Điện ảnh là gì? Sự ra đời và các loại hình phim điện ảnh – https://mix166.vn

1. Sự sinh ra của điện ảnh

Thế kỷ XIX chẳng những mở rộng rất nhiều ranh giới của thế giới mà còn đem lại cho loài người những phương tiện đầy hiệu lực để nhận thức thực tiễn quanh họ một cách đầy khoa học. Tuy nhiên, việc nắm bắt thế giới trên cơ sở khoa học đã không xác định được một cách chính xác trước sự phát triển nhanh chóng của nghệ thuật cũng như nhận thức về nghệ thuật. Người nghệ sỹ luôn nhận thấy những thiếu sót của các phương tiện mà họ sử dụng và cố gắng tìm cách khắc phục những hạn chế do kỹ thuật dành cho loại hình nghệ thuật đó gây nên. Chính việc khắc phục những trở ngại ấy đã làm nảy sinh những tác phẩm nghệ thuật chân chính. Thế kỷ thứ XIX đã mở ra cho con người những triển vọng phát triển mới và những chân trời mới thể hiện sự mong muốn từ lâu của con người nhằm tạo ra những nghệ thuật có thể truyền đạt sự phong phú và tính đa dạng của thế giới một cách đầy đủ và rõ ràng hơn bất cứ lúc nào trước đây.

Ý muốn nhằm mục đích tiến tới sự hoàn thành xong quy trình phát minh sáng tạo, tới việc khắc phục sự thiếu sót của những phương tiện đi lại bộc lộ tất sẽ dẫn đến sự Open tham vọng về một thứ siêu nghệ thuật và thẩm mỹ nào đó có năng lực sử dụng mọi phương pháp tác động ảnh hưởng đến con người cả về thị giác lẫn thính giác, đủ bao hàm trong bản thân nó toàn bộ những tác phẩm hội họa, âm nhạc, văn học cùng một lúc .
Ở thế kỷ thứ XIX, người ta chỉ thấy việc thực thi lý tưởng đó ở nhà hát mà thôi. Goethe đã miêu tả sự nhiều mẫu mã về niềm tin và tính đa diện về tình cảm của môn sân khấu : “ Bạn ngồi đó với khá đầy đủ tiện lợi giống như một ông hoàng và những vở kịch diễn ra ngay trước mắt bạn, tạo ra cho tình cảm của bạn và trí tuệ của bạn tổng thể những gì mà bạn mong ước, ở đó vừa có thi ca, vừa có hội họa, vừa có âm nhạc, vừa có nghệ thuật và thẩm mỹ sân khấu rồi đủ tổng thể, cái gì cũng có. Thế rồi khi toàn bộ những nghệ thuật và thẩm mỹ ấy với ước vọng của tuổi trẻ và vẻ đẹp cùng ảnh hưởng tác động trong cùng một lúc và nhất là với một đội ngũ diễn viên tuyệt vời và hoàn hảo nhất nhất thì đó quả là một ngày hội chẳng có gì so sánh ”, Belinxki cũng nhìn thấy ở nhà hát một thứ nghệ thuật và thẩm mỹ triển khai xong nhất, thân thiện nhất so với con tim tất cả chúng ta, chính do nó truyền đạt những tham vọng và việc làm của con người một cách đúng chuẩn và tổng lực hơn cả. Xcriabia lại mơ ước về một nền “ thẩm mỹ và nghệ thuật vạn năng, phối hợp được cả âm nhạc, hội họa, thi ca và múa ”. Trong tổng thể những quan điểm rất khác nhau ấy của những nghệ sĩ, vẫn thấy có một quan điểm giống nhau đó là mơ ước. Khái niệm về một nền nghệ thuật và thẩm mỹ tổng hợp, đồng điệu, có năng lực phối hợp thoáng rộng những phương tiện đi lại bộc lộ nhằm mục đích miêu tả thực tiễn một cách tổng lực hơn, rất đầy đủ hơn .
Nghệ thuật điện ảnh chính là sự bộc lộ mơ ước ấy của những nhà thơ, học sĩ, nhà phê bình của tổng thể những ai luôn cảm thấy âm thanh của nhạc khí, ngôn từ trên giấy và sắc tố trên vải sơn còn quá nghèo nàn, quá đơn điệu để truyền đạt sự đa dạng và phong phú hình thức bề ngoài và bên trong quốc tế con người .
Tuy nhiên, sự ý tưởng ra điện ảnh trọn vẹn không tương quan gì đến nghệ thuật và thẩm mỹ. Điện ảnh là do những nhà bác học chuyên điều tra và nghiên cứu thực chất của sự hoạt động ý tưởng ra và không hề có ý niệm tạo ra một màn màn biểu diễn mới hay một phương tiện đi lại bộc lộ thẩm mỹ và nghệ thuật nào hết. Nghệ thuật cũng không nằm trong tầm chăm sóc, chú ý quan tâm của những người làm công tác làm việc kỹ thuật nhiếp ảnh có ý muốn hoàn thành xong nhiếp ảnh .
Đầu tiên chỉ là ý tưởng ra loại đồ chơi cơ khí prakximoxcop hay zootrôp gây ra được ảo giác của sự hoạt động. Tiếp theo là việc sản xuất những cỗ máy nhằm mục đích ghi lại hình ảnh hoạt động của những vật, con người và con vật. Máy chiếu tạo nên những hình ảnh hoạt động trên một nền vải trắng là sự bổ trợ cho chiếc máy quay. Tuy nhiên những loại ý tưởng này đều không sống lâu bởi sự thiếu triển khai xong về mặt kỹ thuật, chất lượng chiếu hình thấp, phim luôn bị rách nát, cấu trúc máy thiếu hoàn hảo. Công lao của hai bạn bè nhà Luymie là họ đã làm cho những khu công trình dở dang của những bậc tiền bối trở thành hiện thực và hoàn thành xong hơn cùng với sự giúp sức của kỹ sư Cắcpăngchie, máy chiếu ảnh của họ sinh ra trong phim của Lumiere đã Open những cảnh sinh hoat, những cảnh tượng ngộ nghĩnh, cảnh phố phường ( tàu vào ga, khách bộ hành trên đường phố Paris ) chứ không phải chỉ là những hình ảnh lặp lại những động tác giống nhau của những hình thù nhỏ bé như những tiều phu đốn củi. Cô vũ nữ leo dây … trong chương trình trình diễn của những thước hình trong máy Kinetoxcop ( 1894 ) trước đó. Các thước phim của Luymie biểu lộ “ đời sống như chính nó có trên trong thực tiễn ”. Người xem cảm thấy được tính tự nhiên của hình tượng trên màn ảnh. Sự trung thành với chủ tuyệt đối của người làm phim so với những sự kiện, tính chân thực của việc miêu tả đời sống trên màn bạc. Bộ phim ngắn “ Tàu vào ga ” tiềm ẩn cả những năng lực nghệ thuật và thẩm mỹ khác. Cảnh tàu vào ga, hành khách xuống tàu đi lại gần máy quay, người xem cảm thấy họ ở những cỡ cảnh khác nhau, từ toàn cảnh đến cận cảnh. Khác hẳn với cảnh sân khấu, nhà hát, khoảng trống của màn ảnh đổi khác liên tục. Trước mặt người xem, lúc thì Open một phần nào đó của vật thể, lúc thì lại hàng loạt vật thể đó. Đó là điểm mới lạ, là điểm xác lập vẻ độc lạ của môn điện ảnh và thẩm mỹ và nghệ thuật đặc trưng của nó. Tờ “ Bec-li-ne lo-ca-li an-vai – ghe ( 1986 ) viết : “ đó là đời sống dầy đặc được cảm nhận trong từng chi tiết cụ thể đang diễn ra trước mặt tất cả chúng ta. Bất kể một loại ảnh nào cũng đều là hình ảnh nổi hình của vạn vật thiên nhiên, hình ảnh chân thực đến từng cụ thể vụn vặt, khiến ta cảm tưởng như trước mặt ta là một quốc tế thực sự ”. Tuy nhiên đó mới chỉ là sự trình làng của điện ảnh. Còn để đi đến một thẩm mỹ và nghệ thuật điện ảnh đích thực phải trải qua những chặng đường dài : từ điện ảnh chợ phiên đến điện ảnh thẩm mỹ và nghệ thuật .

2. Đặc trưng của điện ảnh

Điện ảnh có sự khác biệt với các loại hình nghệ thuật khác như: Hội họa, âm nhạc, điêu khắc. Bức tranh cổ “Cá chép ngắm trăng” với đường nét uyển chuyển, bóng trăng lung linh; những pho tượng La Hán với sức sống nội tâm dồi dào trong ánh sáng mờ ảo của chùa Tây Phương; hình ảnh một thiếu nữ vẻ mặt thanh tú, trong sáng, duyên dáng ngồi bên cành hoa huệ (Tô Ngọc Vân)…đã thực sự chộp được cuộc sống ngưng đọng trong băng vĩnh cửu… Nghe bản nhạc Du kích Sông Thao, ta hình dung qua âm thanh một dòng nước khi trôi lững lờ, lúc cuồn cuộn chảy, dạt dào, đầy vơi như phong trào du kích hai bên triền sông. Song những hình ảnh đó không hiện lên sống động như màn bạc và việc cảm thụ những tác phẩm âm nhạc, hội họa hay điêu khắc ấy còn tùy thuộc vào khả năng cảm thụ của mỗi người.

Văn học, với một từ vựng đa dạng và phong phú, giàu hình tượng, có năng lực phản ánh những cái lắt léo, thầm kín nhất của đời sống xã hội. Những hình ảnh tưởng tượng trên những trang viết lần lượt hiện lên trong đầu ta, rõ nét hay mờ nhạt còn tùy thuộc vào trí tưởng tượng, vào trình độ kỹ năng và kiến thức và sự từng trải của mỗi người. Sân khấu, một mô hình thẩm mỹ và nghệ thuật gần với đời sống hơn một chút ít, nhờ ở cảnh vật đơn cử và diễn xuất của những con người bằng xương bằng thịt. Nhưng nó không hề bê núi, sông, máy bay và hàng sư đoàn quân lên một khoảng trống nhỏ hẹp. Sân khấu phải cần đạt tới những giả định, ước lệ. Cung điện nguy nga, núi cao rừng rậm chỉ là những hình vẽ trên phông vải. Một viên tướng đang hò hét, múa trước roi ngựa, dịch từng bước, khi khoan, khi mau vòng quanh sân khấu, theo sau có dăm ba tên phất cờ, vác giáo. Theo ước lệ, người ta hoàn toàn có thể hiểu là ông ta đang cưỡi trên sống lưng ngựa chiến, dẫn đại đội binh mã, tiến ra biên ải … sức lôi cuốn của tuồng, chèo hầu hết là làn điệu, ở vũ đạo và đặc biệt quan trọng ở những điệu bộ mang tính ước lệ khái quát cao .
Điện ảnh thân thiện với đời sống hơn cả. Tính chất này đã yên cầu phim từ diễn xuất tới toàn cảnh, đạo cụ, từ lời thoại đến tiếng động, sắc tố, phục trang, hóa trang đều phải thực. Khán giả khó gật đầu một bối cảnh giả, ước lệ như trong sân khấu. Tuy nhiên, điện ảnh thân thiện với đời sống không có nghĩa là luôn luôn y hệt như đời sống, không sao chép đời sống. Cũng giống như văn học, những mảnh đời, những tính cách, những thực trạng được người biện tập kịch tập hợp lại tinh lọc tạo nên những tính cách nổi bật, thực trạng nổi bật mang tầm khái quát cao. Nội dung của một ngữ cảnh điện ảnh được biểu lộ qua lời bình và tiếng, đó chính là lợi thế của điện ảnh. Điện ảnh là một nghệ thuật và thẩm mỹ ( nghệ thuật và thẩm mỹ thứ bẩy ) nên không ít mang tính ước lệ : Cảnh chị Dậu chạy khỏi nhà “ Quan Cụ trong một đêm giông tố sấm sét … là cảnh được nâng lên ở mức tượng trưng bao hàm ý sâu và gây súc động mạnh .
Điện ảnh là nghệ thuật và thẩm mỹ tổng hợp, nó liên tục những giải pháp biểu lộ của những bộ môn thẩm mỹ và nghệ thuật khác, nó tổng hợp những kinh nghiệm tay nghề phát minh sáng tạo của toàn bộ những nghệ thuật và thẩm mỹ sinh ra trước nó như sân khấu, văn xuôi, thơ ca, hội họa, âm nhạc, kiến trúc … nó sử dụng năng lực biểu cảm trực tiếp của những thẩm mỹ và nghệ thuật sinh ra trước nó .
Về mặt này, điện ảnh gắn với sân khấu. Sân khấu có sự tổng hợp những phương tiện đi lại miêu tả của văn chương, vũ đạo, hội họa, âm nhạc và hòa tan chúng vào diễn xuất của diễn viên. Nhưng cũng có thứ không hòa tan, đó là khoảng trống ước lệ như những bộ môn sân khấu khác. Tính tổng hợp của điện ảnh cao hơn hẳn. Điện ảnh sống sót trong cả khoảng trống và thời hạn, sự tổng hợp của khoảng trống và thời hạn là thực ra của điện ảnh. Ngoài ra việc sử dụng âm nhạc trên phim, trừ một số ít trường hợp hãn hữu, cũng chỉ là những mẩu ngắn không thành bài, tạo không khí cho một đoạn phim hay miêu tả nội tâm của nhân vật. Hay bức họa “ Một con chiên đau khổ cần chúa ” khi vào “ Sông Đông êm đềm ” cũng được hoạt động qua những dạng khác nhau. Đó là cảnh Natalia bị Grigôri ruồng bỏ, quỳ ngoài trời trong đêm mưa tuyết. Chị giang đôi tay quằn quại, tuyệt vọng lên không trung mịt mùng, cầu van đấng tối cao hãy trừng phạt người chồng bạc nghĩa. Yếu tố vũ, từng đi vào sân khấu truyền thống của ta rất rõ, qua điệu bộ của tuồng ( cách dịch bước, vuốt râu, rót rượu … hay qua lối múa bộc lộ, múa trang trí của chèo ( quẩy hàng, xoè quạt … ) được điện ảnh sử dụng nhưng ngọt ngào và kín kẽ hơn, bé Nga ( phim Chim Vành Khuyên ) nhảy dây 3 lần, mỗi lần được coi là một động tác vũ, biểu lộ một trạng thái tâm tư nguyện vọng nhất định : uyển chuyển, thanh thoát khi vào đầu phim, lúc cô bé còn rất đầy đủ tính hồn nhiên, tươi mát ; lúng túng, vấp váp khi tên Pháp buộc nhân vật phải nhảy trước mặt ông bố bị trói. Rồi bỗng đường dây lại tung bay thoăn thoắt khi cô bé nảy ra dự tính chạy trốn để báo động cho đoàn cán bộ .
Điện ảnh học ở thơ chiêu thức trữ tình. Điện ảnh và thơ ca có cùng chung một cố gắng nỗ lực bắt những vật thể sôi động nói lên tính cách tự nhiên. Sự rung động của quốc tế sống sót được tái tạo, tăng lên và đổi khác, đó là sự dung hòa lẫn nhau của hình ảnh và tư tưởng .

Bằng phương tiện kỹ thuật và những thủ pháp điện ảnh chúng ta có thể diễn tả một cách đầy đủ và chân thật mọi sự vật, mọi thời gian, mọi thời đại, mọi phức tạp của tâm tư, mọi tư tưởng và hiện tượng phức tạp nhất của thực tế xã hội.

Như vậy, điện ảnh là một mô hình nghệ thuật và thẩm mỹ tổng hợp và thừa kế những tinh hoa của nền nghệ thuật và thẩm mỹ trước đó, kỹ thuật và kỹ xảo điện ảnh là phương tiện đi lại để bộc lộ một tác phẩm điện ảnh. Điện ảnh là sự phối hợp giữa hai yếu tố nghệ thuật và thẩm mỹ và kỹ thuật với ý nghĩa đích thực của nó ( phương tiện đi lại, máy quay phim … ), là sự phối hợp của cả hình và tiếng .

3. Đội ngũ những người làm điện ảnh

Cũng như sân khấu, một tác phẩm điện ảnh sinh ra là mẫu sản phẩm phát minh sáng tạo của cả một tập thể đạo diễn, diễn viên, biên kịch, người hóa trang, đảm nhiệm ánh sáng, người quay phim ( trong sân khấu không có người quay phim ) .
Vai trò của mỗi thành viên trong tập thể này đều quan trọng nhất là người biên kịch – tác giả ngữ cảnh – cơ sở chính của tác phẩm điện ảnh và người đạo diễn – người khám phá và phát minh sáng tạo lại một lần nữa ngữ cảnh, bộc lộ ngữ cảnh băng những thước phim, những hình ảnh sáng, đầy ý nghĩa .
Đạo diễn là tác giả chính của bộ phim. Người đạo diện chỉ huy, hướng dẫn thống nhất mọi hoạt động giải trí của diễn viên, quay phim, họa sỹ, làm nhạc sao cho triển khai đúng với ngữ cảnh .
Đạo diễn phải có tư chất của người viết, biết giải quyết và xử lý ngữ cảnh. Công việc tiên phong của người đạo diễn là nhận thức, nghiên cứu và phân tích kịch bản văn học để giải quyết và xử lý kịch bản văn học .
Kịch bản văn học là nền tảng của phim. Người đạo diễn phải biết giải quyết và xử lý, biến nó thành của mình, làm thế nào cho mình “ ngấm ” ngữ cảnh .
Để nhận thức, nghiên cứu và phân tích, giải quyết và xử lý ngữ cảnh, người đạo diễn cần có 3 yếu tố quyết định hành động :

1. Khả năng cảm nhận (thuộc về thiên bẩm)
2. Tri thức, kinh nghiệm, vốn sống.
3. Nghề nghiệp (đào tạo, học tập)

Chính vì 3 yếu tố này mà cùng một ngữ cảnh, giao cho những đạo diễn khác nhau, phim sẽ khác nhau. Ý đồ hình thành trên cơ sở năng lực cảm nhận và tri thức của mỗi người .

4. Các mô hình phim điện ảnh

Phim truyện : Dùng diễn biến hư cấu, dùng diễn viên đóng và tạo bối cảnh giả ( hoặc bớt cảnh thật có tái tạo theo nhu yếu của thẩm mỹ và nghệ thuật ), tạo ảo giác giống cuộc sống thực .
Phim khoa học : Mục đích của phim Khoa học là nhằm mục đích nâng cao nhận thức khoa học. Do đó hạt nhân của phim là một yếu tố khoa học chủ đề của phim là một yếu tố khoa học chủ đề của phim thường là những khu công trình khoa học đứng đắn nhất .
Phim hoạt hình : Không dùng người thật làm diễn viên, thay vào đó là hình vẽ hoặc vật thể trọn vẹn bất động, vận dụng giải pháp quay phim từng hình và chiếu lên màn ảnh liên tục ( 24, 25 hình / giây ), tạo ra ảo giác hoạt động. Chúng được những nhà làm phim “ thổi hồn ” vào và trở thành những nhân vật mang tính cách, tâm lý … như con người .
Phim tài liệu : Xông thẳng vào những yếu tố thiết thân nhất của đời sống, tìm ra chủ đề và hình tượng ở đó. Qua việc ghi lại hình ảnh người thực việc thực, tác giả nâng lên tầm khái quát hóa bằng hình tượng, phát hiện thực chất có ý nghĩa triết học của hiện tượng kỳ lạ. Sự kiện nhấn mạnh vấn đề ý nghĩa xã hội của hiện tượng kỳ lạ .

5. Kịch bản điện ảnh

Những thước phim tiên phong của Luymie ( trừ phim “ người tưới vườn ” nổi tiếng ) đều không có yếu tố trình diễn, diễn xuất kiểu sân khấu, chưa hề có diễn viên, ngữ cảnh cảnh trí là những thành phần tất yếu của phim truyền hình văn minh. Phải đến Meliex nhà hoạt động giải trí sân khấu – đạo diễn – diễn viên chủ rạp – người sáng lập ra môn điện ảnh trình diễn, mới đưa diễn xuất của diễn viên lên sân khấu màn ảnh. Lúc đó tiết mục điện ảnh mới được trình diễn, dàn dựng và nghiền ngẫm, thay thế sửa chữa cho nguyên tắc phóng sự kiểu Lumiere “ đời sống như nó vốn có ” và ngữ cảnh sinh ra .

Ngày nay trong điện ảnh hiện đại, một bộ phim không thể không có kịch bản điện ảnh. Kịch là cái gốc, là bản thiết kế của bộ phim và phim là công trình hình ảnh.

( Tài liệu tìm hiểu thêm : Giáo trình Báo chí Truyền hình )

Source: https://mix166.vn
Category: Giải Trí