng được tăng trưởng thêm như sân Citadelle ( tức sân Hoa Lư ), sân Renault ( tức Sân hoạt động Thống Nhất ) ; sân Fourières ( ở Bà Chiểu, gần lăng Lê Văn Duyệt ), sân Mayer ( góc đường Võ Thị Sáu – Trần Quốc Thảo ), sân Marine ( ở gần Trung tâm Mắt Thành phố Saigon ) …

Sau đó, giới hâm mộ và những nhà dẫn dắt hợp tác thành lập một Tổng cuộc Bóng đá riêng cho người Việt, bầu ông Nguyễn Đình Trị làm Trưởng ban Trị sự, và mua đất làm sân riêng. Lúc ấy đã có một Tổng cuộc Bóng đá do người Pháp chủ trì, nên việc hợp tác giữa hai Tổng cuộc không thể thực hiện, nhưng hai bên vẫn hợp tác tổ chức những cuộc thi đấu, như giải Vô địch Nam Kỳ. Trong trận đấu giữa Cercle Sportif Saigonnais và Ngôi sao Gia Định năm 1925 trên sân vân động Saigon Pérstips Córble, một trọng tài người Pháp đã đuổi cầu thủ Paul Thi ra khỏi sân, khiến cầu thủ này của đội Ngôi sao Gia Định bị treo giò vĩnh viễn làm cho việc hợp tác thêm khó khăn. Giải Vô địch Nam Kỳ bị gián đoạn trong và bắt đầu lại năm 1932, với 6 đội người Việt và 3 đội người Pháp.

Giai đoạn 1925 – 1935, đội Ngôi sao Gia Định có những cầu thủ như : Sách, Thơm, Nhiều, Quý, Tịnh, Xường, Trung, Thi, Tư Bá, Gia Vi, Mùi, Tiếc, Rớt, Xơi, Cọp, Tài, Út, Danh, Giỏi, Quang, Sớm, … Trong thời hạn này, có khoảng chừng 29 giải bóng đá đủ loại được tổ chức triển khai, đội Ngôi sao Gia Định đăng quang vô địch 8 lần, số còn lại chia đều cho những đội Victoria, Khánh Hội, Cercle Sportif Saigonnais, Jean Comte, Auto – Hall ( Nam ), Commerce Sport, Thủ Dầu Một, Biên Hòa …Năm 1932, ở Cần Thơ Open đội bóng đá nữ Cái Vồn do Phan Khắc Sửu xây dựng và vài năm sau, có thêm đội Bà Trưng ở Rạch Giá – Long Xuyên. Năm 1933, đội nữ Cái Vồn tranh tài với đội nam Paul Bert tại sân Mayer và hòa 2-2. [ 1 ]Giai đoạn 1945 – 1954, đội Ngôi sao Gia Định có thêm những cầu thủ như : Maurice Tài, Cón, Lý Đức, Dương Văn Quới ( Trụ Đồng ), Hiếu, Thọ Hai, Tư ( Mũi tên Vàng Đông Dương ), Dương Bạch Mai, Mỹ ( Cọp Khu vực Đông Nam Á ), Đỗ Quang Thách ( thuật sỹ bóng đá ), Thọ Ve, Bùi Nghẻn, Khê, Đặng Khải, …Vào năm 1928, một đội bóng từ Việt Nam được cử đi du đấu ở Nước Singapore. [ 2 ] Ngoài những giải, cúp được tổ chức triển khai tại TP HCM và ở những tỉnh, Tổng cuộc Bóng Đá An Nam còn tổ chức triển khai tiếp đón những đội bóng quốc tế và cử đội tuyển đi tranh tài tại Thailand, Campuchia, Malaysia, …

Tại Bắc Kỳ và Trung Kỳ[sửa|sửa mã nguồn]

Bóng đá xuất hiện ở Bắc Kỳ vào khoảng năm 1906-1907. Báo thời đó đề cập năm 1909, hai đội Lê Dương Đáp Cầu (Legion Đáp Cầu) và đội Olympique Hải Phòng đã thi đấu với nhau. Trận đầu đội Olympique Hải Phòng thắng 2-1 nhưng ở lần sau đội Lê Dương Đáp Cầu đã thắng lại đội Olympique Hải Phòng 8-1 trên sân vận động Hải Phòng.

Tại Hà Nội, tháng 2 năm 1912, Câu lạc bộ Bóng đá Hà Nội (Stade Hanoien) ra đời, gồm các cầu thủ người Việt và một số người Pháp như Menin, Megy, Bernard, Bonardi… Còn về phía quân đội Pháp thì có các đội như Trung đoàn Bộ binh Thuộc địa (Régiment d’Infanterie Coloniale, RIC), Ngôi Sao Xanh (Étoile Bleue), Lê Dương Đáp Cầu, Lê Dương Việt Trì… Ngày 1 tháng 11 năm 1913, đội Câu lạc bộ Bóng đá Hà Nội đá với Trung đoàn Bộ binh Thuộc địa, kết quả đội bộ binh Pháp thắng 5-3.

Những năm 1910-1920, các đội bóng ở Bắc Kỳ phát triển nhưng các trận đấu thường diễn ra ở các bãi trống, như các ngã ba, ngã tư phố vắng… Về sau, đội Chớp Nhoáng (Eclair) và Câu lạc bộ Bóng đá Hà Nội mới hợp tác lập ra sân Nhà Dầu (gần cầu Long Biên). Còn sân Mangin (nay là sân Cột Cờ) là do Quân đội Pháp quản lý và dùng cho các giải đấu chính thức.

Giai đoạn 1930-1940, Hà Nội có các đội bóng như: Chớp Nhoáng (do Trần Văn Quý đứng đầu), Câu lạc bộ Bóng đá Hà Nội, Racing Club, Lạc Long Ngọn giáo (La Lance), Hoả Xa (Usaga), Trường Bưởi (Chu Văn An hiện nay), Đại học (Université Club), Ngân hàng, Ô-tô Han (Auto Hall). Hải Phòng có các đội Voi vàng Đất cảng, Olympique Hải Phòng, Mũi Tên (La Flèche), Radium (Trung học), Thanh niên Bắc Kỳ (La Jeunesse Tonkinoise). Nam Định có đội Hồng Bàng; Phủ Lý có đội Phủ Lý Thể thao; Lạng Sơn có đội Le Semeur.

Miền Trung Việt Nam có những đội như ASNA ( Vinh ) ; Sept ( Huế ) ; Touranne ( TP. Đà Nẵng ) và Faifo ( Hội An ) .
Việt Nam có đội tuyển bóng đá vương quốc tiên phong vào năm 1947 mang danh nghĩa là Quốc gia Việt Nam. Cho đến năm 1954, sau khi hiệp định Genève được ký kết, trào lưu bóng đá ở cả hai miền mới được hồi sinh và tăng trưởng trở lại nhưng bị chia cắt thành 2 vùng tập trung quân sự chiến lược, bóng đá 2 miền từ đó cũng bị chia cắt thời kỳ năm 1954 đến 1976 .

Từ năm 1955, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã có giải vô địch bóng đá quốc gia với tên gọi giải Hòa Bình do Nha Thể dục Trung ương tổ chức. Ngay từ khi bắt đầu, giải đấu đã có 2 hạng gồm A và B.[2] Từ 1956 giải có tên chính thức là giải bóng đá Hạng A toàn quốc.[3].

Năm 1961, Hội Bóng Đá Việt Nam ( VFA ), tiền thân của Liên đoàn bóng đá Việt Nam được xây dựng. [ 4 ] Giải được tổ chức triển khai liên tục đến năm 1975 mặc kệ thực trạng quốc gia cuộc chiến tranh. Tính tới hết mùa giải 1976, Thể Công và Công an TP. Hải Phòng cùng là hai đội thành công xuất sắc nhất với 10 chức vô địch mỗi đội, xen giữa là 02 chức vô địch duy nhất của Câu lạc bộ Công an Thành Phố Hà Nội năm 1962 và 1964 .Ở miền Nam cũng có mạng lưới hệ thống giải đấu quốc nội riêng song song Việt Nam Dân chủ Cộng hoà từ 1954 đến 1976 .

Sau khi đất nước thống nhất về mặt Nhà nước vào năm 1976, các đội bóng Việt Nam được chia thi đấu theo khu vực: miền Bắc với giải Hồng Hà, miền Trung với giải Trường Sơn và miền Nam với giải Cửu Long. Các đội vô địch mỗi khu vực sẽ ra Hà Nội để thi đấu chọn đội vô địch. Thời điểm này, tổng cộng có 40 đội tham gia ở hạng cao nhất nhưng hạng Nhất chỉ có 26 đội.[5] Trong đó:

Giải Hồng Hà gồm 16 đội với những cái tên tiêu biểu vượt trội như : Câu lạc bộ Quân đội ( Thể Công ), Quân khu Thủ đô, Tổng cục Đường sắt, Công an TP.HN, Quân khu 3, Phòng không Không quân, Cảng TP. Hải Phòng, Công nhân Xây dựng Thành Phố Hà Nội, Tổng cục Bưu điện, Công an TP. Hải Phòng, Dệt Tỉnh Nam Định, Than Quảng Ninh, Công nhân Xây dựng TP. Hải Phòng, Điện Hải Phòng Đất Cảng, Công nghiệp Hà Nam Ninh, Thanh niên TP. Hà Nội .Giải Trường Sơn gồm 8 đội : Thanh niên Tỉnh Bình Định, Phú Khánh, Công nhân Quảng Nam TP. Đà Nẵng, Lâm Đồng, Bình Trị Thiên, Thanh niên Thanh Hoá, Sông Lam Nghệ Tĩnh, Gia Lai Kon Tum .Giải Cửu Long gồm 16 đội : Hải quan, Cảng Hồ Chí Minh, Sở Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, Công nghiệp Thực phẩm, Tây Ninh, An Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp, Công an Thành phố Hồ Chí Minh, Ngân hàng, Công nhân hoá chất, Tổng cục Vật tư, Sông Bé, Long An, Đồng Nai, Cần Thơ, Vĩnh Long .Theo thể thức này, những đội vô địch ở những giải tổ chức triển khai theo khu vực sẽ gặp nhau ở vòng chung kết ở TP. Hà Nội để chọn đội vô địch và những đội đứng cuối ở những giải vô địch sẽ gặp nhau để tìm đội xuống hạng. Thể Công liên tục đứng vị trí số 1 trong quy trình tiến độ này với 03 chức vô địch những năm 1977, 1978 và 1979 .Giải năm 1979 được coi là Giải phân hạng để triển khai sắp xếp lại mạng lưới hệ thống tranh tài. Cụ thể, thể thức tranh tài của năm 1980 được thiết kế xây dựng trên cơ sở tác dụng năm 1979, 8 đội mạnh nhất của giải Hồng Hà, 2 đội của giải Trường Sơn và 8 đội của giải Cửu Long. Các đội còn lại đá giải hạng A2. Tuy nhiên, tại mùa giải tiên phong do Hội Bóng đá Việt Nam ( tiền thân của VFF ) tổ chức triển khai vào năm 1980, đương kim vô địch Thể Công đã xin rút lui để kiểm soát và chấn chỉnh nội bộ nên giải năm 1980 chỉ có 17 đội tham gia .

Miền Bắc Việt Nam[sửa|sửa mã nguồn]

Tại miền Bắc Việt Nam, Giải Vô địch vương quốc mang tên Hòa Bình khởi đầu được tổ chức triển khai vào năm 1955. Thể Công là câu lạc bộ tiên phong vô địch giải đấu. Từ 1956, giải có tên chính thức là giải bóng đá Hạng A miền Bắc. Giai đoạn 1976 – 1979, sau khi quốc gia thống nhất, giải có tên chính thức là giải Hạng A Quốc gia. [ 3 ]Đội bóng đá Thể Công, tiền thân của Câu lạc bộ bóng đá Viettel lúc bấy giờ được Quân đội Nhân dân Việt Nam xây dựng ngày 23 tháng 9 năm 1954 là đội bóng thành công xuất sắc nhất giải Hạng A Quốc gia với 13 lần đoạt chức vô địch giải, nhất là 9 chức vô địch liên tục quá trình 1971 – 1979. Câu lạc bộ Công an TP. Hải Phòng, tiền thân của Câu lạc bộ TP. Hải Phòng lúc bấy giờ, được xây dựng năm 1952 là câu lạc bộ thành công xuất sắc thứ hai với 11 chức vô địch .

Năm 1960, đội tuyển Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (do cầu thủ của Trường Huấn luyện quốc gia và đội Thể Công) được sự giúp đỡ của các chuyên gia Liên Xô, Trung Quốc, Đức… đã thi đấu ở các giải GANEFO (Indonesia, 1963) và GANEFO Châu Á (Campuchia, 1966).

Những cầu thủ nổi tiếng của quy trình tiến độ này : Thọ, Long, Phàn, Ngọc, Chính, Vinh, Từ Hiển, Hùng ( xồm ), Khánh, Giáp, Thế Anh …

Miền Nam Việt Nam[sửa|sửa mã nguồn]

Tại miền Nam Việt Nam năm 1954, đội Ngôi sao Gia Định giải tán, nhóm cầu thủ về đầu quân cho đội AJS (Association de la Jeunesse Sportive) hoặc đội Cảnh Sát. Đội AJS, đội Cảnh Sát, đội Tổng Tham mưu (của Quân lực Việt Nam Cộng hòa) và đội Quan Thuế là bốn trong số các câu lạc bộ bóng đá có thể kể đến của miền Nam trước năm 1975.

Đội tuyển quốc gia Việt Nam Cộng hòa là một trong 4 đội lọt vào vòng chung kết giải vô địch châu Á năm 1960. Ngoài ra, đội từng đoạt huy chương vàng môn bóng đá tại SEAP Games 1959 và dưới sự hướng dẫn của huấn luyện viên Karl-Heinz Weigang người Đức, đoạt Cúp Merdeka lần thứ 10 do Malaysia tổ chức năm 1966. Sau khi Chính phủ Việt Nam Cộng hòa sụp đổ 30/4/1975; Cộng hòa Miền Nam Việt Nam kế tục 1 cách lâm thời cho đến khi tái thống nhất hòa bình với Miền Bắc, trong đó có bóng đá trước khi đất nước Việt Nam thống nhất chính thức vào ngày 2/7/1976.

Ngày 7 tháng 11 năm 1976, trận đấu tiên phong giữa một đội bóng miền Nam và một đội bóng miền Bắc diễn ra giữa hai đội Cảng TP HCM và Tổng cục Đường sắt. Trận đấu diễn ra với ý thức thể thao, hòa hợp dân tộc bản địa, đồng đội cùng một nhà. Trong trận đấu này, Tổng cục Đường sắt thắng 2-0, với giải pháp 4-3-3 đang thông dụng tại Châu Âu khác với sơ đồ 4-2-4 phổ cập ở bóng đá miền Nam thập niên 60 vốn có nhiều trận đấu quốc tế hơn. [ 6 ]

Từ năm 1955, Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã có giải vô địch bóng đá quốc gia với tên gọi giải Hòa Bình do Nha Thể dục Trung ương tổ chức. Ngay từ khi bắt đầu, giải đấu đã có 2 hạng gồm A và B.[7] Từ 1956 giải có tên chính thức là giải bóng đá Hạng A toàn quốc.[8]. Năm 1961, Hội Bóng Đá Việt Nam (VFA), tiền thân của Liên đoàn bóng đá Việt Nam được thành lập.[9] Giải được tổ chức liên tục đến năm 1975 bất chấp tình trạng đất nước chiến tranh. Thể Công với 13 chức vô địch và Công an Hải Phòng với 10 chức vô địch là hai đội bóng thành công nhất giai đoạn này. Việt Nam Cộng hòa cũng có giải quốc nội riêng.

Sau khi quốc gia thống nhất về mặt Nhà nước vào năm 1976, những đội bóng Việt Nam được chia tranh tài theo khu vực : miền Bắc với giải Hồng Hà, miền Trung với giải Trường Sơn và miền Nam với giải Cửu Long. Các đội vô địch mỗi khu vực sẽ ra TP. Hà Nội để tranh tài chọn đội vô địch. Thời điểm này, tổng số có 40 đội tham gia ở hạng cao nhất nhưng hạng Nhất chỉ có 26 đội. [ 5 ] Trong đó :

• Giải Hồng Hà gồm 16 đội với những cái tên tiêu biểu như: Câu lạc bộ Quân đội (Thể Công), Quân khu Thủ đô, Tổng cục Đường sắt, Công an Hà Nội, Quân khu 3, Phòng không Không quân, Cảng Hải Phòng, Công nhân Xây dựng Hà Nội, Tổng cục Bưu điện, Công an Hải Phòng, Dệt Nam Định, Than Quảng Ninh, Công nhân Xây dựng Hải Phòng, Điện Hải Phòng, Công nghiệp Hà Nam Ninh, Thanh niên Hà Nội.
• Giải Trường Sơn gồm 8 đội: Thanh niên Bình Định, Phú Khánh, Công nhân Quảng Nam Đà Nẵng, Lâm Đồng, Bình Trị Thiên, Thanh niên Thanh Hoá, Sông Lam Nghệ Tĩnh, Gia Lai Kon Tum.
• Giải Cửu Long gồm 16 đội: Hải quan, Cảng Sài Gòn, Sở Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh, Công nghiệp Thực phẩm, Tây Ninh, An Giang, Tiền Giang, Đồng Tháp, Công an Thành phố Hồ Chí Minh, Ngân hàng, Công nhân hoá chất, Tổng cục Vật tư, Sông Bé, Long An, Đồng Nai, Cần Thơ, Vĩnh Long.

Theo thể thức này, những đội vô địch ở những giải tổ chức triển khai theo khu vực sẽ gặp nhau ở vòng chung kết ở Thành Phố Hà Nội để chọn đội vô địch và những đội đứng cuối ở những giải vô địch sẽ gặp nhau để tìm đội xuống hạng .Giải năm 1979 được coi là Giải phân hạng để thực thi sắp xếp lại mạng lưới hệ thống tranh tài. Cụ thể, thể thức tranh tài của năm 1980 được kiến thiết xây dựng trên cơ sở hiệu quả năm 1979, 8 đội mạnh nhất của giải Hồng Hà, 2 đội của giải Trường Sơn và 8 đội của giải Cửu Long. Các đội còn lại đá giải hạng A2. Tuy nhiên, tại mùa giải tiên phong do Hội Bóng đá Việt Nam ( tiền thân của VFF ) tổ chức triển khai vào năm 1980, đương kim vô địch Thể Công đã xin rút lui để kiểm soát và chấn chỉnh nội bộ nên giải năm 1980 chỉ có 17 đội tham gia. Đây chính là tiền đề để thiết kế xây dựng Giải bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam sau này .Sau thống nhất tới năm 1991, Việt Nam mới mở màn cử đội tuyển vương quốc đại diện thay mặt cho môn bóng đá đi tranh tài quốc tế. [ 10 ] Bóng đá nữ thì có đội tuyển tranh tài quốc tế từ năm 1997. Trong những năm 1990 và 2000, bóng đá ở Việt Nam không có sự góp vốn đầu tư như sau này. Các vụ bê bối đã xảy ra, đặc biệt quan trọng là vấn nạn dàn xếp tỉ số. Năm năm nay, Việt Nam có hai đội bóng liên tục giành quyền tham gia hai giải đấu cấp quốc tế đó là Futsal World Cup năm nay và U-20 World Cup 2017 .

Hiện nay Liên đoàn bóng đá Việt Nam, gọi tắt là VFF, là tổ chức quản lý và điều hành các hoạt động bóng đá tại Việt Nam. VFF tiền thân của Hội bóng đá Việt Nam (VFA) được sáng lập năm 1960 hiện là thành viên của Liên đoàn bóng đá thế giới (FIFA), Liên đoàn bóng đá châu Á (AFC) và Liên đoàn bóng đá Đông Nam Á (AFF).

Ngoài VFF, Công ty Cổ phần Bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam, gọi tắt là VPF, là doanh nghiệp chuyên quản trị và quản lý những giải đấu bóng đá chuyên nghiệp tại Việt Nam gồm có : Giải vô địch vương quốc ( nam ), Cúp Quốc gia ( nam ), Giải hạng nhất vương quốc ( nam ) .

Đội tuyển vương quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Giải đấu vương quốc[sửa|sửa mã nguồn]

Cúp trong nước[sửa|sửa mã nguồn]

Giải đấu giao hữu quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Bản Tin TA