Khởi đầu năm mới của đồng bào Khmer Nam bộ

Đây không chỉ là lễ hội để gắn kết cộng đồng, thể hiện ước vọng một năm mới mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu mà còn là dịp để tưởng nhớ tổ tiên, ông bà.

Năm nay, ngày Tết truyền thống Chôl Chnăm Thmây diễn ra 3 ngày từ 14 – 16/4. Theo ý niệm của đồng bào Khmer, đây là thời kỳ kết thúc mùa nắng chuẩn bị sẵn sàng bước sang mùa mưa. Là thời gian trời đất giao hòa, muôn cây xanh tốt, đâm chồi nảy lộc, khởi đầu cho một năm mới. Chôl Chnăm Thmây nghĩa là vào năm mới. Những ngày này về những phum, sóc ở những tỉnh có đông đồng bào Khmer sinh sống như Sóc Trăng, Trà Vinh, An Giang, Kiên Giang, Vĩnh Long và TP Cần Thơ … mới cảm nhận được không khí quay quồng đón Tết của đồng bào Khmer rất ấm cúng và nghĩa tình. Người dân Khmer gói bánh tét ăn Tết Chôl Chnăm Thmây. Ảnh : Lê Hoàng Vũ. Ông Chau Hon, ở ấp An Hòa, xã Châu Lăng, huyện Tri Tôn, tỉnh An Giang cho biết : Năm nay người dân ăn Tết trong không khí rất phấn khởi vì lúa và hoa màu cho hiệu suất cao, bán được giá. Sau vụ mùa thu hoạch xong chúng tôi chuẩn bị sẵn sàng mọi thứ để đón Tết truyền thống của dân tộc bản địa. Trước nhất, mỗi mái ấm gia đình tự tu chỉnh bàn thờ cúng Têvađa ( còn gọi là bàn thờ cúng Ông Thiên ) ngay trước sân nhà và chuẩn bị sẵn sàng những lễ vật như hoa, nến, nhang, cốm dẹp, bánh tét và nhiều loại trái cây thơm ngon khác. Trước giờ đón năm mới, ông bà, cha mẹ tập hợp con cháu lại trước bàn thờ cúng tổ tiên, đốt nhang và nến, chắp tay vái lên trời cầu xin Ông Thiên ban phúc lành. Các hoạt động giải trí Tết Chôl Chnăm Thmây phần đông được tổ chức triển khai tại chùa, thế cho nên sau khi làm những thủ tục ở mái ấm gia đình xong là tụ tập về chùa để thực thi những nghi lễ và vui Tết tại đó. Người dân mang cơm, thịt đến chùa để cúng. Ảnh : Lê Hoàng Vũ. Theo Hòa thượng Chau Sơn Hy, trụ trì chùa Sà Lôn ( xã Lương Phi, huyện Tri Tôn ), Tết Chôl Chnăm Thmây còn gọi là tết “ chịu tuổi ”, thường thì những ngày này người Khmer tập trung chuyên sâu vào chùa. Tại chùa những vị sư tổ chức triển khai nhiều nghi lễ. Ngày thứ nhất có tên gọi là Sang-kran nghĩa là “ bước đi, tiến tới ”. Ngày thứ hai gọi là Wana-bot nghĩa là “ thiếu hoặc thừa ”. Ngày thứ ba gọi là Lơn-sắtk nghĩa là “ tiến lên, tăng lên ”.

Gần đến ngày Tết, các vị chức việc của các chùa Phật giáo Nam tông Khmer như (A-Cha, Ban quản trị), quy tựu các con em Phật tử, mọi người cùng với các sư tập trung dọn dẹp, trang trí sơn phết lại ngôi chùa bằng nhiều màu sắc sặc sỡ rất đẹp.

Lễ tắm Phật. Ảnh : Lê Hoàng Vũ. Còn những mái ấm gia đình đồng bào Khmer đều ăn mặc đẹp. Mọi nhà đều sửa sang, quét dọn, trang trí lại, sẵn sàng chuẩn bị đồ ăn, thức uống, bánh trái, hoa quả, cá thịt … Cho dù giàu hay nghèo đều không hề thiếu được Num-Chrụt ( bánh tét ), Num-tean ( bánh ít ) và Num-Kha-Nhây ( bánh gừng ) … Các loại bánh này tượng trưng cho sự no ấm, làm ăn thịnh vượng, được mùa của người Khmer, dùng để cúng trên bàn thờ cúng ông bà tổ tiên, dùng làm lễ vật, đi chùa và để tiếp khách trong những ngày Tết. Đặc biệt, ngày Tết Chôl Chnăm Thmây thường có tục té nước. Ảnh : Lê Hoàng Vũ. Trong đêm giao thừa năm nay ( diễn ra lúc 2 h12 ) mọi nhà đều thắp nhang đèn, hoa quả, ly nước ướp hương hoa … cúng trên bàn thờ cúng trước sân nhà để tiễn vị Chư thiên cũ ( Thần Têu-va-đa ) và rước vị Thần Têu-va-đa mới xuống quản lý đất đai, thổ trạch. Đồng bào dân tộc bản địa Khmer tin rằng hàng năm Thần Têu-va-đa đều có một vị luân phiên nhau xuống để quản lý dương thế trong một năm. Cho nên, đồng bào Khmer rất tôn kính, ngưỡng mộ và trong đêm giao thừa mọi người ngồi xếp chân trước bàn thờ cúng sân nhà, khấn vái để vị Thần Têu-va-đa năm mới ban phước lành cho cả mái ấm gia đình trong năm. Có thể cảm nhận rằng, vào những ngày Tết Chôl Chnăm Thmây, trong phum sóc luôn rộn ràng những điệu múa truyền thống, giọng hát Dì Kê, cùng nhiều game show dân gian như đẩy gậy, kéo co, đội cá om lấy nước … Đặc biệt, ngày Tết Chôl Chnăm Thmây thường có tục té nước. Thực ra đây là tục để những người trẻ tuổi đến tuổi sắp lấy vợ, được phép sử dụng để “ trêu đùa ”, làm quen với những thiếu nữ.

Lễ cầu siêu cho ông bà quá cố. Ảnh: Lê Hoàng Vũ.

Ông Chau Tút, người Khmer ở thị xã Thới Lai, huyện Thới Lai TP Cần Thơ cho biết thêm : Trong dịp nghỉ lễ sau cuối, có hai nghi thức lễ phải triển khai, đó là : Nghi lễ “ Băng Skôl ” ( lễ cầu siêu ), lễ này được triển khai ở chùa kết thúc lễ đắp núi cát trải qua nghi thức cầu siêu, hồi hướng phước đức đến với ông bà, cha mẹ, người có công ơn so với mình. Buổi chiều làm nghi thức “ Sroong tưk Press ” ( tắm Phật ) được tổ chức triển khai tại chùa, sau đó mọi người về nhà liên tục làm nghi thức tắm cho ông bà, cha mẹ, người có công ơn với mình để xin tạ tội và cầu mong mọi sự phước lành cho bản thân và mái ấm gia đình.

Tết Chôl Chnăm Thmây là dịp để đồng bào dân tộc bản địa Khmer gửi gắm tham vọng niềm hạnh phúc, ý thức hướng thiện và lòng báo ân với tổ tiên, ông bà, cha mẹ của mình trong năm. Tết Chôl Chnăm Thmây có giá trị giáo dục con người về tấm lòng hiếu thảo, đoàn kết thương mến nhau trong phum sóc, cũng là dịp để mọi người gặp gỡ nhau chúc mừng, thăm hỏi động viên lẫn nhau.

Source: https://mix166.vn
Category: Hỏi Đáp