Cải cách giáo dục ở Việt Nam – Wikipedia tiếng Việt

Cải cách giáo dục ở Việt Nam là các thay đổi lớn trong hệ thống giáo dục phổ thông và đại học tại Việt Nam sau năm 1976 bao gồm những thay đổi liên quan tới chương trình giáo dục, nội dung sách giáo khoa, phương pháp dạy học, cách thức thi tốt nghiệp phổ thông và tuyển sinh đại học. Từ năm 1976 tới nay, với việc ban hành và sửa đổi Luật Giáo dục ở các đợt khác nhau (1998, 2005, 2009), hệ thống giáo dục Việt Nam liên tục có nhiều thay đổi. Cải cách giáo dục tại Việt Nam cho đến nay không dựa trên một hệ thống triết lý giáo dục nào cũng không có lý luận giáo dục rõ ràng để định hướng cho cải cách. Mọi cải cách đều mang tính thử nghiệm nhằm áp dụng những yếu tố từ nền giáo dục của các nước phát triển vào nền giáo dục Việt Nam.

Các đợt đổi khác cấu trúc mạng lưới hệ thống đại trà phổ thông

Cuộc cải cách giáo dục lần tiên phong : Năm 1950 mạng lưới hệ thống giáo dục chuyển từ phân ban tú tài cũ sang mạng lưới hệ thống giáo dục phổ thông 9 năm. Hệ thống giáo dục từ 12 năm ( chính sách thuộc địa ) chuyển sang hệ 9 năm .Cuộc cải cách giáo dục năm 1956 : Từ năm 1956 đến năm 1976, tại miền Bắc Nước Ta, theo lao lý của Bộ Giáo dục đào tạo ( theo Nghị định 596 ngày 30/8/1956 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục đào tạo Nguyễn Văn Huyên ) những trường đại trà phổ thông sẽ tổ chức triển khai theo mạng lưới hệ thống trường đại trà phổ thông 10 năm. Hệ thống trường đại trà phổ thông 10 năm chia làm 3 cấp học, Cấp 1 : 4 năm : từ lớp 1 đến lớp 4, Cấp 2 : 3 năm : từ lớp 5 đến lớp 7, và Cấp 3 : 3 năm : từ lớp 8 đến lớp 10. Năm học gồm 9 tháng và chia làm 4 học kỳ : Học kỳ 1 từ ngày 1 tháng 9 đến ngày 30 tháng 10 ( 2 tháng ). Học kỳ 2 từ ngày 2 tháng 11 đến ngày 31 tháng 12 ( 2 tháng ). Học kỳ 3 từ ngày 4 tháng 1 đến ngày 2 tháng 3 ( 2 tháng ). Học kỳ 4 từ ngày 5 tháng 3 đến ngày 31 tháng 5 ( 3 tháng ) [ 1 ]. Ở lần cải cách này, chương trình, sách giáo khoa hầu hết là sao chép lại của những nước xã hội chủ nghĩa, sớm thể hiện sự quá tải .

Khi hai miền Nam và Bắc thống nhất năm 1976 thì khuôn mẫu giáo dục ở miền Bắc tiếp cận với hệ thống giáo dục đã được thiết lập ở miền Nam; cụ thể nhất là học trình 10 năm tiểu học và trung học ở miền Bắc phải phù hợp với học trình 12 năm ở trong Nam. Hai hệ thống này song hành; Miền Bắc tiếp tục hệ 10 năm và miền Nam giữ hệ 12 năm từ năm 1976 đến năm 1981.

Đến năm 1981, thì cho vận dụng hệ 11 năm cho miền Bắc ( thêm lớp 5 ). [ 2 ] Năm 1992 – 1993, mạng lưới hệ thống 11 năm đại trà phổ thông của miền Bắc được biến hóa từ 11 năm sang 12 năm ( thêm lớp 9 ). Từ đó đến nay hàng loạt mạng lưới hệ thống là 12 năm thống nhất cả nước. Cuộc cải cách giáo dục khởi đầu từ năm 1981 : Hệ thống giáo dục chuyển từ 10 năm sang 12 năm ( bỏ lớp vỡ lòng ), kéo theo sự thay đổi chương trình sách giáo khoa và nâng cấp cải tiến chữ viết. Do dư luận xã hội phản ứng mạnh, ngành giáo dục dần quay lại chữ viết cũ. Do ý thức chỉ huy mạng lưới hệ thống giáo dục Nước Ta phải bắt kịp trình độ Liên Xô và những nước Đông Âu, khiến chương trình giảng dạy của cuộc cải cách giáo dục năm 1981 bị chính những nhà trường kêu quá tải. Với ý nghĩa nội dung khi nào cũng quyết định hành động giải pháp, nếu sách giáo khoa bị quá tải thì không có một giải pháp nào ngoài chiêu thức truyền thụ một chiều cho kịp với nội dung sách giáo khoa .Từ năm 2000, chương trình giáo dục phổ thông được thay đổi, [ 3 ] kéo theo việc biến hóa sách giáo khoa hàng loạt cho khối đại trà phổ thông, vận dụng từ năm học 2002 – 03, triển khai cuốn chiếu đồng thời từ khối lớp 1 và lớp 6, hoàn tất vào năm học 2008 – 09. Đây là lần thay đổi sách giáo khoa được coi là ” chuyên nghiệp và bài bản nhất ” [ 4 ] kể từ sau Cách mạng tháng 8 .Từ năm 2018 – 2019 trở đi, chương trình giáo dục phổ thông sẽ có sự cải cách, giảm môn bắt buộc, tăng môn tự chọn [ 5 ] [ 6 ] Trong đó, việc tích hợp môn Lịch sử và Địa lý được xem là một yếu tố gây tranh cãi lớn tại Nước Ta, điều này đã có từ năm 1996. Năm năm ngoái, Quốc hội Nước Ta không được cho phép bỏ môn Sử trong nhà trường. [ 7 ]

Cho phép tư nhân tham gia

Từ tháng 4 năm 1975 đến năm 1986 không có bất kỳ một trường Tư Thục nào ở những bậc Tiểu, Trung và Đại học được phép hoạt động giải trí. Từ năm 1986 triển khai thay đổi giáo dục, chuyển từ nền giáo dục không tính tiền sang giáo dục thu học phí, hình thành quy mô trường tư thục có doanh thu, và được cho phép những trường tư thục hoạt động giải trí .

Phân ban và không phân ban

Giai đoạn 2006 – 2010 là tiến trình giáo dục Nước Ta vận dụng đại trà phổ thông chương trình phân ban. Đây là thời kỳ ông Nguyễn Thiện Nhân làm Bộ trưởng Bộ GD-ĐT. Ý tưởng phân ban đã mở màn hình thành và thử nghiệm dưới thời ông Bộ trưởng Nguyễn Minh Hiển .Năm 2006, Bộ Giáo dục đào tạo Đào tạo khởi đầu tiến hành việc phân ban trong khối trung học phổ thông. Chương trình phân ban Trung học đại trà phổ thông được Bộ Giáo dục đào tạo Đào tạo thử nghiệm từ năm học 2003 – 2004 tại gần 50 trường của 11 tỉnh / thành với 2 ban : khoa học tự nhiên ( ban A, học nâng cao những môn toán, lý, hoá, sinh ) và ban khoa học xã hội – nhân văn ( ban C, học nâng cao văn, sử, địa, ngoại ngữ ). Học sinh học ban nào sẽ học nâng cao ban đó. Bộ Giáo dục đào tạo Đào tạo dự kiến thử nghiệm một năm rồi tiến hành đại trà phổ thông từ năm học 2004 – 2005. Tuy nhiên, phải đến năm 2006 – 2007, chương trình mới tiến hành được đại trà phổ thông sau khi đã nhiều lần kiểm soát và điều chỉnh giải pháp phân ban. Lần kiểm soát và điều chỉnh sau cuối là thêm ban cơ bản, ban B – một ban được giới trình độ xem là ” ban không phân ban “. Học sinh học ban này sẽ không học nâng cao môn nào. Rốt cuộc học viên cả nước hầu hết chỉ học ” ban không phân ban “, và học bổ trợ nâng cao những môn để thi ĐH theo khối .Học sinh lớp 12 học hai chương trình với hai bộ sách giáo khoa khác nhau ( phân ban và không phân ban ). Năm 2009 là năm tiên phong học viên lớp 12 cả nước tốt nghiệp và thi tuyển sinh Đại học Cao đẳng theo chương trình phân ban đại trà phổ thông. Tuy nhiên có rất nhiều bất hài hòa và hợp lý [ 8 ]. Chương trình phân ban bị coi là một tiêu tốn lãng phí lớn và thất bại. Tới năm năm trước, chương trình phân ban đã trọn vẹn chấm hết [ 9 ] .

Các đợt đổi khác phương pháp thi tốt nghiệp đại trà phổ thông và thi ĐH

Thay đổi phương pháp thi tốt nghiệp đại trà phổ thông và thi ĐH do Bộ Giáo dục và Đào tạo triển khai, thuộc bốn đời Bộ trưởng Trần Hồng Quân, Nguyễn Minh Hiển, Nguyễn Thiện Nhân, và Phạm Vũ Luận. Bắt đầu từ năm 2005 kỳ thi Tốt nghiệp Tiểu học được bãi bỏ, do đó chỉ còn những kỳ thi Tốt nghiệp Trung học Cơ Sở ( hết lớp 9 ) và Trung học Phổ Thông ( lớp 12 ). Từ năm 2006, kỳ thi tốt nghiệp Trung học cơ sở cũng bị bãi bỏ

Tuyển sinh ĐH

Giai đoạn sau độc lập lập lại ( 1954 đến 1969 ) không tổ chức triển khai kỳ thi tuyển sinh riêng mà địa thế căn cứ vào tác dụng học tập, lý lịch của học viên. Trường trung học phổ thông ( cấp 3 ) cùng với Ban tuyển sinh cấp huyện lựa chọn, sắp xếp học viên vào những trường ĐH, CĐ hoặc cử đi quốc tế đào tạo và giảng dạy ; sau đó, những thí sinh vượt qua kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông sẽ được cử đi học theo tác dụng bình xét nói trên .Từ năm 1970, đổi khác phương pháp tuyển sinh bằng cách tổ chức triển khai thi tuyển. Kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ lê dài từ năm 1970 đến hết năm năm trước. Tuy nhiên, phương pháp tổ chức triển khai kỳ thi và lao lý tuyển sinh được kiểm soát và điều chỉnh nhiều lần :a ) Giai đoạn từ 1970 đến 1979- Chỉ tiêu vào những trường được phân chia cho những tỉnh. Căn cứ vào năng lực học ở đại trà phổ thông, trường trung học phổ thông sẽ cùng Ban tuyển sinh cấp huyện dự kiến xếp thí sinh vào những trường .- Tùy thuộc vào từng trường mà thí sinh sẽ chọn môn thi hoặc khối thi là Toán, Vật lí, Hóa học, Sinh học hay Văn, Lịch sử, Địa lí .- Thi tuyển sinh được tổ chức triển khai ở tỉnh, mỗi tỉnh tổ chức triển khai một số ít cụm thi ( trộn lẫn học viên của những trường trung học phổ thông ) ; giảng viên những trường ĐH, CĐ và sinh viên về những tỉnh coi thi .- Thí sinh phải hoàn thành xong 2 kỳ thi : thi tốt nghiệp trung học phổ thông và thi tuyển sinh ĐH, CĐ. Thí sinh đã tốt nghiệp trung học phổ thông, đủ điểm chuẩn do những trường lao lý theo kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ sẽ được vào học ĐH, CĐ ; thí sinh đạt tác dụng cao sẽ được gửi sang quốc tế để học tập .b ) Giai đoạn từ 1980 đến 1990- Thí sinh làm hồ sơ ĐK dự thi vào những trường ĐH, CĐ tương thích với nguyện vọng và năng lượng của mình .

– Tùy theo trường đăng ký, thí sinh dự thi theo khối, gồm: A (Toán, Vật lí Hóa học); B (Toán, Hóa học, Sinh học); C (Ngữ Văn, Lịch sử, Địa lí).

– Thí sinh phải triển khai 2 kỳ thi : tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh ĐH, CĐ. Chỉ thí sinh tốt nghiệp trung học phổ thông mới được dự thi tuyển sinh .- Tổ chức thi tại những tỉnh, mỗi tỉnh tổ chức triển khai 1 số ít cụm thi ( trộn lẫn học viên của những trường trung học phổ thông ) ; giảng viên những trường ĐH, CĐ và sinh viên về những tỉnh coi thi .- Các trường địa thế căn cứ tác dụng thi của thí sinh ĐK vào trường mình để công bố điểm trúng tuyển .- Thí sinh đạt hiệu quả cao sẽ được Nhà nước cử đi học tập ở quốc tế .c ) Giai đoạn từ 1991 đến 2001- Không tổ chức triển khai kỳ thi tuyển sinh chung, những trường ĐH, CĐ tự tổ chức triển khai kỳ thi tuyển sinh .- Tùy theo trường ĐK, thí sinh dự thi theo khối, gồm : A ( Toán, Vật lí, Hóa học ) ; B ( Toán, Hóa học, Sinh học ) ; C ( Ngữ Văn, Lịch sử, Địa lí ) ; D ( Toán, Ngữ Văn, Ngoại ngữ ) .- Thí sinh phải thực thi 2 kỳ thi : tốt nghiệp trung học phổ thông và tuyển sinh ĐH, CĐ. Chỉ thí sinh tốt nghiệp trung học phổ thông mới được dự thi tuyển sinh .- Thí sinh hoàn toàn có thể ĐK thi nhiều trường để tăng thời cơ trúng tuyển .- Tổ chức thi tại trường ĐH, CĐ ; hầu hết thí sinh phải tập trung chuyên sâu về TP.HN và Thành phố Hồ Chí Minh để dự thi ( Do những trường ĐH, CĐ tập trung chuyên sâu ở những thành phố lớn ) .d ) Giai đoạn từ 2002 đến năm trước

– Tổ chức kỳ thi “ba chung“: chung đề, chung đợt thi và sử dụng chung kết quả thi.

– Chia làm 3 đợt thi : đợt 1 thi ĐH khối A ( sau này thêm A1 ), đợt 2 thi ĐH khối B, C, D và đợt 3 thi CĐ ( từ năm 2013 bỏ đợt 3, CĐ thi cùng ĐH ) .- Tổ chức thi tại những trường ĐH, CĐ tại Thành Phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh ; tổ chức triển khai thêm những cụm thi ở Cần Thơ, Quy Nhơn, Vinh, Hải Phòng Đất Cảng để những thí sinh không phải đi xa và giảm tải cho Thành Phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh .- Bộ pháp luật điểm sàn so với từng khối thi. Các trường chỉ được phép xét tuyển những thí sinh có hiệu quả thi từ mức ” sàn ” trở lên .

Từ năm 2014, thực hiện quy định về tự chủ trong tuyển sinh theo Luật Giáo dục đại học, Bộ đã cho phép các trường xây dựng đề án tự chủ tuyển sinh và tự lựa chọn phương án tuyển sinh: thi tuyển, xét tuyển hoặc kết hợp thi tuyển và xét tuyển. Các kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ theo hình thức “ba chung” trong 13 năm đã khẳng định những thành công, ưu điểm. Tuy vậy, hình thức thi ” ba chung ” đã bộc lộ một số hạn chế đối với sự phát triển đa dạng ngành nghề đào tạo trong các trường ĐH, CĐ; nhất là khi các trường ĐH, CĐ được quyền tự chủ tuyển sinh và đào tạo. Việc thi tuyển sinh ĐH, CĐ theo 5 khối (A, A­­­­­­­­1, B, C, D) đã hạn chế sự tự chủ của các trường ĐH, CĐ trong đánh giá một số năng lực cần thiết, đặc thù phù hợp với ngành đào tạo của trường, làm cho công tác tuyển sinh chưa thật sự linh hoạt, chưa hỗ trợ tốt cho các trường ĐH, CĐ tuyển chọn được những thí sinh có năng lực phù hợp nhất với các ngành đào tạo. Mặt khác, việc rất đông thí sinh từ các địa phương ở xa phải tập trung về các trường ĐH, CĐ dự thi tuyển sinh, đặc biệt là ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, gây ảnh hưởng sinh hoạt đô thị, tốn nhiều thời gian, công sức, tiền của và lãng phí.

Giáo dục đào tạo ĐH

Cho đến 2005, giáo dục đại học đã thiết lập các bằng Cử nhân, Thạc sĩ và Tiến sĩ nhưng đại đa số theo niên chế, chỉ có một vài trường thí điểm theo chế độ tín chỉ. Từ năm 2006 bắt đầu thiết lập một số trường (khoảng 7 trường) theo tín chỉ, và đến 2010 đa số các trường ứng dụng đào tạo theo tín chỉ.

Từ năm 2012, nhà nước Việt Nam bắt đầu tích cực cải cách hệ thống giáo dục đại học bằng việc trao thêm quyền cho các trường đại học. Điều 32 Luật Giáo dục Đại học số 08/2012/QH13 được Quốc hội thông qua ngày 18/6/2012 quy định “Cơ sở giáo dục đại học tự chủ trong các hoạt động chủ yếu thuộc các lĩnh vực tổ chức và nhân sự, tài chính và tài sản, đào tạo, khoa học và công nghệ, hợp tác quốc tế, bảo đảm chất lượng giáo dục đại học. Cơ sở giáo dục đại học thực hiện quyền tự chủ ở mức độ cao hơn phù hợp với năng lực, kết quả xếp hạng và kết quả kiểm định chất lượng giáo dục.“. Điều 36 luật này cũng quy định “Hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học tổ chức biên soạn hoặc lựa chọn, duyệt giáo trình giáo dục đại học để sử dụng làm tài liệu giảng dạy, học tập trong cơ sở giáo dục đại học trên cơ sở thẩm định của Hội đồng thẩm định giáo trình do hiệu trưởng cơ sở giáo dục đại học thành lập.“, tuy nhiên “Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức biên soạn giáo trình sử dụng chung các môn lý luận chính trị, quốc phòng – an ninh để làm tài liệu giảng dạy, học tập trong các cơ sở giáo dục đại học“[10]. Các lãnh đạo hàng đầu của Chính phủ Việt Nam bày tỏ sự ủng hộ tự chủ đại học và yêu cầu thúc đẩy nhanh hơn nữa tiến trình này[11]. Tuy nhiên có ý kiến cho rằng các trường đại học Việt Nam chưa đủ năng lực và thiếu sự sẵn sàng cho việc tự chủ[12][13], các điều khoản trong Luật Giáo dục Đại học cho thấy quyền tự chủ của các trường đại học khó có thể trở thành hiện thực vì có quá nhiều điểm hoàn toàn trái với tinh thần tự chủ đại học hoặc mơ hồ đến độ không thể thực thi[14]. Năm 2014, theo đề xuất, sẽ có bốn trường đại học công lập thử nghiệm cơ chế mới: tự chủ tài chính.

Tuy nhiên, đến năm năm ngoái, số lượng người có trình độ ĐH trở lên thất nghiệp vào khoảng chừng 199,4 nghìn người, chiếm 17,4 % số người thất nghiệp, cho thấy việc huấn luyện và đào tạo không gắn liền với nhu yếu thị trường lao động, cùng với đó là những chưa ổn trong công tác làm việc phân luồng, hướng nghiệp cho học viên ngay từ bậc đại trà phổ thông. Phần lớn sinh viên đã tốt nghiệp còn yếu về trình độ, thiếu năng lượng thực tiễn và năng lực thích ứng trong môi trường tự nhiên cạnh tranh đối đầu. Trong khi số lượng cử nhân thất nghiệp lên tới gần vài chục nghìn mỗi năm thì có tới 75 % đến 90 % số học viên tốt nghiệp những trường tầm trung, cao đẳng nghề có việc làm ngay. Đây bị xem là hệ quả của việc bỏ lỡ trách nhiệm phân luồng và hướng nghiệp cho học viên ngay từ bậc đại trà phổ thông [ 15 ] .

Đánh giá

Hoàng Tụy nhận xét về cải cách giáo dục ở Việt Nam “Giáo dục là một hệ thống phức tạp, theo nghĩa khoa học của từ này, cần phải được tiếp cận và vận hành như một hệ thống phức tạp mới có hy vọng tránh khỏi sai lầm, thất bại. Lãnh đạo, quản lý giáo dục mà thiếu tư duy hệ thống, thiếu một tầm nhìn chiến lược bao quát thì chỉ có sa vào sự vụ, nay thế này mai thế khác, “đổi mới” liên miên nhưng vụn vặt, chắp vá, không nhất quán, rốt cục tiêu tốn nhiều công sức tiền của mà kết quả chỉ làm rối thêm một hệ thống vốn đã què quặt, thiếu sinh khí, thường xuyên trục trặc. Trong một thế giới biến chuyển cực kỳ mau lẹ, chỉ chậm một vài năm đã có thể gây thiệt hại đáng kể, huống chi mấy thập kỷ liền hầu như giẫm chân tại chỗ và loay hoay với những vấn nạn nhức nhối kéo dài hết năm nầy qua năm khác. Không đâu cần bốn chữ cần kiệm liêm chính hơn lĩnh vực giáo dục. Cũng không đâu cần tư duy phê phán, cần tự do, sáng tạo hơn ở đây. Một nền học thuật đã thiếu vắng các đạo đức và đức tính cơ bản ấy tất nhiên sớm muộn cũng biến chất và lâm vào bế tắc. Khi ấy những điều chỉnh cục bộ theo kiểu đổi mới từng việc vụn vặt như vừa qua không những không có tác dụng mà còn làm kéo dài thêm tình trạng trì trệ. Lúc này lối ra duy nhất cho giáo dục là cải tạo cấu trúc, xây dựng lại từ gốc, thay đổi cả thiết kế hệ thống. Chỉ có như thế mới mong cứu giáo dục thoát ra khỏi khủng hoảng triền miên.[16]”.

Chú thích

Source: https://mix166.vn
Category: Thuật Ngữ