Napoléon III – Wikipedia tiếng Việt
Napoléon III hay Napoléon Đệ tam, cũng được biết như Louis-Napoléon Bonaparte (tên đầy đủ là Charles Louis-Napoléon Bonaparte) (20 tháng 4 năm 1808 – 9 tháng 1 năm 1873) là tổng thống đầu tiên của nền cộng hòa Pháp và hoàng đế duy nhất của Đế chế Pháp thứ nhì. Napoléon III nắm quyền một cách khác thường, vừa là tổng thống danh nghĩa đầu tiên của Pháp, vừa là vị vua cuối cùng của Pháp.
Napoléon làm tổng thống từ năm 1848, đến 1852 thì xưng đế ( Napoléon III ). Thời gian quản lý của ông cho thấy những nỗ lực táo bạo của ông về ngoại giao, nhất là trong cuộc chiến tranh, phần đông thất bại, đặc biệt quan trọng là nỗ lực đưa một hoàng thân Áo lên làm nhà vua México [ 1 ]. Năm 1858, quân đội Pháp xâm lược Nước Ta, khởi đầu thời kì Pháp thuộc ở nước này. Cuối cùng, ông tuyên chiến với Phổ và bị thua tại trận Sedan năm 1871. Ông đã bị quân Phổ bắt sống, đế chế của ông trọn vẹn sụp đổ [ 1 ]. Năm 1873, Napoléon chết tại Anh [ 2 ] .
Mục lục bài viết
Thân thế và thời niên thiếu[sửa|sửa mã nguồn]
Louis-Napoléon Bonaparte sinh ngày 20/04/1808, là con trai thứ ba của Louis Napoléon Bonaparte ( em trai của Napoléon I ) với Hortense de Beauharnais ( con gái riêng của bà Joséphine de Beauharnais – vợ đầu của Napoléon I ). Như vậy, Napoleon III chính là cháu ruột của Napoleon I, vị hoàng đế sáng lập Đệ nhất đế chế Pháp. Vì là thành viên của gia tộc Bonaparte, ông được gọi là Hậu đế của Napoléon I ; lúc rửa tội vợ chồng Hoàng đế đảm nhiệm là giáo phụ và giáo mẫu ( cũng là bà ngoại ruột ) của ông .
Năm 1815, Napoléon I lên ngôi vua lần thứ hai ở Paris, mở đầu “Triều đại 100 ngày”. Một hôm, Louis-Napoléon theo mẹ đến cung điện Tuileries để gặp người bác ruột. Hoàng đế đã bế ông đến trước cửa sổ để ngắm quân đội duyệt binh trên quảng trường Carrosel. Sau trận Waterloo năm 1815, gia đình Bonaparte bị lưu đày, ông theo mẹ sống lưu vong ở nước ngoài. Vào tháng 7-1817, phu nhân Hortense mua điền trang và biệt thự ở Alongnabegger (nay thuộc bang Thurgovie, Thụy Sĩ). Tại đây, ông học trung học và dự bị đại học.
Bạn đang đọc: Napoléon III – Wikipedia tiếng Việt
Đầu năm 1831, ông tham gia cuộc khởi nghĩa của nhân dân ở miền Trung Italia chống lại Giáo hoàng và quân đội đế quốc Áo đồn trú tại đây. Sau khi thất bại, ông và mẹ sang Anh tị nạn. Ngày 5-5-1831, Paris tổ chức triển khai trang trọng lễ tưởng niệm 10 năm tạ thế của Hoàng đế Napoléon I, giúp ông có lòng tin sẽ Phục hồi đế chế mà bác ông đã cất công kiến thiết xây dựng .Tháng 4-1832, ông nhập quốc tịch Thụy Sĩ. Tháng 7 năm đó, con của Napoléon I là Napoléon II bất ngờ đột ngột qua đời ở tuổi 22. Từ đó, ông tự nhận là người thừa kế hợp pháp đế nghiệp của ông bác .
Nổi lên giành quyền lực tối cao[sửa|sửa mã nguồn]
Ảnh chụp Louis-Napoléon Bonaparte vào năm 1852 của Gustave Le GraySau khi Napoleon I và mái ấm gia đình bị trục xuất khỏi Pháp, vua Louis-Philippe I được phục vị. Chàng người trẻ tuổi Louis-Napoléon luôn khao khát trở về Pháp với tư cách một nhà chỉ huy vĩ đại như người bác ruột quá cố .Năm 1836, nhân lúc tình hình chính trị của vương triều Tháng Bảy đang lung lay, ông lôi kéo những quân nhân của phái Bonaparte tổ chức triển khai đoàn thể bí hiểm. Ngày 30-10 năm đó, nhờ sự hậu thuẫn của đoàn trưởng pháo binh Strasbourg, ông đã diễn thuyết lôi kéo lật đổ Vương triều Tháng Bảy, ủng hộ ông làm vua. Nhưng vấn đề thất bại, Louis-Napoléon bị đày sang Hoa Kỳ .Tháng 10-1838, ông bỏ trốn đến London. Ngày 5-8-1840, ông dẫn 56 người bạn vượt qua eo biển Manche đến Boulogne. Tại đây, họ diễn thuyết trước quân đội địa phương, hứa hẹn ban thưởng tài lộc, tấn phong chức tước và trao tặng huân chương cho binh lính để phát động họ làm mưa làm gió, nhưng lại một lần nữa bị thất bại. Lần này, Louis-Napoléon bị tuyên án tử hình, tạm giam ở thành tháp Ham .Tháng 5-1846, sau 6 năm bị giam, Louis-Napoléon đội tóc giả, trà trộn vào một nhóm thợ thay thế sửa chữa trốn ra khỏi thành tháp Ham, sang London. Năm 1848, sau khi Cách mạng Tháng Hai bùng nổ, ông quay trở lại Paris, tỏ ý muốn tham gia nhà nước lâm thời, nhưng bị phủ nhận, nên ông quay về London. Tháng 4, ông mạo xưng là công dân Anh để được tuyển làm công an đặc biệt quan trọng ở London, tham gia đàn áp những cuộc biểu tình của phái Hiến chương .Ngày 10-12-1848, nước Pháp tổ chức triển khai bầu cử tổng thống. Ứng viên Cavaignac từng tàn sát đã man những người khởi nghĩa Tháng Sáu làm mọi người khinh bỉ. Louis-Napoléon nhờ sự ủng hộ của giai cấp nông dân, đã giành được 75 % tổng số phiếu bầu và trở thành tổng thống .Một thời hạn sau khi lên làm Tổng thống, Louis-Napoléon có tham vọng tái lập đế chế. Tháng 9-1-1844, ông tổ chức triển khai ” Hội Tháng Chạp ” gồm những tên lưu manh côn đồ, khi ông đi tuần tra, những người này được hóa trang sẵn thành quần chúng hô to : ” Hoàng đế muôn năm ! “, nhằm mục đích tạo ra cái gọi là ý dân ủng hộ ông xưng đế. Louis Bonaparte đặc biệt quan trọng chú ý quan tâm đến việc khống chế quân đội. Nhân dịp duyệt binh, ông khoản đãi những quân nhân ; mua chuộc họ bằng những loại rượu vang, xúc xích và thuốc lá hảo hảng, …Ngày 2-12-1851, Louis-Napoléon điều động hơn 20 000 quân chiếm Paris, giải tán Quốc hội lập hiến và bắt giam toàn bộ những Nghị viên chống đối ông ta. Ngày 2-12-1852, Louis-Napoléon tự xưng làm Hoàng đế Napoléon III. Nền Cộng hòa Pháp thứ hai được thay thế sửa chữa bằng đệ nhị Đế chế Pháp, giống hệt những gì mà bác ông đã làm gần 50 năm trước đó .
Napoleon III vào năm 1855
Sau khi lên ngôi, Napoleon III nắm trọn các quyền hành chính, lập pháp và tư pháp. Ông thường giải quyết những việc quan trọng thông qua các người thân cận theo hầu riêng ông và phái phe quân sự theo dõi, giám sát các quan chức để mật báo tình hình. Ông xây dựng bộ máy nhà nước quan liêu cồng kềnh mang tính chất quân phiệt; ông mở rộng quân đội từ 400 000 lên tới 600 000 quân, còn xây dựng mạng lưới mật vụ giám sát chặt chẽ mọi hành vi của các quan chức. Ông nghiêm cấm các hoạt động xuất bản, mít-tinh, tự do lập hội, xóa bỏ các câu lạc bộ có tính chất chính trị,… Một chủ xưởng chỉ vì sơn cửa màu đỏ mà bị cảnh sát truy cứu hình sự. Napoleon III có quan điểm cơ hội về tôn giáo. Ông lợi dụng giáo hội Công giáo làm công cụ tinh thần để cai trị nhân dân. Dự toán chi phí về tôn giáo năm 1868 chiếm 20 lần dự toán kinh phí cho giáo dục. Đến những năm cuối của đế chế, trong 730 người dân thì có 1 giáo sĩ; số giáo sĩ lên tới hàng vạn đã khống chế trường học, các cơ quan tố tụng, cả ở thành thị và nông thôn, bị mọi người chán ghét gọi họ là Tên ăn cắp mặc áo đen“. Những hành động ngang ngược của ông đã khiến giai cấp tư sản và nhân dân vô cùng bất mãn.
Trong năm đầu của Đế chế, nhiều vụ ám sát Hoàng đế đã xảy ra. Tháng 1 năm 1858, 4 người yêu nước Italia, do Felice Orsini chỉ huy, đã dùng đánh bom chiếc xe ngựa mà ông ta đang ngồi, suýt nữa thì Hoàng đế mất mạng. Đứng trước sự bất mãn và chống đối, từ năm 1859, ông biến hóa sách lược chính trị, triển khai một số ít giải pháp nhượng bộ về quyền tự do dân chủ, công bố đại xá, … Nhưng ” tự do hóa ” không phải là ý vốn có của ông. Ông công khai minh bạch nói : ” Trong nhà nước của Trẫm, bất kể người nào đều không hề vạch kế hoạch cho ta … Một chiếc mũ không hề có hai cái đầu cùng đội “. Có thể thấy nhượng bộ chỉ là một sự lừa gạt .
Các chủ trương lớn dưới thời đệ nhị đế chế[sửa|sửa mã nguồn]
Napoléon III coi trọng kiến thiết xây dựng kinh tế tài chính, đặc biệt quan trọng quan tâm tăng trưởng giao thông vận tải vận tải đường bộ, đường tàu, đường đi bộ, đường sông và đường thủy vào thời kỳ này được tăng trưởng mạnh, tổng số chiều dài đường sắt từ 3.000 km năm 1851 thì đến năm 1869 tăng trưởng đến hơn 16.000 km, lượng vận tải đường bộ sản phẩm & hàng hóa tăng lên lớp 10 lần, mạng lưới đường tàu toàn nước trong bước đầu được hình thành. Paris trở thành một trong những đầu mối giao thông vận tải lớn nhất trên quốc tế. Ngân hàng được xây dựng sinh động : Ngân hàng tín dụng thanh toán ruộng đất, Ngân hàng tín dụng thanh toán động sản, Ngân hàng vương quốc, Ngân hàng tín dụng thanh toán Lyon, v.v … được xây dựng. Ngành kim hoàn và vốn tín dụng thanh toán lãi suất vay cao được ưu tiên tăng trưởng, 183 nhà tài phiệt lớn mở màn khống chế nước Pháp. Charles de Morny, người em cùng mẹ khác cha của Hoàng đế, là nhà đầu tư mạnh vàng bạc lớn. Thời gian này chủ nghĩa tư bản Pháp tăng trưởng nhanh gọn, đã triển khai xong được cuộc cách mạng công nghiệp. Sản xuất trong 20 năm tăng khoảng chừng 2 lần, tổng giá trị sản phẩm & hàng hóa xuất nhập khẩu từ 2,6 tỉ franc tăng lên 8 tỉ franc. Các thành quả ý tưởng kỹ thuật có rất nhiều, chỉ riêng từ năm 1865 đến năm 1869 đã cấp 22.000 giấy ghi nhận ý tưởng. Ông chủ trương Nhà nước can thiệp vào kinh tế tài chính. Năm 1860 ký điều ước thông thương quan thuế với nước Anh, thế cho nên phần nhiều than, sắt, máy móc và những hàng dệt tràn vào nước Pháp, dẫn tới thực trạng những nhà tư bản ngành dệt và tư bản ngành luyện kim phản đối kịch liệt. Tuy vậy, điều này đã kích thích sự tăng trưởng kinh tế tài chính của nước Pháp, tạo điều kiện kèm theo cho Pháp gia nhập nền kinh tế thị trường, ngày càng tăng sức cạnh tranh đối đầu. Hoàng đế rất là coi trọng việc thiết kế xây dựng những khu công trình văn hóa truyền thống và kinh tế tài chính Paris. Năm 1853, ông ủy nhiệm cho Georges-Eugene Haussmann chủ trì việc thiết kế xây dựng lại Paris theo mẫu do đích thân Hoàng đế phong cách thiết kế. Công trình này lê dài suốt 17 năm. Các tầng nhà cao nghều, điển hình nổi bật cùng với những quốc lộ cây xanh, những shop kinh doanh, rạp hát, những đài phun nước, khiến Paris trở thành nổi tiếng là thành Phố cây xanh của quốc tế. Những thành tựu kinh tế tài chính của Đế chế tuy làm cho mức sống trung bình của nước Pháp trong thời hạn đó có được nâng cao đôi chút, nhưng chưa làm cho đời sống của tổng thể mọi người được cải tổ. Theo ước tính của Ôxman, năm 1862, Paris có 70 % người chết không để lại bất kể một di sản nào, thậm chí còn ngay cả ngân sách chôn cất cũng không có. Nhưng giai cấp tư sản đặc biệt quan trọng là giai cấp tư sản kinh tế tài chính lớn, lại phát lộc to. Hoàng tộc đứng đầu là Hoàng đế và cung đình khôn khéo cướp đoạt, họ sống một đời sống cực kỳ xa hoa. Hoàng đế mỗi năm được hưởng tới 2,5 triệu franc, và còn có 7 triệu Franc tiền thu nhập về đất sản xuất của Hoàng gia. Hoàng hậu mỗi năm số tiền tiêu vặt cũng lên tới 120 vạn franc mà lương công nhân năm cao nhất chỉ có xê dịch 5.000 franc. Hoàng đế, ngoài thời hạn từ tháng 12 hàng năm đến tháng 4 năm sau tại Paris ra, còn lại đều đi du ngoạn vui chơi ở những nơi danh lam thắng cảnh : tháng 5 ở Saint Cloud, tháng 6, 7 ở Fontainebleau, tháng 8 đi Plombières hoặc Vans, tháng 9 đến Biarritz bên bờ biển, cuối tháng 10 trở về. Sau khi ở đây thời hạn ngắn, ngày 15-11 đi Compiègne để săn bắn, phần nhiều năm nào cũng như vậy. Hoàng cung nhiều lần tổ chức triển khai vũ hội, những khách khứa phải mặc quần sóc, váy đầm và đi bít tất dài quân nhân phải mặc lễ phục quân đội. Còn trên vũ hội hóa trang, phục trang những thời kỳ lịch sử dân tộc của những nước đều để hở mặt, những quý bà mặc một bộ lễ phục đêm hôm, trị giá bằng tiền tiêu tốn 2 năm của một mái ấm gia đình tầm trung .
Các cuộc cuộc chiến tranh thời Napoleon III[sửa|sửa mã nguồn]
Sau khi Napoléon III xưng đế, cuộc chiến tranh bên ngoài luôn luôn xảy ra. Tháng 3 năm 1854, nhân ngày cuộc chiến tranh Nga – Thổ, ông ta phối hợp với nước Anh, tuyên chiến với Nga. Ngày 17 tháng 8, ông ra lệnh cho Hạm đội lên phối hợp Pháp – Anh tiến vào Sevastopol, cuộc chiến tranh Krym lan rộng ra. Trong trận vây hãm thành Sevastopol gần một năm, quân Pháp chết trận, chết bệnh tật lên tới gần 10 vạn người, hao tiền tốn của lên tới hàng trăm vạn franc. Ngày 10 tháng 9 năm 1855, liên quân Pháp – Anh tiến đánh Sevastopol. Thắng lợi của cuộc chiến tranh lần này đã Phục hồi được vị thế bá chủ châu Âu của Pháp. Ngôi Hoàng đế của Napoléon III được củng cố. Năm 1853, ông ta phái binh đi đánh chiếm hòn đảo Nouvelle-Calédonie, biến hòn đảo này thành thuộc địa của Pháp. Ông còn phái binh đi chinh phục Algérie, làm cho Algérie trở thành ” con bò sữa ” của nước Pháp. Tháng 7 năm 1858, lấy danh nghĩa giúp Italia thống nhất, Napoléon III đã mời Camillo Benso, Bá tước xứ Cavour, Thủ tướng Vương quốc Sardegna, vương quốc mạnh nhất của Italia, bí hiểm thăm Pháp để bàn giải pháp đối phó với cuộc chiến tranh Áo. Ngày 26 tháng 1 năm 1859 Pháp và Sardegna xây dựng Đồng minh chống Áo. Tháng 5 năm 1859, Napoléon III dẫn quân vào Italia đánh Áo. Nhưng nhân lúc liên minh Pháp – Sardegna đánh bại quân Áo, ông lại đùng một cái ngừng chiến. Tháng 7, một mình Pháp hòa ước với Hoàng đế Áo. Sự thống nhất Italia vì vậy mà bị chết yểu, còn ông lại từ vụ Italia được trả ” thù lao ” bằng hai nơi là Nice và Savoie .Ở châu Á, Napoleon III xâm lược Nam Kỳ, Campuchia và còn phái quân đi cùng quân đội nhà Thanh ( Trung Quốc ) đàn áp cuộc khởi nghĩa ” Hội tiểu đao ” ở Thượng Hải. Sau Chiến tranh Nha phiến, quân Pháp lại xâm phạm Trung Quốc. Tháng 10 năm 1860, quân Pháp xâm nhập Bắc Kinh, cùng quân Anh cướp bóc đốt cháy vườn Viên Minh. Sự mạo hiểm quân sự chiến lược lớn nhất của Napoléon III là cuộc viễn chinh ở México. Đầu năm 1862, ông ta cử tướng François Achille Bazaine thống lĩnh mấy vạn quân tiến vào nước này. Tháng 6 năm sau, đánh chiếm Hà Nội Thủ Đô của México. Cuộc viễn chinh ở México thất bại đã làm tăng thêm sự xích míc thâm thúy trong nước .
Để làm dịu rủi ro tiềm ẩn trong nước, ông đã tranh chấp quyền bá chủ châu Âu với Phổ. Ngày 19-7-1870, Napoléon III tuyên chiến với Phổ. Hoàng hậu Eugénie chấp chính ở Paris. Napoléon III tự làm thống soái toàn quân, ngày 28-7, ông ta đưa Hoàng thái tử thân chinh ra trận. Napoléon III nói nói điêu là Pháp hoàn toàn có thể sẵn sàng chuẩn bị cuộc chiến tranh tốt, sớm trước 10 ngày so với Phổ, nhưng đến khi kiểm tra quân đội mới thấy quân Pháp sắp xếp không tốt, phối hợp không linh động, trang bị rất kém. Thượng tuần tháng 8, quân Pháp liên tục thất bại. Ông ta định trốn về Paris, sau khi gặp phải sự cự tuyệt của Hoàng hậu Eugénie, ông đành giao cho Thống chế MacMahon làm thống soái và ở lại cùng quân đội. Mặt trận không giành được thắng lợi, đã làm cho chính quyền sở tại Paris giao động. Ngày 9 tháng – 8, Eugénie buộc Nội các Ollivier từ chức, để tổ chức triển khai Nội các thời chiến đứng đầu là Bá tước Charles Cousin-Montauban. Các quyết sách kế hoạch của Bộ Lục quân và ý đồ tác chiến của những tướng lĩnh về mặt trận cách nhau rất xa, điều đó đã dẫn đến mạng lưới hệ thống chỉ huy quân sự chiến lược hỗn loạn. Quân Phổ thừa cơ từng bước bám sát quân Pháp mà đánh. Ngày 30 tháng 10, đại quân của MacMahon bị quân Phổ vây hãm ở Sedan. Quân Pháp tự chống trả kịch liệt, nhưng bị động nên thất bại. Chiều ngày mồng 1 tháng 9, Napoléon III trong thế vô vọng đã ra lệnh đầu hàng. Ngày hôm sau, Hoàng đế bị bắt làm tù binh. Ngày 4 tháng 9, Paris nổ ra Cách mạng lật đổ đế chế thứ II lập nên nền cộng hòa, lịch sử dân tộc gọi là nền cộng hòa thứ III. Hoàng hậu Eugénie hoảng sợ bỏ trốn sang Anh .
Những năm tháng cuối đời[sửa|sửa mã nguồn]
Từ tháng 9 năm 1870 đến tháng 3 năm 1871, Napoléon III bị giam lỏng trong một tòa biệt thự nghỉ dưỡng hạng sang tại vùng Wilhelmshöhe, gần Kassel, Đức. Thời gian này, ông nhiều lần cử người đàm phán ký kết hòa ước với Thủ tướng Đức Bismarck và Phục hồi quan hệ với đế chế. Vì Bismarck đòi giá rất cao, mà tình thế của Pháp lại không chịu sự tinh chỉnh và điều khiển của Napoléon III. Vì thế, ý đồ của Napoleon III sau cuối bị phá sản. Ngày 19 tháng 3 năm 1871, ông được nước Đức phóng thích, ngày hôm sau, ông đến Anh, ông về Chislehurst gặp mặt Eugénie và những con đã đến đây trước đó. Từ đấy Napoleon III ở ẩn tại đây, ngày 9 tháng 1 năm 1873, ông ốm chết .
tin tức bên lề[sửa|sửa mã nguồn]
Khi còn đương vị, Napoleon III đã nảy ra một ý thích kỳ quái là cần phải có một chiếc vương miện làm bằng sắt kẽm kim loại còn quý hơn cả vàng với ngọc. Với sự trợ giúp của những nhà hóa học Pháp lúc đó, nguyên tố này đã được tìm ra. Đó chính là nhôm. Điều này không có gì là lạ vì nhôm là một trong những nguyên tố sắt kẽm kim loại có hàm lượng lớn nhất trên Trái Đất ( 8.8 % ). Tuy vậy, con người biết cách luyện nhôm khá muộn. Nếu như sắt được luyện từ rất lâu thì mãi tới năm 1827, nhà vật lý người Đan Mạch Hans Christian Ørsted mới làm được việc là đẩy được nhôm nguyên chất ra khỏi Chloride nhôm nhờ Kali. Trong vòng 60 năm sau đó, nhôm vẫn là sắt kẽm kim loại quý vì không có cách gì tăng được sản lượng của nhôm. Sau đó, Napoleon III đã tự tôn đội vương miện bằng nhôm thay cho vàng bạc châu báu .
- ^ a b
Theo cuốn Lịch sử thế giới, tài liệu nước ngoài do Bùi Đức Tịnh biên dịch
- ^
Theo cuốn 1001 nhân vật và sự kiện lịch sử thế giới của Ngọc Lê
Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]
Source: https://mix166.vn
Category: Thế Giới
