Đào Duy Anh – Wikipedia tiếng Việt

Đào Duy Anh (25 tháng 4 năm 1904 – 1 tháng 4 năm 1988) là nhà sử học, địa lý, từ điển học, ngôn ngữ học, nhà nghiên cứu văn hóa, tôn giáo, văn học dân gian nổi tiếng của Việt Nam. Ông được xem là người mở đầu cho nhiều ngành khoa học xã hội Việt Nam.

Thời niên thiếu[sửa|sửa mã nguồn]

Đào Duy Anh sinh ngày 25 tháng 4 năm 1904 tại Thanh Hóa, tuy nhiên dòng họ của ông vốn gốc ở làng Khúc Thủy, tổng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Tây (nay là huyện Thanh Oai, thành phố Hà Nội), đời ông nội của Đào Duy Anh chuyển cư vào xã Trung Chính, huyện Nông Cống, tỉnh Thanh Hóa. Các em trai của ông là Đào Duy Kỳ, Đào Duy Dếnh, Đào Hùng, Đào Phan.

Sau khi đỗ Thành chung tại trường Quốc học Huế năm 1923, ông không làm công chức dưới chính quyền thực dân Pháp mà làm nghề dạy học ở Trường Tiểu học Đồng Hới tỉnh Quảng Bình. Ông chịu ảnh hưởng của các phong trào yêu nước đang dấy lên thời kỳ đó như phong trào đấu tranh đòi “ân xá” cho Phan Bội Châu năm 1925, đám tang Phan Chu Trinh năm 1926… Cuối năm 1925, ông tham gia sự kiện Hội Quảng Tri Đồng Hới đón tiếp Phan Bội Châu trên đường từ Hà Nội vào Huế.

Con đường đến với sử học[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1926, ông từ chức giáo học, vào Đà Nẵng và có ý định đến Sài Gòn. Trên đường vào Đà Nẵng, ông đã gặp Phan Bội Châu đang bị giam lỏng ở chùa Phổ Quang, vào Quảng Nam gặp Huỳnh Thúc Kháng đang làm Viện trưởng Viện Dân biểu Trung Kỳ. Ông đã giúp Huỳnh Thúc Kháng sáng lập báo Tiếng dân và làm Thư ký tòa soạn. Đào Duy Anh tham gia Việt Nam Cách mạng Đảng năm 1926 và sau khi đảng này đổi tên thành Tân Việt Cách mạng Đảng (tháng 7 năm 1928), ông trở thành Tổng Bí thư.

Năm 1928, ông sáng lập Quan hải tùng thư, với sự cộng tác của những trí thức như Võ Liêm Sơn, Trần Đình Nam, Phan Đăng Lưu… xuất bản những tập sách phổ cập để người đọc làm quen với tư tưởng khoa học và duy vật lịch sử (như Lịch sử các học thuyết kinh tế, Phụ nữ vận động, Lịch sử nhân loại, Tôn giáo là gì? Xã hội là gì? Dân tộc là gì?). Trong thời gian này, ông lấy biệt hiệu là Vệ Thạch (chim tinh vệ).

Tháng 7 năm 1929, Đào Duy Anh bị chính quyền bắt giam cho đến đầu năm 1930. Từ đó ông chuyên tâm nghiên cứu văn hóa bắt đầu là từ điển học rồi văn hóa, văn học, sử học. Sau Cách mạng tháng Tám, Đào Duy Anh được mời giảng dạy môn Lịch sử tại Đại học Văn khoa Hà Nội. Ông là Uỷ viên Ban vận động Đại hội văn hóa toàn quốc năm 1946. Trong kháng chiến chống Pháp, ông hoạt động trong Chi hội văn nghệ Liên khu IV.

Trong bài viết ” Giáo sư Đào Duy Anh : Từ chí sĩ cách mạng yêu nước đến học giả lỗi lạc ” [ 1 ] của Nhà báo Vương Xuân Nguyên phân phối thêm nhiều tư liệu cho thấy, sau Cách mạng Tháng Tám, học giả Đào Duy Anh không nhận đề xuất làm Bộ trưởng Bộ Giáo dục đào tạo trong nhà nước mà chỉ nhận chức vụ Ủy viên Ủy ban Kiến thiết Quốc gia theo Sắc lệnh số 78 ngày 31/12/1945 cùng với những nhân sĩ tri thức khác để tập trung chuyên sâu vào việc làm nghiên cứu và điều tra và hoạt động giải trí văn hóa truyền thống. Kháng chiến toàn nước bùng nổ ( 12/1946 ), ông tiếp đón nhiều công tác làm việc văn hoá và giáo dục quan trọng ở Trung ương và Liên khu IV ( Uỷ viên Chi hội văn nghệ kháng chiến ; Trưởng ban Văn – Sử – Địa thuộc Bộ Giáo dục đào tạo ; Giáo sư trường Dự bị ĐH và Trường Sư phạm hạng sang Liên khu IV ) .Từ năm 1955 – 1960, ông là Chủ nhiệm khoa Sử Trường Đại học Sư phạm và Trường Đại học Tổng hợp Thành Phố Hà Nội, sau đó làm nhân viên Viện Sử học thuộc Uỷ ban Khoa học xã hội Việt Nam. Ông có công lao to lớn trong việc giảng dạy cán bộ nghiên cứu và điều tra Sử học Việt Nam .

Trong những năm từ 1960 đến 1970, ông dịch, hiệu đính chú giải nhiều bộ sách lớn về văn hoá, sử học như: Lịch triều hiến chương loại chí lục của Lê Quý Đôn, Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, Thơ chữ Hán của Nguyễn Du… Ngoài ra ông còn biên khảo chữ nôm – nguồn gốc, cấu tạo, diễn biến, dịch Khoá hư lục của Trần Thái Tông…[cần dẫn nguồn]

Năm 1950, ông được mời ra Việt Bắc làm Trưởng ban Sử – Địa thuộc Vụ Văn học Nghệ thuật, Bộ Giáo dục.

Năm 1952, Đào Duy Anh về Thanh Hóa giảng dạy tại trường Dự bị Đại học. Năm 1954, ông trở về Hà Nội giảng dạy tại trường Đại học Sư phạm và Đại học Văn khoa.

Năm 1956, khi trường Đại học Tổng hợp Hà Nội thành lập, ông được cử làm Chủ nhiệm Bộ môn Cổ sử Việt Nam cho đến năm 1958.

Năm 1956, ông có bài trả lời phỏng vấn về vấn đề mở rộng tự do, dân chủ đăng trên bán nguyệt san Nhân văn số 5 (ngày 20 tháng 11).

Năm 1958, Đào Duy Anh chuyển sang thao tác tại Bộ Giáo dục đào tạo, năm 1960 chuyển sang Viện Sử học. Từ đây, ông thôi công tác làm việc giảng dạy ĐH và tập trung chuyên sâu vào điều tra và nghiên cứu. Ông nghỉ hưu năm 1965 nhưng vẫn liên tục nghiên cứu và điều tra cho đến năm 1988Ngày 1 tháng 4 năm 1988, ông qua đời tại TP. Hà Nội, thọ 84 tuổi .
Ông là một trong số ít nhân vật Việt Nam được ghi tên vào bộ từ điển Larousse với tư cách là một nhà bách khoa toàn thư của thời văn minh .Đào Duy Anh được Tặng Ngay Trao Giải Hồ Chí Minh về khoa học xã hội năm 2000 .Tên của ông được đặt cho những con đường tại Q. Phú Nhuận ( TP Hồ Chí Minh ), Q. Q. Đống Đa ( TP TP.HN ), thành phố Thanh Hóa, thành phố Hạ Long ( từ đường Trần Phú tới đường Trần Thái Tông ) …

Công trình nghiên cứu và điều tra, biên soạn[sửa|sửa mã nguồn]

Đào Duy Anh đã thực thi trên 30 khu công trình về nghiên cứu và điều tra và dịch thuật cổ văn được in thành khoảng chừng hơn 60 tập sách khởi đầu từ năm 1927 .

• Hán – Việt từ điển (1932)
• Pháp – Việt từ điển (1936)
• Từ điển Truyện Kiều (viết xong năm 1965, xuất bản năm 1974)

Giáo trình, khu công trình nghiên cứu và điều tra[sửa|sửa mã nguồn]

• Việt Nam văn hóa sử cương (1938)
• Khổng giáo phê bình tiểu luận (1938)
• Trung Hoa sử cương (1942)
• Khảo luận về Kim Vân Kiều (1943)
• Lịch sử Việt Nam (giáo trình đại học, 1956)
• Cổ sử Việt Nam (giáo trình đại học, 1956)
• Lịch sử cổ đại Việt Nam (1957) gồm 4 tập: “Nguồn gốc dân tộc Việt Nam”, “Vấn đề An Dương Vương và nhà nước Âu Lạc”, “Văn hóa đồ đồng và trống đồng Lạc Việt”, “Giai đoạn quá độ sang chế độ phong kiến”.
• Vấn đề hình thành của dân tộc Việt Nam (1957)
• Lịch sử Việt Nam từ nguồn gốc đến thế kỷ XIX (2 tập, 1958)
• Đất nước Việt Nam qua các đời (1964)
• Chữ Nôm, nguồn gốc, cấu tạo và diễn biến (1975)

Hiệu đính, biên dịch, chú giải[sửa|sửa mã nguồn]

• Nhớ nghĩ chiều hôm (hồi ký, xuất bản năm 1989)

Những góp phần lớn của ông[sửa|sửa mã nguồn]

Lĩnh vực nghiên cứu và điều tra[sửa|sửa mã nguồn]

Là một trong những người có công xây dựng nền khoa học xã hội – nhân văn hiện đại của Việt Nam, Đào Duy Anh có nhiều đóng góp trong các lĩnh vực nghiên cứu. Ông là một nhà từ điển học đặt cơ sở cho nền từ điển học hiện đại Việt Nam. Trên lĩnh vực nghiên cứu văn hóa, văn học, tác phẩm “Việt Nam văn hóa sử cương” của Đào Duy Anh cùng với “Văn minh An Nam” (La Civilization Annamite, 1944) của Nguyễn Văn Huyên là những công trình khoa học đặt nền tảng cho sự hình thành nền văn hóa học hiện đại Việt Nam một cách khoa học.

Lĩnh vực sử học[sửa|sửa mã nguồn]

Trên nghành sử học, với những tư liệu đã tích góp từ nhiều năm và tìm hiểu thêm những khu công trình khoa học tương quan của quốc tế, ông đã triển khai nhiều đề tài điều tra và nghiên cứu rất cơ bản về lịch sử Việt Nam, nhất là về lịch sử cổ đại và trung đại như yếu tố phân kỳ lịch sử, nguồn gốc dân tộc bản địa, yếu tố chính sách chiếm hữu nô lệ, chính sách phong kiến, sự hình thành dân tộc bản địa Việt Nam …

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Bản Tin TA