Thành tựu của ASEAN và sự tham gia của Việt Nam trong Trụ cột Cộng đồng kinh tế của ASEAN

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh. Ảnh: VGP/Nhật Bắc

Năm 2018 là thời gian kỷ niệm 11 năm Nước Ta gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ), 20 năm gia nhập Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Tỉnh Bình Dương ( APEC ), đồng thời cũng đặt dấu mốc kỷ niệm 23 năm Nước Ta chính thức gia nhập ASEAN và 51 năm tổ chức triển khai này được xây dựng và không ngừng hợp tác, tăng trưởng để hình thành nên Cộng đồng ASEAN vào năm năm ngoái .
ASEAN được xây dựng vào ngày 8/8/1967 tại Bangkok với tiềm năng tập hợp lực lượng chính trị nhằm mục đích thiết kế xây dựng, duy trì hợp tác tăng trưởng kinh tế tài chính, san sẻ thịnh vượng chung và bảo vệ tự do, không thay đổi trong yếu tố bảo mật an ninh và của nền kinh tế tài chính khu vực Khu vực Đông Nam Á. Theo đó, ASEAN được sáng lập bởi 5 nước là : Indonesia, Malaysia, Philippines, Nước Singapore và Thái Lan thông qua việc ký kết Tuyên bố ASEAN. Sau đó, trong quy trình lan rộng ra của ASEAN, Brunei gia nhập ngày 8/1/1984, Nước Ta ngày 28/7/1995, Lào và Myanmar ngày 23/7/1997 và Campuchia ngày 30/4/1999 .

Sau 51 năm thành lập, hợp tác và không ngừng phát triển, ASEAN hiện bao gồm 10 thành viên trong khu vực Đông Nam Á, một thị trường đứng thứ 3 châu Á với hơn 650 nghìn dân, chiếm 8,59% tổng dân số thế giới, GDP bình quân đầu người đạt 4.305 USD, dự kiến con số này sẽ tăng gấp đôi vào năm 2030 đưa ASEAN thành cộng đồng kinh tế đứng thứ 7 trên thế giới, với tổng GDP là 2.766 tỷ USD.

Qua hơn 50 năm kiên trì hợp tác và tăng trưởng, ngoài những trụ cột hợp tác về An ninh – Chính trị, Văn hóa – Xã hội, ASEAN cũng đã và đang tập trung chuyên sâu vào hợp tác kinh tế tài chính trải qua việc xây dựng Cộng đồng Kinh tế, coi đây là 1 trong 3 trụ cột quan trọng nhất, nhằm mục đích tương hỗ nhau cùng tăng trưởng ; kiến thiết xây dựng một cộng đồng ASEAN vững mạnh về kinh tế tài chính ; lành mạnh, đa sắc tố về văn hóa truyền thống và không thay đổi về bảo mật an ninh, chính trị ; phồn thịnh về phúc lợi xã hội, dù còn có sự độc lạ về tôn giáo về trình độ tăng trưởng, về hạ tầng, công nghệ thông tin … tuy nhiên 10 nước ASEAN đã coi nhau như đồng đội một nhà, để tương hỗ, giúp sức và cùng nhau tăng trưởng về mọi mặt. Sự tăng trưởng và hợp tác vững chãi của ASEAN đã góp một phần không nhỏ vào thành tựu chung của quốc tế trong thiên niên kỷ mới nói chung, nâng cao vị thế của những nước ASEAN trên trường quốc tế nói riêng, cũng như tạo tiền đề cho những khu vực khác tăng cường hợp tác, coi ASEAN như “ người tìm đường ” ( pathfinder ) trong quy trình tăng nhanh hợp tác và link kinh tế tài chính khu vực. Ngoài hợp tác nội khối, ASEAN cũng tăng cường link, hợp tác với nhiều đối tác chiến lược ngoại khối quan trọng như ASEAN 3, ASEAN 6 … trong nhiều nghành nghề dịch vụ về hạ tầng, thương mại sản phẩm & hàng hóa, thương mại dịch vụ, công nghệ tiên tiến 4.0, chuỗi giá trị và tăng cường liên kết tổng lực về thể chế, hạ tầng và con người .
Một số thành tựu quan trọng trong trụ cột hợp tác kinh tế tài chính mà ASEAN đã đạt được trong những năm qua hoàn toàn có thể kể đến như :

Về thương mại hàng hóa, theo cam kết của Hiệp định Thương mại Hàng hóa ASEAN (ATIGA), các nước ASEAN đã tiến rất gần đến mục tiêu xóa bỏ hoàn toàn hàng rào thuế quan đối với các nước ASEAN-6 (5 nước sáng lập và Brunei), 99,2% số dòng thuế đã được xóa bỏ, trong khi 90,9% số dòng thuế của các nước gia nhập sau là Campuchia, Lào, Myanmar và Việt Nam (gọi tắt là các nước CMLV) đã được xóa bỏ tính tới năm 2017. Dự kiến, tới hết năm 2018, tỉ lệ xóa bỏ thuế quan trong toàn ASEAN sẽ đạt 98,67%. Ngoài tự do hóa thuế quan, các nước ASEAN cũng đang triển khai các biện pháp tạo thuận lợi cho hoạt động thương mại của các doanh nghiệp như dự án thí điểm cơ chế tự chứng nhận xuất xứ, cơ chế hải quan một cửa… Các thỏa thuận công nhận lẫn nhau (MRA) về tiêu chuẩn trong các lĩnh vực điện-điện tử, cao su, thực phẩm chế biến sẵn, dược phẩm và thiết bị y tế… Ngoài ra, Việt Nam và các nước ASEAN đã thực thi Thỏa thuận thừa nhận lẫn nhau (MRA) về điện và điện tử, về kiểm tra thông lệ sản xuất thuốc tốt; đã ký MRA về nghiên cứu tương đương sinh học, về hệ thống giám định và chứng nhận an toàn thực phẩm đối với thực phẩm đã qua chế biến nhằm tạo nên một khu vực sản xuất thống nhất trong ASEAN,

Về thương mại dịch vụ, tự do hóa thương mại dịch vụ là một trong những ưu tiên quan trọng trong Cộng đồng kinh tế ASEAN. Quá trình tự do hóa thương mại dịch vụ giữa các nước ASEAN được thực hiện trong khuôn khổ của Hiệp định khung ASEAN về dịch vụ (AFAS), ký kết vào năm 1995 và tiếp tục được đàm phán nhằm tự do hóa dần dần thương mại dịch vụ giữa các nước ASEAN. Hiện nay, các nước ASEAN đang đặt mục tiêu sẽ hoàn tất đàm phán và ký kết Nghị định thư thực hiện Gói cam kết dịch vụ thứ 10 thuộc Hiệp định khung ASEAN về dịch vụ (AFAS-10) trong năm 2018.

Về đầu tư, trước bối cảnh các khu vực cũng như các nước ASEAN ngày càng phải chịu sức cạnh tranh mạnh mẽ về thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài của các nước đang phát triển khác trên thế giới cũng như trong khu vực, ngày 15/12/1995 tại Thái Lan, Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ 5 của ASEAN đã quyết định thành lập Khu vực đầu tư ASEAN (ASEAN Investment Area – gọi tắt là AIA), nhằm tăng cường thu hút vốn và khả năng cạnh tranh để khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài vào khu vực ASEAN, nơi có nguồn lao động trẻ, rẻ và dồi dào. Sau nhiều nỗ lực thực thi Khu vực đầu tư ASEAN và Hiệp định Đầu tư toàn diện ASEAN (ACIA), trong năm 2017, các nước ASEAN đã hoàn tất việc ký kết Nghị định thư thứ hai sửa đổi ACIA và tiến tới sớm hoàn thành ký kết Nghị định thư thứ ba sửa đổi Hiệp định này để tăng cường luồng đầu tư trong khu vực Đông Nam Á.

Về hợp tác ngoại khối, cho tới nay, ASEAN đã ký kết và thực hiện 6 hiệp định thương mại tự do (FTA) bao gồm: FTA nội khối ASEAN (AFTA); và 5 FTA giữa ASEAN với các đối tác Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand. Vào tháng 11/2017, bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN 31, các nước ASEAN cũng đã ký kết Hiệp định thương mại tự do ASEAN-Hongkong, Trung Quốc và Hiệp định đầu tư ASEAN-Hongkong, Trung Quốc. Ngoài ra, hiện tại các nước thành viên ASEAN cũng đang đàm phán Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) với 6 nước đối tác: Trung Quốc, Hàn Quốc, Nhật Bản, Ấn Độ, Australia và New Zealand nhằm đạt được một hiệp định FTA toàn diện với mức độ cam kết cao hơn các FTA hiện nay giữa ASEAN với các nước đối tác này.

Về thành tựu phát triển kinh tế, trong hơn 50 năm qua, tổng thương mại hàng hóa của các nước ASEAN với thế giới đã tăng từ 10 tỷ USD/năm lên mức 2.575 tỷ USD vào năm 2017. Tổng thương mại dịch vụ tăng từ mức 140 tỷ USD năm 1999 lên mức kỷ lục 681 tỷ USD năm 2016. Theo số liệu thống kê sơ bộ, thương mại hàng hóa của ASEAN năm 2017 tăng ở mức 14.2% so với năm trước, cao hơn mức tăng trưởng 11,6% của đầu tư trực tiếp nước ngoài. Trong đó, Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của ASEAN với tổng giá trị kim ngạch thương mại hàng hóa đạt 436,8 tỷ USD, chiếm 17,1%.

ASEAN đã trở thành một điểm đến hấp dẫn của đầu tư nước ngoài, với dòng vốn FDI năm 2017 đạt 137 tỷ USU, tăng mạnh so với mức 22 tỷ USD năm 2000 và 1/3 tỷ USD năm 1967. Đầu tư nội khối ASEAN cũng tăng từ mức 5,6% lên 24,7% năm 2016. Lĩnh vực dịch vụ chiếm tỷ lệ thu hút FDI lớn nhất vào ASEAN, tăng từ 50,8% năm 1999 lên 80,8% năm 2016, tiếp đến là lĩnh vực công nghiệp, năng lượng và nông nghiệp.

Đầu tư trực tiếp quốc tế vào ASEAN hầu hết có nguồn gốc từ những nước đối thoại như Liên minh châu Âu ( EU ) tăng 46 % lên 30,5 tỷ USD, Nhật Bản tăng từ 7,9 tỷ USD năm năm ngoái lên 23,8 tỷ USD năm năm nay, Trung Quốc tăng 44 % lên 9,2 tỷ USD, Nước Hàn tăng 3 % lên 6 tỷ USD và nước Australia tăng 77 % lên 3,4 tỷ USD. Trong khi những nhà đầu tư Nhật Bản chăm sóc đến nghành nghề dịch vụ sản xuất công nghiệp với mức 23,8 tỷ USD, những nhà đầu tư FDI của Trung Quốc tập trung chuyên sâu vào kinh tế tài chính, bán sỉ và kinh doanh nhỏ, vận tải đường bộ và bất động sản, những nhà đầu tư nước Australia, EU và Hoa Kỳ quan tâm đến dịch vụ, hầu hết là dịch vụ kinh tế tài chính. Đầu tư nội khối cũng tăng lên mức kỷ lục là 24 tỷ USD năm năm nay, chiếm ¼ dòng vốn FDI vào khu vực .
So với thời gian mở màn tham gia Khu vực thương mại tự do ASEAN năm 1996 cho đến nay, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Nước Ta và ASEAN đã tăng giao động 7,7 lần, từ 5,91 tỷ USD năm 1996 lên 45,23 tỷ USD tại thời gian tháng 11/2017, trong đó xuất khẩu sản phẩm & hàng hóa của ta vào ASEAN tăng gần 12,4 lần, từ 1,6 tỷ USD năm 1996 lên 19,9 tỷ USD. Tính tới hết tháng 6/2018, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu giữa Nước Ta và ASEAN là 28,1 tỷ USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu là 12,2 tỷ USD và kim ngạch nhập khẩu là 15,9 tỷ USD .
Tính đến năm 2018, tỷ suất xóa bỏ thuế quan của Nước Ta trong khuôn khổ Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN ( ATIGA ) là 98 %. Như vậy, trong số 10 FTA mà Nước Ta đang triển khai, FTA với nội khối ASEAN ( AFTA ) có tỷ suất xoá bỏ thuế quan cao nhất là 98 % với lộ trình thực thi là 19 năm ( riêng biệt, 1 số ít ít mẫu sản phẩm có lộ trình là 25 năm ) .
Năm 2018, Nước Singapore là nước quản trị ASEAN đã đề ra ưu tiên trong hợp tác ASEAN gồm : i ) Hiệp định ASEAN về thương mại điện tử và hội nhập số ; ii ) Thành lập mạng lưới phát minh sáng tạo ASEAN ; iii ) Đưa vào quản lý và vận hành chính sách tự ghi nhận nguồn gốc toàn ASEAN và chính sách một cửa ASEAN ; iv ) Ký kết Hiệp định thương mại dịch vụ ASEAN ; v ) Tăng cường hiệp định góp vốn đầu tư tổng lực ASEAN ; vi ) Tuyên bố ASEAN về du lịch hành trình dài trên biển ; vii ) Tăng cường hợp tác và thương mại về khí tự nhiên hoá lỏng trong ASEAN ; viii ) Ký Biên bản ghi nhớ với Cơ quan Năng lượng Tái tạo Quốc tế ; ix ) Xây dựng Quy tắc ứng xử về kiến thiết xây dựng xanh của ASEAN và x ) Tiếp tục tăng nhanh quan hệ đối ngoại của ASEAN .
Để triển khai những tiềm năng trên của ASEAN trong năm 2018 và cũng nhằm mục đích sẵn sàng chuẩn bị cho năm 2020 khi Nước Ta là nước quản trị ASEAN, Nước Ta sẽ liên tục phối hợp ngặt nghèo với những nước ASEAN khác tiến hành Kế hoạch Hành động Chiến lược AEC 2025 ( SAP ) ; thống nhất những nội dung còn vướng mắc trên cơ sở bảo vệ Hiệp định RCEP mang lại tác dụng cân đối về quyền lợi, có tính đến sự chênh lệch về trình độ tăng trưởng của toàn bộ những nước và ý kiến đề nghị những nước đối tác chiến lược của ASEAN kiểm soát và điều chỉnh tham vọng xuống mức khả thi cho tổng thể những bên nhằm mục đích kết thúc đàm phán hiệp định này trong năm 2018 ; phối hợp với những nước ASEAN liên tục thanh tra rà soát, thực thi cam kết trong những FTA ASEAN 1, trong đó có việc thanh tra rà soát Hiệp định AANZFTA quy trình tiến độ 2 và tích cực thực thi những chương trình thao tác / hợp tác với những đối tác chiến lược khác của ASEAN. Trong năm 2018, Nước Ta cũng sẽ đảm nhiệm vai trò quản trị Hội nghị Bộ trưởng Kinh tế CLMV lần thứ 10 được tổ chức triển khai bên lề Hội nghị Bộ trưởng kinh tế tài chính ASEAN tại Nước Singapore .
Theo số liệu của Bộ Công Thương, trong thời gian 6 tháng đầu năm 2018, mức độ tận dụng C / O khuyễn mãi thêm trong xuất khẩu của những doanh nghiệp Nước Ta so với những FTA ASEAN và ASEAN cộng ở mức độ trung bình với Trung Quốc ( 23 % ), Nhật Bản ( 29 % ), mức độ khá với nước Australia – New Zealand ( 30 % ), ASEAN ( 33 % ), Nước Hàn ( 33 % ) và ở mức độ tốt với Ấn Độ ( 44 % ). Về phía doanh nghiệp của ta, những doanh nghiệp FDI và những tập đoàn lớn lớn có khuynh hướng vận dụng tặng thêm tốt hơn doanh nghiệp Nước Ta, doanh nghiệp vừa và nhỏ. Xét từ góc nhìn ngành, những ngành dệt may, da giày, cơ khí, nông sản chế biến vận dụng khuyễn mãi thêm tương đối tốt để xuất khẩu .

Quá trình hội nhập ASEAN của Việt Nam đã được triển khai hiệu quả, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế trong hơn 20 năm qua. Tuy nhiên, để tận dụng tốt các cơ hội của việc hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN đến năm 2025 và bảo đảm ta có thể hội nhập một cách chủ động, tích cực và phù hợp với lợi ích của cộng đồng doanh nghiệp trong quá trình cạnh khu vực và quốc tế, khai thác tốt hơn các ưu đãi trong các FTA trong khuôn khổ ASEAN; các doanh nghiệp Việt Nam cần cải thiện năng lực cạnh tranh, tìm ra cơ cấu sản phẩm hợp lý và nâng cao nhận thức về quyền lợi và nghĩa vụ của Việt Nam khi tham gia các FTA. Các bộ, ngành trong hội nhập kinh tế ASEAN cần nâng cao hiệu quả công tác điều phối, phối hợp; cải tiến cơ chế tham gia các cuộc họp cấp kỹ thuật trong ASEAN để tiết kiệm nguồn lực và ngân sách; cũng như xác định chủ trương về vấn đề đối xử đặc biệt và khác biệt trong đàm phán các FTA trong giai đoạn từ năm 2018 trở đi.

Trần Tuấn Anh

Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương

Source: https://mix166.vn
Category: Cộng Đồng