Vì sao việc hát quốc ca bị cấm trên sân vận động trước mỗi trận bóng đá ở Việt Nam?

Hôm 9 tháng 3 năm 2022, CLB bóng đá Hải Phòng Đất Cảng có công văn gửi Công ty Cổ phần Bóng đá Chuyên nghiệp Việt Nam ( VPF ) xin phép được hát quốc ca trước những trận đấu trên sân vận động Lạch Tray để bộc lộ tình yêu nước qua hoạt động giải trí thể thao. Công văn được ký bởi quản trị Văn Trần Hoàn nói rõ, việc hát quốc ca trước mỗi trận đấu trên những sân vận động cả nước bị Công ty VPF cấm triệt để mà không rõ nguyên do .
Nhạc sĩ Lê Thiệu nói với RFA về việc VPF không cho những câu lạc bộ bóng đá trong nước hát quốc ca trên sân vận động trước và sau trận đấu :
“ Cái này theo tôi, nó thuộc về bản quyền âm nhạc. Tức là một bài hát của một nhạc sĩ nào đó đã hoàn hảo nhưng phối âm, hòa âm lại theo cách mới hay hơn, thì khi sử dụng bản mới này phải trả bản quyền cho tác giả. Việt Nam lâu nay sử dụng kiểu vô tội vạ quen rồi .

Bộ Văn hóa phải làm một bản riêng, ví dụ như thuê một nhạc sĩ nào đó hòa âm phối khí, trả thù lao, trả tiền cho người ta rồi muốn phát đi đâu thì phát. Nói chung là về chuyên môn, về giá trị truyền thông, âm nhạc thì người ta chưa lĩnh hội được hết nên mới sai sót như vậy.” 

Đây không phải lần đầu xảy ra rắc rối quanh việc hát quốc ca với hoạt động giải trí bóng đá. Hôm 6 tháng 12 năm 2021, trận đấu bóng đá giữa đội tuyển Việt Nam – Lào thuộc vòng bảng AFF Suzuki Cup 2020, được kênh YouTube Next Sports phát hình ảnh những cầu thủ Việt Nam đang hát quốc ca nhưng không có tiếng, kèm dòng xin lỗi : “ Vì nguyên do bản quyền âm nhạc, chúng tôi buộc lòng phải tắt tiếng ở phần lễ chào cờ. Sau lễ chào cờ, tín hiệu âm thanh sẽ trở lại thông thường, mong quý vị người theo dõi thông cảm ” .
Nhạc sĩ Tuấn Khanh nêu quan điểm của mình với RFA sáng 10 tháng 3 :
“ Nếu đúng theo một tổ chức triển khai bóng đá chuyên nghiệp và quần chúng thì họ phải có một buổi họp báo để nói rõ nguyên do vì sao họ làm như vậy. Nhưng có lẽ rằng trong toàn cảnh lúc bấy giờ, những tổ chức triển khai như vậy thường trải qua những cơ quan nhà nước và có bắt tay với những quan chức nên họ chỉ thông tin mà không cần lý giải. Ở góc nhìn dân chúng thì mình thấy có hai yếu tố :
Thứ nhất, khi họ cấm như vậy tức là họ đã có một cuộc bàn luận về chuyện bản quyền của quốc ca. Họ thấy họ không kham được nên chuyện đó mới xảy ra. Tổ chức kinh doanh thương mại bóng đá thì không nghĩ chuyện hát quốc ca thuộc về giá trị niềm tin mà họ chỉ nghĩ đến doanh thu, đến số tiền họ phải trả mà thôi. Nó là biểu lộ của một xã hội Việt Nam đang tăng trưởng theo hướng chỉ doanh thu mà thôi .

Thứ hai, nói theo cách nào đó thì họ thuần túy kinh doanh và hôm nay họ dám công khai chuyện không hát quốc ca thì rõ ràng, bóng đá hay những giá trị phát triển mà gọi là mua bán với nhau trong xã hội Việt Nam nó đã đủ mạnh để vượt qua những giá trị truyền thống của những người cộng sản rồi.”

000_9X87Q8.jpg
Các cầu thủ xếp hàng trước trận đấu vòng loại World Cup Qatar 2022 giữa Việt Nam và Australia hôm 27/1/2022. AFP

Trả lời với tiếp thị quảng cáo Nhà nước về công văn xin hát quốc ca của CLB TP. Hải Phòng, ông Nguyễn Minh Ngọc – tổng giám đốc Công ty VPF cho hay, việc không hát quốc ca trong toàn bộ những trận đấu được VPF vận dụng từ mùa giải 2022. Tuy nhiên, với những sân mà những CLB có nhu yếu hát quốc ca đầu trận đấu, chỉ huy địa phương xuống sân Tặng Ngay hoa hay tôn vinh điều gì đó thì ban tổ chức triển khai giải sẽ tạo điều kiện kèm theo để thực thi .
Với nhiều dân cư Việt Nam, việc bị cấm hát quốc ca trên những sân vận động trong nước là điều vô lý vì ai cũng có quyền hát quốc ca trong những buổi lễ, trước những trận đá bóng, trong trường học … Thực tế nhiều chục năm qua, Việt Nam bị cho là một vương quốc không tôn trọng bản quyền dù có luật Sở hữu trí tuệ. Theo luật này, những hành vi xâm phạm quyền như nhân bản, sản xuất bản sao, phân phối, tọa lạc hoặc truyền đạt tác phẩm đến công chúng qua mạng tiếp thị quảng cáo và những phương tiện kỹ thuật số mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả, sẽ bị giải quyết và xử lý bằng những giải pháp hành chính, hình sự và dân sự .
Với trường hợp lệnh không được hát quốc ca của Công ty CP Bóng đá Chuyên nghiệp Việt Nam, Nhạc sĩ Tuấn Khanh Tóm lại :

“Ngoài chuyện bản quyền thì những thương ước ở Việt Nam vẫn là của một xã hội đang phát triển. Nó vấp phải những vấn đề về thương ước. Rõ ràng là 47 năm nay họ không kiểm soát được đất nước về phát triển thương mại, kinh tế… Họ chỉ kiểm soát làm sao để nuôi sống hệ thống đảng cầm quyền cho nên hôm nay, khi xã hội bắt đầu phát triển vươn ra bên ngoài thì nó va chạm tất cả những vấn đề về luật pháp, về bản quyền…thì như thường thức, đầu tiên là họ cấm rồi mới tính tiếp.”

Tình trạng vi phạm bản quyền tại Việt Nam lúc bấy giờ được cho là rất là thông dụng, đến mức là phần đông người ta không biết là mình đang vi phạm và sử dụng việc vi phạm rất là tự nhiên. Khi Nhà nước thấy không quản trị được nữa thì việc tiên phong là họ cấm .
Tư duy quản không được thì cấm sống sót ở nhiều lãnh vực trong xã hội. Trước đây từng có đề xuất kiến nghị cấm Uber hoạt động giải trí bởi theo Bộ GTVT, mô hình Uber đang hoạt động giải trí trong nước trực tiếp thu tiền của khách đi xe mà không trải qua đơn vị chức năng kinh doanh thương mại vận tải đường bộ. Điều này khiến họ không quản trị được nên đề xuất cấm. Thương Mại Dịch Vụ đòi nợ thuê cũng từng bị ý kiến đề nghị cấm do không quản trị được một cách khoa học, văn minh tương thích pháp lý. Trong nghành văn hóa truyền thống thì tạm dừng phổ cập năm bài hát sáng tác trước năm 1975 sau khi đã được cho phép phổ cập. Không quản trị được methanol thì đề xuất cấm nấu rượu bằng tay thủ công …
Riêng trong nghành nhân quyền, một số ít nhà hoạt động giải trí, người sự không tương đồng chính kiến bị phía chính quyền sở tại vi phạm nghiêm trọng khi bị bảo mật an ninh canh, chặn không cho ra khỏi nhà mà không nêu nguyên do, cũng chẳng có văn bản. Nếu chống lại thì bị đánh và bị bắt với tội ‘ gây rối ’ .

Xổ số miền Bắc