Thành phố (Việt Nam) – Wikipedia tiếng Việt

Ở Việt Nam, thể chế thành phố được xác định theo nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hoặc Quốc hội dựa trên một số tiêu chí nhất định như diện tích, dân số, tình trạng công trình hạ tầng xã hội hay mức độ quan trọng về kinh tế, chính trị.

Về cơ bản, các đô thị từ loại III trở lên là những thành phố. Một số thành phố ở Việt Nam là đơn vị hành chính cấp tỉnh (cấp 1), gọi là các Thành phố trực thuộc trung ương. Các thành phố còn lại là đơn vị hành chính cấp huyện (cấp 2), gọi là Thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương và Thành phố thuộc tỉnh.

Thành phố thường trực TW[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố trực thuộc trung ương được xếp vào hạng các đô thị loại đặc biệt hoặc đô thị loại I. Đây là các thành phố lớn, có nền kinh tế phát triển, là khu vực quan trọng về quân sự, chính trị, văn hóa, kinh tế, xã hội, là động lực phát triển cho cả quốc gia, một vùng hoặc liên vùng chứ không còn nằm bó hẹp trong phạm vi một tỉnh. Các thành phố này có cơ sở hạ tầng và khoa học công nghệ phát triển, có nhiều cơ sở giáo dục bậc cao, dân cư đông, thuận lợi về vận tải.

Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và Hải Phòng là các thành phố trực thuộc trung ương vào năm 1976, ngay sau khi đất nước thống nhất. Năm 1997, Đà Nẵng chính thức trở thành thành phố trực thuộc trung ương và được công nhận là đô thị loại I vào năm 2003. Năm 2004, Cần Thơ chính thức trở thành thành phố trực thuộc trung ương và được công nhận là đô thị loại I vào năm 2009.

Danh sách các thành phố trực thuộc trung ương

Thành phố thuộc thành phố thường trực TW[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương là một đơn vị hành chính cấp hai tương đương với huyện, quận, thị xã và thành phố thuộc tỉnh. Thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương là một đô thị của một thành phố trực thuộc trung ương.

Đây là mô hình đơn vị chức năng hành chính mới có từ năm 2013. Trước đó, theo Hiến pháp năm 1992 [ 1 ], thành phố thuộc TW chỉ gồm ba mô hình đơn vị chức năng hành chính cấp huyện là Q., huyện và thị xã. Hiến pháp 2013 [ 2 ] đã bổ trợ đơn vị chức năng hành chính tương tự cấp huyện này nhằm mục đích tạo điều kiện kèm theo tổ chức triển khai những quy mô cơ quan quản trị tại những đô thị có mức độ đô thị hóa cao ở Việt Nam. Cụ thể, Thành phố Hồ Chí Minh lúc bấy giờ đang thực thi thử nghiệm Đề án chính quyền sở tại đô thị mà trong cấu trúc có đơn vị chức năng hành chính thành phố thuộc Thành phố Hồ Chí Minh. [ 3 ]Luật Tổ chức chính quyền sở tại địa phương năm ngoái [ 4 ] đã pháp luật tên của mô hình đơn vị chức năng hành chính mới là ” thành phố thuộc thành phố thường trực TW ” .Ngày 9 tháng 12 năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội phát hành Nghị quyết 1111 / NQ-UBTVQH14 về việc sắp xếp những đơn vị chức năng hành chính cấp huyện, cấp xã và xây dựng thành phố Quận Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh ( nghị quyết có hiệu lực hiện hành từ ngày 1 tháng 1 năm 2021 ) [ 5 ]. Theo đó, xây dựng thành phố Quận Thủ Đức thuộc Thành phố Hồ Chí Minh trên cơ sở sáp nhập hàng loạt diện tích quy hoạnh và dân số của Quận 2, Quận 9 và Q. Quận Thủ Đức .Sau khi xây dựng, thành phố Quận Thủ Đức có diện tích quy hoạnh 211,56 km² và quy mô dân số 1.013.795 người, có 34 phường thường trực. Như vậy, lúc bấy giờ Quận Thủ Đức là thành phố tiên phong và duy nhất thuộc mô hình đơn vị chức năng hành chính thành phố thuộc thành phố thường trực TW .

Thành phố thuộc tỉnh[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố thuộc tỉnh là 1 đơn vị hành chính tương đương với cấp quận, huyện, thị xã; chịu sự quản lý trực tiếp của Ủy ban nhân dân tỉnh đó. Thường đó cũng là trung tâm hành chính, kinh tế, văn hóa, giáo dục,… của một tỉnh (tỉnh lỵ). Một số thành phố lớn thuộc tỉnh còn giữ vai trò làm trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị,… của cả 1 vùng (liên tỉnh). Hiện nay, có 17 tỉnh có hơn 1 thành phố trực thuộc là: Thái Nguyên, Vĩnh Phúc, Bắc Ninh, Hải Dương, Quảng Ninh, Ninh Bình, Thanh Hóa, Quảng Nam, Khánh Hòa, Lâm Đồng, Đồng Nai, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang. Các thành phố: Sông Công, Phổ Yên, Phúc Yên, Từ Sơn, Chí Linh, Uông Bí, Cẩm Phả, Móng Cái, Tam Điệp, Sầm Sơn, Hội An, Cam Ranh, Bảo Lộc, Long Khánh, Dĩ An, Thuận An, Vũng Tàu, Sa Đéc, Hồng Ngự, Châu Đốc, Hà Tiên, Phú Quốc, Ngã Bảy không phải là tỉnh lỵ của các tỉnh trên nhưng giữ vai trò là trung tâm kinh tế, văn hóa của 1 khu vực trong tỉnh hoặc là các trung tâm du lịch, công nghiệp, cửa khẩu quốc tế,…

Hiện nay, Việt Nam có 7 thành phố thuộc tỉnh có mức độ đô thị hóa cao, chỉ có phường mà không có xã thường trực là : TP Bắc Ninh, Dĩ An, Đông Hà, Sóc Trăng, Thủ Dầu Một, Từ Sơn và Vĩnh Long .Thành phố thuộc tỉnh có dân số đông nhất là Biên Hòa với 1.055.414 nhân khẩu. Đây cũng là đơn vị chức năng hành chính cấp huyện có dân số đông nhất cả nước, tương tự với dân số 2 đô thị loại I thường trực Trung ương là thành phố Thành Phố Đà Nẵng, Cần Thơ và cao gấp hơn 3 lần tỉnh có dân số ít nhất là Bắc Kạn với 301.000 nhân khẩu. Thành phố thường trực tỉnh có dân số ít nhất là Lai Châu với 42.973 người, chỉ tương tự với thị xã Phan Rí Cửa ( Tuy Phong, Bình Thuận ) với dân số 45.805 người .Thành phố thuộc tỉnh có diện tích quy hoạnh lớn nhất là Hạ Long với 1.119,12 km², còn thành phố thuộc tỉnh có diện tích quy hoạnh nhỏ nhất là Sầm Sơn với 44,94 km² .

Lịch sử tăng trưởng[sửa|sửa mã nguồn]

Thành phố thời thuộc Pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Thời thuộc Pháp, có 3 loại thành phố :1 / Thành phố cấp 1 ( municipalité de première classe ) hay thành phố lớn ( grande municipalité ), xây dựng theo Sắc lệnh của Tổng thống Pháp, gồm 3 thành phố :
Tuy nhiên có quan điểm cho rằng Sắc lệnh ngày 19/7 / 1888 là Sắc lệnh xây dựng những Hội đồng thành phố TP. Hà Nội và TP. Hải Phòng, chứ không phải là xây dựng những thành phố ấy ) [ 10 ] .2 / Thành phố cấp 2 ( municipalité de deuxième classe ) ngang cấp tỉnh, xây dựng theo Nghị định của Toàn quyền Đông Dương ( thời kỳ đầu thì của Thống đốc Nam Kỳ ), gồm 3 thành phố :

3/ Thành phố cấp 3 (commune), thành lập theo Nghị định của Toàn quyền Đông Dương và trực thuộc tỉnh, do viên công sứ đầu tỉnh kiêm nhiệm chức đốc lý (tức thị trưởng), gồm:

Sau Cách mạng Tháng 8[sửa|sửa mã nguồn]

Ngay sau khi Cách mạng Tháng Tám thành công xuất sắc, quản trị nhà nước lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong Sắc lệnh số 77 ngày 21/12 / 1945 pháp luật có những thành phố sau đây : TP. Hà Nội, TP. Hải Phòng, Hồ Chí Minh – Chợ Lớn, Tỉnh Nam Định, Vinh – Bến Thủy, Huế, TP. Đà Nẵng, Đà Lạt. TP.HN được đặt trực tiếp dưới quyền nhà nước Trung ương, còn những thành phố khác thuộc quyền cấp kỳ ( bộ ) .Ngày 24/1 / 1946, quản trị nhà nước lâm thời lại pháp luật tạm coi những thành phố Tỉnh Nam Định, Vinh – Bến Thủy, Huế, Thành Phố Đà Nẵng như thị xã, tức là tỉnh sẽ thay kỳ trong việc quản trị .

Giai đoạn 1954 – 1975[sửa|sửa mã nguồn]

Sau Hiệp định Genève, 1954, Việt Nam bị chia làm 2 miền. Mỗi miền lại có quy định đô thị riêng .
Từ 1945 – 1957, miền Bắc có 3 thành phố thường trực Trung ương là TP. Hà Nội, TP. Hải Phòng, Tỉnh Nam Định .Ngày 3/9 / 1957, thành phố Tỉnh Nam Định sáp nhập vào tỉnh Tỉnh Nam Định và trở thành tỉnh lỵ của tỉnh này. Trước đó, tỉnh lỵ tỉnh Tỉnh Nam Định đặt ở Hành Thiện, Xuân Trường. ( Trước đó một thời hạn, Tỉnh Nam Định còn là 3 đơn vị chức năng hành chính cấp tỉnh ; gồm tỉnh Tỉnh Nam Định, tỉnh Bùi Chu và thành phố Tỉnh Nam Định thường trực TW ) .Ngày 4/6 / 1962, thành phố Việt Trì được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của thị xã Việt Trì ( trước đó, ngày 7/6 / 1957, thị xã Việt Trì được xây dựng trên cơ sở sát nhập thị xã Việt Trì thuộc huyện Hạc Trì, tỉnh Phú Thọ và thị xã Bạch Hạc thuộc huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc ) .Ngày 19/10 / 1962, thành phố Thái Nguyên được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của thị xã Thái Nguyên .Ngày 10/10 / 1963, thành phố Vinh được xây dựng trên cơ sở hàng loạt diện tích quy hoạnh tự nhiên và dân số của thị xã Vinh .Tính đến trước năm 1975, miền Bắc có 2 thành phố thường trực TW là TP.HN, Hải Phòng Đất Cảng cùng 4 thành phố thường trực tỉnh là Thái Nguyên, Việt Trì, Tỉnh Nam Định, Vinh .
Tại Miền Nam đến trước 1975 chính quyền sở tại Việt Nam Cộng hòa không thiết kế xây dựng quy định thành phố mà xây dựng 2 cấp tương tự là Đô thành TP HCM và 10 thị xã tự trị trong đó có Huế, Thành Phố Đà Nẵng, Quy Nhơn, Nha Trang, Cam Ranh, Đà Lạt, Vũng Tàu, Mỹ Tho, Cần Thơ và Rạch Giá [ 20 ] .Về phân cấp hành chính những thị xã tự trị được tổ chức triển khai không giống nhau tùy theo ý nghĩa về quân sự chiến lược và văn hóa truyền thống .
Về phân loại hành chính trong những thị xã : Các thị xã được chia thành những Q., có thị xã được chia thành vài Q. trong một đơn vị chức năng hành chính độc lập thường trực TW, cũng có thị xã gồm có vài Q. thường trực một tỉnh nhưng những Q. này ngoài thường trực tỉnh đó còn thường trực Thị xã tự trị quản trị nó. Cũng có thị xã không chia Q. ( Chỉ có 1 Q. là chính thị xã đó ). Các Q. lại được chia thành những phường như thời nay .

Danh sách những thị xã tự trị của chính quyền sở tại Việt Nam Cộng hòa[sửa|sửa mã nguồn]

Sau khi thống nhất quốc gia mạng lưới hệ thống quản trị những thành phố ở miền Bắc được giữ nguyên. Tại miền Nam, Đô thành TP HCM – Chợ Lớn hợp nhất với tỉnh Gia Định thành Thành phố Hồ Chí Minh thường trực TW. Tất cả những thị xã tự trị bị giải thể .
Như vậy đến trước năm 1986, Việt Nam có 3 thành phố thường trực TW : TP. Hà Nội, TP. Hải Phòng, Thành phố Hồ Chí Minh và 11 thành phố thuộc tỉnh : TP. Đà Nẵng, Đà Lạt, Tỉnh Nam Định, Huế, Việt Trì, Thái Nguyên, Vinh, Mỹ Tho, Cần Thơ, Biên Hòa và Nha Trang .

Giai đoạn 1986 đến nay[sửa|sửa mã nguồn]

Sau khi Việt Nam bước vào thời kỳ đổi mới, kinh tế phát triển nhanh chóng Tốc độ đô thị hóa cũng tăng nhanh, dẫn đến sự ra đời và phát triển của rất nhiều thành phố mới Qua các năm, các thành phố được thành lập mới bao gồm:

Ngày 1 tháng 8 năm 2008, cùng với hàng loạt tỉnh Hà Tây, thành phố HĐ Hà Đông và thành phố Sơn Tây được sáp nhập vào thành phố Thành Phố Hà Nội. Ngày 8 tháng 5 năm 2009, theo nghị quyết của nhà nước, HĐ Hà Đông trở thành một Q. thuộc Thành Phố Hà Nội, còn Sơn Tây được chuyển trở lại thành thị xã để tương thích với những pháp luật pháp lý về đơn vị chức năng hành chính của thành phố thường trực TW lúc bấy giờ .Cùng với sự ngày càng tăng về số lượng thành phố thuộc tỉnh ; 1 số ít thành phố thuộc tỉnh khác tăng trưởng nhanh gọn, trở thành những TT kinh tế tài chính lớn và được tăng cấp lên thành phố thường trực TW như TP. Đà Nẵng ( 1997 ) và Cần Thơ ( 2004 ). Như vậy, lúc bấy giờ Việt Nam có 5 thành phố thường trực TW : TP. Hà Nội, Hải Phòng Đất Cảng, Thành Phố Đà Nẵng, Thành phố Hồ Chí Minh, Cần Thơ ; 1 thành phố thuộc thành phố thường trực TW : Quận Thủ Đức và 81 thành phố thuộc tỉnh .

Phân loại đô thị[sửa|sửa mã nguồn]

Các thành phố là đô thị loại đặc biệt

Stt	Tên thành phố	Trực thuộc	Hình ảnh	Stt	Tên thành phố	Trực thuộc	Hình ảnh
1	Hà Nội	Trung ương		2	Thành phố Hồ Chí Minh	Trung ương

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Hỏi Đáp