Phân tích lời nhắc nhở về thái độ sống uống nước nhớ nguồn, thủy chung với quá khứ nghĩa tình qua bài thơ Ánh Trăng của Nguyễn Duy – https://ta-ogilvy.vn

Lời nhắc nhở về thái độ sống “uống nước nhớ nguồn”, thủy chung với quá khứ nghĩa tình qua bài thơ “Ánh Trăng” của Nguyễn Duy

• Mở bài:

Nguyễn Duy thuộc thế hệ nhà thơ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chông Mĩ cứu nước. Bài thơ Ánh trăng được sáng tác năm 1978. Bài thơ là một khoảnh khắc đối lập quá khứ nghĩa tình để tự vấn lương tâm ; và cũng từ đó nhắc nhở mọi người về thái độ sống “ Uống nước nhớ nguồn ”, thủy chung cùng quá khứ. Chắc chắn rằng, khổ thơ 4 và 6 tiềm ẩn chủ đề và xúc cảm của toàn bài thơ. Đó là hai khổ thơ có sức ám ảnh trong lòng người đọc .

• Thân bài:

Cả bài thơ có sự tích hợp giữa hình thức tự sự và chiều sâu cảm hứng. Trong dòng diễn biến của thời hạn, vấn đề ở những khổ 1, 2, 3 bằng lặng trôi nhưng khổ thứ 4 “ bất ngờ đột ngột ” Open một sự kiện tạo nên bước ngoặt để nhà thơ thể hiện cảm hứng, thê hiện chủ đê tác phàm. Vầng trăng hiện ra soi sáng không riêng gì khoảng trống hiện tại mà còn gợi nhớ kỉ niệm trong quá khứ không thể nào quên. Cái “ giật mình ” ở khổ thơ thứ 6 là lời nhắc nhở thủy chung .

“Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn “.

Vầng trăng là một hình ảnh của vạn vật thiên nhiên hồn nhiên, tươi mát, là người bạn tri kỉ suốt thời tuổi nhỏ rồi thời cuộc chiến tranh ở rừng, ngỡ như không khi nào quên được vầng trăng nghĩa tình ấy. Thế nhưng, khi thực trạng biến hóa, toàn bộ mọi thứ có vẻ như chao đảo. Con người vô tình quên đi người bạn thân thiện, quên đi nghĩa tình năm xưa .
“ Thình lình ”, “ tắt ”, “ vội ”, “ bất ngờ đột ngột ” : Những từ gợi sự bất chợt đặt liền nhau khiến giọng thơ tràn trề cảm hứng ngỡ ngàng, thảng thốt. Cái cảm xúc thảng thốt đó chính là sự thức tỉnh của tác giả vì đã dửng dưng với vầng trăng nghĩa tình ( như người dưng qua đường ) .
Sự Open bất chợt của vầng trăng thực này đã thức tỉnh vầng trăng bị quên béng, nghĩa là cái quá khứ nghĩa tình mà đã bị “ ánh điện ”, “ cửa gương ” xóa nhòa, vầng trăng không chỉ là hình tượng cho quá khứ nghĩa tình mà còn là vẻ đẹp bình dị, vĩnh hằng ( cứ tròn vành vạnh, im phăng phắc ) như thể nhân chứng nhắc nhở con người .

“Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình”.

Sự lặng im “ phăng phắc ” đó là lời nhắc nhở nghiêm khắc về sự thủy chung. Người ta phải giật mình vì suốt cả thời bình, sống ở thành phố, vừa đủ tiện lợi ( ánh điện, cửa gương ), đã có lúc không còn nhớ đến những gian lao, nghĩa tình .

Trong một bài thơ khác, Nghe tắc kè kêu trong phố (1978), Nguyễn Duy cũng có giây phút “giật mình” như vậy:

“Tôi giật mình
Nghe
Trên cành me gốc đường Công Lý cũ
Cái âm thanh của rừng lạc về”

Sự gặp gỡ vô tình với trăng ( chỉ khi đèn điện làm ùa dậy bao kỉ niệm khiến con người nhận ra sự vô tình của mình. Vầng trăng tròn là hình ảnh ẩn dụ thâm thúy biểu lộ một quá khứ nghĩa tình mà thời điểm ngày hôm nay vẫn nguyên vẹn, tròn đầy, không hề biến hóa. Đây là khổ thơ dẫn dắt người đọc đi vào suy ngẫm của nhân vật trữ tình trước người bạn tri kỉ ngày nào ( ánh trăng ) .
Bài thơ như một câu truyện, có sự kết họp hài hòa tự nhiên giữa tự sự và trữ tình. Giọng điệu tâm tình bằng thể thơ năm chữ. Nhịp thơ khi thì trôi chảy tự nhiên, uyển chuyển theo lời kể, khi thì ngân nga thiết tha xúc cảm, lúc lại chững lại biểu lộ suy tư. Kết cấu, giọng điệu bài thơ có công dụng làm điển hình nổi bật chủ đề, tạo tính chân thực, chân thành, sức truyền cảm thâm thúy, gây ấn tượng mạnh cho người đọc .
Mỗi người đều có một quá khứ. Trong quá khứ có quê nhà, có người thân trong gia đình, có bè bạn … tổng thể một thời gắn bó với ta ân tình, ân huệ. Do đó, phải ghi nhận trân trọng quá khứ nghĩa tình của mình, biết cài hoa vào quá khứ, biết hướng về tương lai để liên tục hành trình dài sống tốt đẹp hơn. Điều này bộc lộ thái độ sống “ uống nước nhớ nguồn ” của mỗi người .

• Kết bài:

Với giọng điệu tâm tình tự nhiên, hình ảnh giàu tính biểu cảm, Ánh trăng của Nguyễn Duy như một lời tự nhắc nhở về những năm tháng gian lao đã qua của cuộc sống người lính gắn bó với vạn vật thiên nhiên, quốc gia bình dị, hiền hậu. Bài thơ có ý nghĩa gợi nhắc, củng cố ở người đọc thái độ sống “ uống nước nhớ nguồn ”, ân tình thủy chung cùng quá khứ .

MỘT SỐ CÂU HỎI ÔN TẬP LUYỆN THI:

1. Ý nghĩa nhan đề “Ánh trăng”:

Trăng vốn là đề tài quen thuộc, là một quý ngữ trong thi ca. Với bài thơ Ánh trăng, Nguyễn Duy đã làm nhiều mẫu mã và phong phú thêm vẻ đẹp cũng như ý nghĩa của vầng trăng đã quen thuộc từ ngàn đời .
Trước hết, Ánh trăng của Nguyễn Duy là hình ảnh đẹp của vạn vật thiên nhiên với tổng thể những gì là thi vị, thân thiện, hồn nhiên, tươi mát. Ánh trăng gần với tuổi ấu thơ của tác giả. Vầng trăng ấy hồn nhiên như đời sống, như đất trời .
Vầng trăng còn là một hình tượng thẩm mỹ và nghệ thuật đa nghĩa. Vầng trăng ấy đã thức tỉnh ký ức của tác giả, của thế hệ trẻ Nước Ta trong những ngày đánh Mỹ, tháng Mỹ .
Ánh trăng lặng lẽ toả sáng trong bài thơ hay lặng lẽ như lời nhắc nhở đơn giản và giản dị mà sâu lắng, không được phép quên lãng quá khứ, có những thử thách, những quyết tử, những tôn thất thời đánh Mỹ ác liệt mới có đời sống hoà bình ngày ngày hôm nay .

2. Hình ảnh vầng trăng và cảm xúc của nhà thơ Nguyễn Duy qua bài thơ “Ánh Trăng”:

Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ là một hình tượng đa nghĩa. Trước hết, vầng trăng là một hình ảnh của vạn vật thiên nhiên khoáng đạt, hồn nhiên, tươi mát. Trong hai khổ thơ đầu, vầng trăng hiện ra trong khoảng trống của ruộng đồng, sông biển, núi rừng. Đó là vầng trăng của “ hồi nhỏ sống với đồng ” và sau này là “ hồi cuộc chiến tranh ở rừng ”. Lúc ấy, con người sống giản dị và đơn giản, “ trần trụi với vạn vật thiên nhiên – hồn nhiên như cây cối ”. Vầng trăng trở thành người bạn tri kỷ, thành “ vầng trăng tình nghĩa ” gắn bó trong suốt những năm tháng từ thuở ấu thơ ở quê nhà, đến hồi cuộc chiến tranh sống ở rừng .
+ Đến khi về thành phố, sống giữa những tiện lợi văn minh “ quen ảnh điện, cửa gương ”, con người bỗng quên đi cái vầng trăng “ ngỡ không khi nào quên ” kia, bỗng vô tình với “ cái vầng trăng tình nghĩa ” kia. Sự vô tình đến mức hung tàn :

“Vầng trăng đi qua ngõ
Như người dưng qua đường”

Rồi đến một đêm nào đó:

“Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn”

Con người đã quen với đèn điện nên quên trăng. Vầng trăng vẫn có đó nhưng “ như người dưng qua đường ”. Phải đến khi đèn điện tắt, con người mới lại nhìn thấy và nhận ra vầng trăng. Phải bất ngờ đột ngột như vậy. Phải giật mình như vậy, vầng trăng mới làm thức dậy trong tâm lý con người bao xúc cảm :

“Ngửa mặt lên nhìn mặt
Có cái gì rưng rưng
Như là đồng là bể
Như là sông là rừng”

“ Ngửa mặt lên nhìn mặt ”, mặt người và mặt trăng đối lập nhau. Đó là khoảnh khắc giật mình gặp lại “ cố nhân ”. Khoảnh khắc gặp gỡ đó khiến hồn người “ rưng rưng ” xúc cảm. Vầng trăng làm ùa dậy trong tâm lý những hình ảnh của vạn vật thiên nhiên, của quê nhà quốc gia .
Vầng trăng trong bài thơ còn có ý nghĩa hình tượng : hình tượng cho quá khứ nghĩa tình, hình tượng cho vẻ đẹp bình dị và vĩnh hằng của đời sống .
Vầng trăng đâu chỉ làm ùa dậy trong tâm lý những hình ảnh của vạn vật thiên nhiên, của quê nhà quốc gia, mà còn thức tỉnh trong tâm lý con người bao kỷ niệm hồn nhiên của thời tuổi nhỏ, bao kỷ niệm nghĩa tình của một thời hạn lao chiến đấu .
Khổ thơ ở đầu cuối là nơi tập trung chuyên sâu nhất ý nghĩa hình tượng của hình ảnh vầng trăng :

“Trăng cứ tròn vành vạnh
Kẻ chi người vô tình
Ánh trăng im phăng phắc
Đủ cho ta giật mình.”

Mặc cho con người vô tình, “ trăng cứ tròn vành vạnh ”. Đó là hình ảnh tượng trưng cho quá khứ đẹp tươi, vẹn nguyên chẳng thể phai mờ. “ Ánh trăng im phăng phắc ”, phép nhân hoá khiến hình ảnh vầng trăng hiện ra như một con người đơn cử, một người bạn, một nhân chứng, rất nghĩa tình nhưng cũng vô cùng nghiêm khắc đang nhắc nhở con người đừng quên đi quá khứ. “ Ánh trăng im phăng phắc ” nhưng đủ làm để làm con người “ giật mình ” nhận ra sự vô tình không nên có, sự quên lãng đáng trách của mình. Con người hoàn toàn có thể vô tình, hoàn toàn có thể quên béng, nhưng vạn vật thiên nhiên và nghĩa tình quá khứ thì vẫn nguyên vẹn, vĩnh hằng .

Bài tham khảo:

Phân tích 2 khổ thơ cuối của bài thơ “ Ánh trăng ”

Trăng và con người đã gặp nhau trong một khoảng thời gian ngắn vô tình : sự cố thành phố cúp điện, nơi sống chìm vào bóng tối. Con người và vầng trăng đối lập trong khoảnh khắc không bình thường khiến cho cảm hứng bị dồn nén tột cùng :

“Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng”

Tư thế “ ngửa mặt lên nhìn mặt ” là tư thế đương đầu : “ mặt ” ở đây chính là vầng trăng tròn. Con người thấy mặt trăng là thấy được người bạn tri kỷ ngày nào. Cách viết thật lạ và thâm thúy – dùng những từ không trực tiếp để miêu tả sự xúc động cảm động chợt dâng trào trong lòng anh khi gặp lại vầng trăng .
Cảm xúc “ rưng rưng ” : tâm hồn đang rung động, xao xuyến, gợi nhớ gợi thương. Nhịp thơ quay quồng dâng trào như tình người dào dạt. Niềm niềm hạnh phúc của nhà thơ như đang được sống lại một giấc chiêm bao .

Sự xuất hiện đột ngột của vầng trăng làm ùa dậy ở tâm trí nhà thơ bao kỷ niệm quá khứ tốt đẹp khi cuộc sống còn quá nghèo nàn, gian lao. Lúc ấy con người với thiên nhiên trăng là tri kỷ, tình nghĩa.
Khổ thơ kết lại bài thơ bằng hai vế đối lập mà song song:

“Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình”

Ở đây có sự trái chiều giữa “ tròn vành vạnh ” và “ kẻ vô tình ”, giữa cái lạng lẽ của ánh trăng với sự “ giật mình ” thức tỉnh của con người. Vầng trăng có ý nghĩa hình tượng thâm thúy. Hình ảnh “ vầng trăng tròn vành vạnh ”, ngoài nghĩa đen là vẻ đẹp tự nó và mãi mãi vĩnh hằng của đời sống còn có nghĩa tượng trưng cho vẻ đẹp của nghĩa tình quá khứ, đầy đặn, thuỷ chung, nhân hậu bao dung của vạn vật thiên nhiên, của cuộc sống, con người, nhân dân, quốc gia .
Hình ảnh “ ánh trăng im phăng phắc ” có ý nghĩa nghiêm khắc nhắc nhở nhà thơ và cả mỗi tất cả chúng ta con người hoàn toàn có thể vô tình, hoàn toàn có thể quên béng nhưng vạn vật thiên nhiên, nghĩa tình quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt. Sự không vui, sự trách móc trong lặng im của vầng trăng là sự tự vấn lương tâm dẫn đến cái “ giật mình ” ở câu thơ cuối. Cái “ giật mình ” là cảm xúc và phản xạ tâm ý có thật của một người biết tâm lý, chợt nhận ra sự vô tình, bạc nghĩa, sự nông nổi trong cách sống của mình .
Cái “ giật mình ” của sự ăn năn, tự trách, tự thấy phải thay đổi trong cách sống. Cái “ giật mình ” tự nhắc nhở bản thân không khi nào được làm người phản bội quá khứ, phản bội vạn vật thiên nhiên, sùng bái hiện tại mà coi rẻ vạn vật thiên nhiên. Thiên nhiên thật nghiêm khắc, lạnh nhạt nhưng cũng thật ân tình, độ lượng bao dung, vầng trăng và vạn vật thiên nhiên là vĩnh cửu, bất diệt. Thì ra những bài học kinh nghiệm thâm thúy về đạo lý làm người đâu cứ phải tìm trong sách vở hay từ những khái niệm trừu tượng xa xôi. Ánh trăng thật sự đã như một tấm gương soi để thấy được khuôn mặt thực của mình, để tìm lại cái đẹp tinh khôi mà tất cả chúng ta tưởng đã ngủ ngon trong quên lãng .

Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ tượng trưng cho điều gì ?

– Hình ảnh vầng trăng trong bài thơ trước hết là vầng trăng của tự nhiên. Nhưng vầng trăng còn là hình tượng của quá khứ đầy tình cảm, khi con người trần trụi giữa vạn vật thiên nhiên, hồn nhiên, không so đo, thống kê giám sát. Khi đó, tâm hồn con người rộng mở, khoáng đạt như sông, như đồng, như bể như rừng .
– Tất cả là những hình ảnh vạn vật thiên nhiên rộng dãi, hùng vĩ. Nhưng khi kháng chiến thành công xuất sắc thì con người nhốt mình vào cửa kính, buyn-đinh, sống riêng cho mình, cho cái cá thể nhỏ bé. Bởi thế mà không thân mật, không mặn mà với vầng trăng. Lúc này trăng tượng trưng cho quá khứ ân tình, cho những tình cảm lớn lao mộc mạc nhưng bất tử, sáng trong mãi mãi .
– Con người hoàn toàn có thể quên quá khứ, nhưng quá khứ không khi nào quên. Trăng cứ tròn vành vạnh cũng như quá khứ tươi đẹp không khi nào mờ phai, không khi nào khuyết thiếu. Chỉ có những ai mê mải với cái riêng mới hoàn toàn có thể dửng dưng. Nhưng vầng trăng ấy bao dung, không “ kể chi người vô tình ”. Chính thái độ lặng im hùng vĩ ấy càng làm những ai sớm quên quá khứ nghĩa tình phải giật mình .

Thông điệp từ bài thơ “ Ánh trăng ”

Bài thơ “ Ánh trăng ” là tâm sự của Nguyễn Duy, là suy ngẫm của nhà thơ trước sự thay đổi của thực trạng sống, khi mà con người từ cuộc chiến tranh trở lại đời sống hoà bình. Những sông, đồng, biển, rừng là hình ảnh tượng trưng, nhưng cũng là hình ảnh thật của những người kháng chiến. Thành phố là môi trường tự nhiên mới, là hình ảnh thật của những người kháng chiến không đặt chân tới ( trừ những chiến sỹ hoạt động giải trí bí hiểm ). Môi trường mới ? ? ? nghỉ mới, thực trạng mới làm cho con người sống cách biệt với vạn vật thiên nhiên cũng có nghĩa là xa dần quá khứ, lạnh nhạt dần với quá khứ. Ánh trăng cảnh bao hiện tượng kỳ lạ suy thoái và khủng hoảng về tình cảm, sẽ dẫn đến suy thoái và khủng hoảng lối sống, suy thoái và khủng hoảng đạo đức. Nó nhắc nhở con người cần thuỷ chung với quá khứ, với những điều tốt đẹp của quá khứ, đừng ( có mới nới cũ ) .

Cảm nhận ý nghĩa khổ cuối bài thơ “ Ánh trăng ”

Khổ thơ cuối cùng là nơi tập trung nhất ý nghĩa – biểu tượng của hình ảnh vầng trăng:

Trăng cứ tròn vành vạnh
Kể chi người vô tình
Ánh trăng im phăng phắc
Đủ cho ta giật mình

Mặc cho con người vô tình, “ trăng cứ tròn vành vạnh ”, đó là vẻ đẹp tự nó và mãi mãi vĩnh hằng. Đó còn là hình ảnh tượng trưmg cho vẻ đẹp và những giá trị truyền thống cuội nguồn .
Phép nhân hoá : “ Ánh trăng im phăng phắc ” khiến hình ảnh vầng trăng hiện ra như một con người đơn cử, một người bạn, một nhân chứng, rất nghĩa tình nhưng cũng vô cùng nghiêm khắc đang nhắc nhở con người. “ Ánh trăng im phăng phắc ” nhưng đủ làm để làm con người “ giật mình ” nhận ra sự vô tình quên lãng quá khứ tốt đẹp, tức là con người đang phản bội lại chính mình. Nó còn có ý nhắc nhở con người nên trân trọng, giữ gìn vẻ đẹp và những giá trị truyền thống cuội nguồn .

Source: https://mix166.vn
Category: Văn Hóa