Hiểu thời đại dựng nước để ý thức về việc giữ nước

Cứ mỗi dịp Lễ giỗ Tổ Hùng Vương 10-3 âm lịch hằng năm, mỗi người dân Việt Nam lại nhớ về thời đại khai sinh lập quốc, ghi nhớ công ơn dựng nước và giữ nước của ông cha, tiên tổ… 

Chuyên mục “Trò chuyện chủ nhật” tuần này, phóng viên Báo CAND đã có cuộc trao đổi với GS.TS. NGND Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam xung quanh thời đại Hùng Vương và việc bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử của dân tộc.  

PV: Thưa Giáo sư, dưới góc độ nhà nghiên cứu lịch sử Việt Nam, xin Giáo sư cho biết truyền thuyết về Hùng Vương được hiểu như thế nào?

GS. TS Nguyễn Quang Ngọc: Câu chuyện Hùng Vương là vấn đề rất lớn, rất căn bản của lịch sử Việt Nam. Trước đây nhiều người vẫn tin Hùng Vương dựng nước chỉ thuần túy là một truyền thuyết, một huyền thoại, mà không hiểu được cái lõi lịch sử của nó… 

Nhưng thực ra cũng từ rất sớm tổ tiên tất cả chúng ta đã trong bước đầu giải thuật lịch sử một thời này và đưa thời đại Hùng Vương vào trong những bộ sử chính thức tiên phong. Bằng chứng là sách “ Việt sử lược ” đời Trần đã dành một mục để nói về thời đại Hùng Vương, An Dương Vương .
Đặc biệt, sang thế kỷ XV, khi làm bộ “ Đại Việt sử ký toàn thư ” thì Ngô Sĩ Liên và những sử thần triều Lê đã chính thức đưa thời kỳ Hùng Vương dựng nước vào trong bộ Quốc sử đời Lê. Các nhà chép sử đời sau ngày càng làm sáng rõ hơn vị trí và ý nghĩa của thời đại dựng nước tiên phong, đến đầu thế kỷ XX, Phan Bội Châu còn xác lập rất là rõ ràng rằng Hùng Vương là Thuỷ tổ dựng nước rồi tiếp đến Ngô Quyền là Tổ Trung hưng quốc gia …
Tuy nhiên, những tân tiến trong nhận thức này vẫn hầu hết trên cơ sở nghiên cứu và phân tích, nhìn nhận những nguồn tư liệu thư tịch, mà tư liệu thư tịch thì Open muộn hơn thời đại Hùng Vương dựng nước nhiều, nên người đọc sử vẫn có quyền thiếu tín nhiệm độ xác nhận của nó .
Phải đến cuối những năm 1960 ( 1968 – 1970 ), dưới sự chỉ huy của Thủ tướng nhà nước Phạm Văn Đồng, một chương trình khoa học liên ngành vương quốc nghiên cứu và điều tra về thời đại Hùng Vương dựng nước sinh ra do GS Viện sĩ Phạm Huy Thông chủ trì, với sự tham gia của những nhà khoa học thuộc nhiều nghành nghề dịch vụ trình độ khác nhau ở cả trong nước và quốc tế .
Các nhà khoa học tập trung điều tra và nghiên cứu về nhiều nghành nghề dịch vụ như lịch sử cổ đại, địa lý lịch sử, dân tộc học, ngôn ngữ học lịch sử, cổ nhân học, địa chất học, sinh vật học … trong đó lấy khảo cổ học thời đại kim khí ( đồ đồng, đồ sắt ) làm TT cốt lõi. Kết hợp toàn bộ những nguồn tư liệu ( di tích lịch sử, di vật, thư tịch cổ, thần thoại cổ xưa, phong tục thờ cúng, văn hóa truyền thống dân gian, phương ngữ, địa điểm … ở những địa phương ), tất cả chúng ta đã giải thuật, tìm ra được sự hài hòa và hợp lý và thống nhất của toàn bộ những nguồn tư liệu, làm cơ sở chứng tỏ một cách thuyết phục thời đại Hùng Vương dựng nước là thời đại có thật trong lịch sử Việt Nam, nó nằm trong khung niên đại của văn hóa truyền thống Đông Sơn .
Hay nói một cách khác là quy trình hình thành nhà nước Văn Lang thời Hùng Vương nằm gọn trong tiến trình Văn hóa Đông Sơn, thuộc sơ kỳ thời đại đồ sắt trên đất Việt Nam .
Từ đấy trở đi, Việt Nam ngày càng tăng nhanh hơn việc điều tra và nghiên cứu về thời đại Hùng Vương. Đặc biệt việc điều tra và nghiên cứu này đã tranh thủ được sự ủng hộ của những chuyên viên quốc tế và nhất là sự tương hỗ của khoa học công nghệ tiên tiến văn minh nên đã chứng tỏ được một cách rõ ràng, không thiếu và trọn vẹn thuyết phục về một thời đại dựng nước tiên phong trong lịch sử Việt Nam mà không ai hoàn toàn có thể phủ định được .

GS.TS. NGND Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam.

PV: Chúng ta vẫn thường nghe về “lịch sử 4.000 năm dựng nước”. Vậy thời đại Hùng Vương có phải cũng nằm trong giai đoạn đầu tiên đó không, thưa giáo sư?

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Cần phải nói rằng, trong dân gian hay cả trong giới nghiên cứu cũng có các quan niệm về thời điểm khởi đầu của lịch sử đất nước không thật giống nhau. 

Theo ý niệm thường thì là từ khi có con người Open trên khoanh vùng phạm vi chủ quyền lãnh thổ quốc gia lúc bấy giờ là quốc gia có sử từ thời gian đó ; còn một ý niệm chính thức của giới nghiên cứu và điều tra thì chỉ khi nhà nước sơ khai tiên phong Open thì coi đó là thời gian mở màn của lịch sử quốc gia ( với tư cách là lịch sử của vương quốc dân tộc bản địa ), còn trước đó gọi là thời nguyên thủy, chưa có giai cấp, chưa có nhà nước và Khảo cổ học gọi là thời Tiền sử .
Trước đây tất cả chúng ta hay nói, nước ta có 4000 năm lịch sử, vì tất cả chúng ta tin theo cách giám sát của những cụ đời xưa rằng Hùng Vương dựng nước cách đây 4000 năm .
Thật ra cách chọn 4000 năm cũng là cách chọn đại khái theo truyền thuyết thần thoại, còn trong sách “ Đại Việt sử ký toàn thư ” ( tất yếu cũng dựa theo truyền thuyết thần thoại ) thì cho rằng Kinh Dương Vương khởi đầu dựng nước vào năm 2879 trước Công Nguyên ( TCN ), tính đến nay ( 2019 ) thì đã có đến 4898 năm .
Tuy nhiên, như tôi đã nói ở trên là thống kê giám sát của những cụ đời trước chỉ cho tất cả chúng ta một ý niệm về lịch sử dựng nước truyền kiếp của tổ tiên ta, chứ không cho tất cả chúng ta một niên đại đúng mực .

May thay, sách “Việt sử lược”, bộ sử thời Trần còn ghi lại được: “Đến đời Trang Vương nhà Chu (698-682 TCN), ở bộ Gia Ninh có người lạ, dùng ảo thuật áp phục được các bộ lạc, tự xưng là Hùng Vương, đóng đô ở Văn Lang, hiệu là nước Văn Lang… Truyền được 18 đời, đều gọi là Hùng Vương”.

Niên đại Hùng Vương lập nước Văn Lang được “ Việt sử lược ” xác lập là giao động 2700 năm cách ngày này. Niên đại này gần như trùng khớp với mốc mở màn của văn hóa truyền thống Đông Sơn .
Theo quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử thì nhà nước chỉ hoàn toàn có thể sinh ra khi phân hoá giai cấp đã tăng trưởng đủ độ chín muồi. Mà phân hoá giai cấp chỉ tăng trưởng cao trên nền tảng hiệu suất lao động và kinh tế tài chính tăng trưởng. Năng suất lao động tăng trưởng trên cơ sở sự đổi khác của công cụ sản xuất .
Các nhà nước sơ khai trên quốc tế thường sinh ra ở quá trình thời kỳ đồ sắt, đây là quy luật có tính thông dụng trên toàn quốc tế. Tại Việt Nam, ở tiến trình văn hoá Đông Sơn mới có sự phân hoá giai cấp, phân hoá xã hội nhưng chưa đủ độ chín muồi cho sự sinh ra của nhà nước. Tuy nhiên, ở Việt Nam lúc này còn có hai yếu tố thôi thúc nhà nước sinh ra sớm hơn là nhu yếu đoàn kết chống ngoại xâm và nhu yếu trị thủy, làm thuỷ lợi của dân cư nông nghiệp trồng lúa nước ở vùng lưu vực sông Hồng. Các nhà khoa học đã chứng tỏ nhà nước ta chỉ sinh ra ở thời kỳ văn hoá Đông Sơn, cách thời nay khoảng chừng 2700 – 2500 năm, không hề đẩy lên trước Đông Sơn được ( vì xã hội thời Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun chưa vượt ra khỏi mô hình xã hội nguyên thủy ) .
Niên đại mà tất cả chúng ta đang bàn ở đây trọn vẹn đúng với ghi chép của “ Việt sử lược ” và cũng tương thích với những nguồn sử liệu khác mà tất cả chúng ta biết đến cho đến thời gian lúc bấy giờ. Do đó, tất cả chúng ta có đủ cơ sở khoa học để Kết luận rằng, nhà nước Văn Lang của Vua Hùng sinh ra sớm nhất cách tất cả chúng ta khoảng chừng 2700 năm .

PV: Như vậy, thời đại Hùng Vương trong truyền thuyết cũng gắn liền với thời đại dựng nước trong lịch sử Việt Nam. Giáo sư đánh giá như thế nào về vai trò, vị trí của thời đại dựng nước trong tiến trình lịch sử dân tộc?

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Thời đại dựng nước có vị trí, ý nghĩa hết sức đặc biệt trong tiến trình phát triển của lịch sử Việt Nam. Bởi vì chúng ta có một lịch sử dựng nước rất huy hoàng, sớm có truyền thống yêu nước, truyền thống uống nước nhớ nguồn, nhớ công ơn của tiên tổ đã đem lại cho ta quê hương, đất nước này, đó cũng là nguồn sức mạnh lớn lao để chúng ta xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. 

Khi quốc gia bị rơi vào ngoại bang, quân địch xâm lược thì nguyện vọng, quyết tâm lớn nhất của cả dân tộc bản địa là giành lại đến cùng nền độc lập tự do. Không phải ngẫu nhiên mà từ đầu Công nguyên, khi Hai Bà Trưng phất cờ khởi nghĩa thì lời thề là : “ rửa sạch nước thù ”, “ nối lại nghiệp xưa họ Hùng ”. Tức là phải chiến đấu đến cùng để hủy hoại bọn cướp nước, giành lại giang sơn đã bị bọn xâm lược giày xéo .
Hay chỉ hơn một tuần nữa TP TP. Hà Nội sẽ làm lễ kỷ niệm 1080 năm Ngô Quyền xưng vương và định đô ở Cổ Loa. Sau đại thắng Bạch Đằng, Ngô Quyền quyết định hành động mở nước, xưng vương và định đô Cổ Loa là để nối lại quốc thống, liên tục sự nghiệp dựng nước và giữ nước thời đại những vua Hùng vua Thục .
Có thể nói, thời đại dựng nước tiên phong là cội nguồn sức mạnh để dân tộc bản địa ta vượt qua muôn trùng tai hại của cả nghìn năm Bắc thuộc, đã và sẽ mãi mãi là nguồn lực niềm tin, vật chất vô cùng tận để tất cả chúng ta thiết kế xây dựng và bảo vệ quốc gia thiêng liêng được khởi lập từ thuở vua Hùng dựng nước Văn Lang .
Năm 1942 khi về nước để chỉ huy cách mạng Việt Nam, Bác Hồ đã viết cuốn “ Lịch sử nước ta ”, trong đó câu tiên phong Bác viết : “ Dân ta phải biết sử ta / Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam ”. Phải hiểu rõ gốc tích nước nhà thì mới có nguồn lực, sức mạnh để chiến đấu, quyết tử vì sự vĩnh cửu của quốc gia …
Năm 1954, tại sườn núi Nghĩa, dưới mái Đền Hùng, khi trò chuyện với Đại đoàn quân Tiên Phong chuẩn bị sẵn sàng về tiếp quản Thủ đô, Bác Hồ căn dặn : “ Các Vua Hùng đã có công dựng nước, Bác cháu ta phải cùng nhau giữ lấy nước ”. Đây hoàn toàn có thể coi là tuyên ngôn kết tinh lịch sử, sức sống của thời đại Hùng Vương. Đất nước này là quốc gia của tổ tiên, do tổ tiên tất cả chúng ta dựng nên, cho nên vì thế tất cả chúng ta phải quyết giữ bằng mọi giá .
Và niềm tin của con người Việt Nam suốt trường kỳ lịch sử luôn như vậy. Thời đại dựng nước luôn là hình tượng cao nhất của Chủ nghĩa yêu nước Việt Nam, là cội nguồn sức sống Việt Nam, sức mạnh Việt Nam …

PV: Hiểu về thời đại dựng nước, chúng ta càng ý thức hơn việc bảo tồn, phát huy giá trị lịch sử của dân tộc. Quan điểm của giáo sư về vấn đề này như thế nào?

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Phát huy giá trị lịch sử văn hoá của thời đại dựng nước là câu chuyện rất lớn. Thực tế cho thấy, thời đại nào phát huy được thì thời đại đó phát triển và hùng mạnh. Cũng cần phải thấy rõ nhu cầu ngày càng cao của việc bảo tồn và phát huy các giá trị, di sản lịch sử văn hoá thời đại dựng nước đầu tiên của lịch sử Việt Nam, đặc biệt là đối với giới trẻ – thế hệ tương lai của đất nước.

Tôi cũng kỳ vọng những nhà kế hoạch, đặc biệt quan trọng những người làm kế hoạch về giáo dục của Việt Nam cần nhận rõ hơn vị trí, vai trò của sử học. Đặc biệt sử học của thời đại dựng nước trong chương trình đào tạo và giảng dạy ở những bậc học, từ khi học viên khởi đầu học đại trà phổ thông cho đến ĐH và sau đại học .

PV: Nhìn rộng ra ý nghĩa của ngày Giỗ Tổ 10-3, theo Giáo sư chúng ta có thể thu nhận được bài học gì trong thời đại ngày nay?

GS.TS Nguyễn Quang Ngọc: Thời đại Hùng Vương và lễ Giỗ Tổ nhắc ta về những truyền thống, đạo lý tốt đẹp của người Việt, cũng như ý thức trách nhiệm trước sự bảo tồn và phát huy các giá trị vĩnh cửu của dân tộc. Đó là truyền thống yêu nước – cội nguồn sức mạnh của dân tộc. 

Mà yêu nước tức là phải tìm mọi thời cơ, bằng mọi cách, bằng mọi giá góp thêm phần kiến thiết xây dựng và bảo vệ quốc gia, để quốc gia ngày càng giàu mạnh, tươi đẹp. trái lại, quan liêu, tiêu tốn lãng phí, tham nhũng ( nhất là tham nhũng chủ trương ) … chỉ làm suy giảm và khánh kiệt mọi nguồn lực tăng trưởng quốc gia. Cả tiền nhân và hậu thế đều không hề dung tha cho loại phạm tội này .

PV: Trân trọng cảm ơn Giáo sư về cuộc trò chuyện!

Source: https://mix166.vn
Category: Bản Tin TA