Vănhóa Đa Bút – CƠ SỞ THỰC TIỄN ĐỂ XÂY DỰNG TUYẾN, ĐIỂM DU LỊCH Ở THANH HÓA – 123docz.net
Khu vực Sông Mã là quê hương của nhiều nền văn hoá khảo cổ học có
vị thế quan trọng trong dòng chảy của lịch sử dân tộc. trong số những văn
hoá Khảo cổ hình thành, phát triển và toả sáng trên đôi bờ Sông Mã, văn hoá
Đa Bút là một trong những văn hoá Khảo cổ có vị thế quan trọng trong thời
đại đá mới ở Việt Nam và khu vực.
Tính từ khi những di vật thuộc Văn hoá Đa Bút được phát hiện(năm
1926) đến nay đã 80 năm. Di tích đa bút được học giả phương Tây phát hiện
và khai quật đầu tiên nhưng việc điều tra nghiên cứu, phân lập thành một
văn hóa riêng, văn hóa Đa bút – công lao thuộc về các nhà khảo cổ Việt
Nam.
Văn hóa Đa bút mang tên di tích khảo cổ học Đa Bút thuộc thôn Đa
Bút, xã Tân Vinh, huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa. E.Patte là người đầu
tiên phát hiện và khai quật di tích này vào năm 1926. Kết quả khai quật đầu
tiên cho biết đây là dạng di tích Cồn vỏ nhuyễn thể – Cồn hến (Kjoken –
modding) như kiểu “đóng rác bếp”. Những di vật phát hiện đầu tiên như: rùi
đá, cuốc đá, bàn nghiền, chày nghiến, đồ gốm đã cho biết di tích này có niên
đại đá mới.
Hơn nửa thế kỷ, không có phát hiện thêm những di tích cùng loại và
những hiểu biết mới về di tích này nên di tích khảo cổ học Đa bút chỉ được
xem là cái gạch nối giữa sơ kỳ và hậu kỳ thời đại đá mới ở Việt Nam. Từ
những năm 80 của thế kỷ XX, với một loạt các di tích kiểu Đa Bút được phát
hiện, nghiên cứu, thuật ngữ Đa Bút mới được xác lập.
Sau 80 năm nghiên cứu, các nhà khảo cổ đã xác định được nội dung,
đặc trưng văn hóa và vị thế của Văn hóa Đa Bút trong hệ thống văn hóa đá
mới ở Việt Nam.
Khi phát hiện ra Văn Hóa Đa Bút, các nhà học giả Phương Tây cho
rằng, đây là di tích ngoài trời thuộc văn hoá Bắc Sơn. Sau những phát hiện
và khai quật Cồn Cổ Ngựa, Cồn Trũng, Bản Thuỷ, Làng Còng(Thanh Hóa)
và các phát hiện ở Hang Sáo, Đồng Vươn (Ninh Bình) nhận thức về địa bàn
phân bố và môi trường của Văn hóa Đa Bút không chỉ giới hạn châu thổ
sông Mã mà còn mở rộng ở phía Nam sông Đáy thuộc địa phận tỉnh Ninh
Bình và tiến ra biển.
Sự phân bổ trên mặt không gian rộng từ vùng núi đến vùng đồng bằng
ven biển với nhiều loại hình di tích khác nhau đã cho thấy môi trường văn
hoá đa dạng của Văn Hóa Đa Bút.
Thành tựu quan trọng của 80 năm phát hiện và nghiên cứu Văn hóa Đa
Bút không chỉ là phát hiện thêm các di tích, xác định được nội dung bước
phát triển của văn hóa này mà quan trọng là chỗ đã nhận ra những đặc trưng
cơ bản của Văn hóa Đa Bút.
“ Sự nảy sinh của đồ gốm đồng thời với sự hoàn thiện kỹ thuật mài là
hai nét đặc trưng quan trọng nhất tạo nên bộ mặt của Văn hóa Đa Bút” (Trần
Quốc Vượng).
Nghiên cứu đồ gốm Đa Bút buổi đầu mới phát hiện và khai quật di
tích này E.Patte đã cho rằng: người Đa Bút đã dùng khuôn đan để chế tạo đồ
gốm. Các thực nghiệm của Viện khảo cổ học cho biết: Đồ gốm Đa Bút được
tạo bằng kỹ thuật nặn khối, sử dụng hòn kê, bàn đập.
Đồ gốm Đa Bút đến giai đoạn cuối có sự phát triển về thể loại hình kỹ
thuật, hoa văn, độ nung gốm cao hơn, các loại văn hoa và kiểu dáng. Sự có
mặt các loại đồ gốm mỏng, văn hoa đa dạng, sương gốm mịn hơn được xem
là sự phát triển của kỹ thuật chế tạo đồ gốm.
Tuy địa bàn phân bố của Văn hóa Đa Bút rộng nhưng đồ gốm Đa Bút
có sự thống nhất cao và thể luận được phát triển về mặt kỹ thuật. Đồ gốm Đa
Bút được xem là yếu tố văn hóa nổi trội mang tính riêng biệt của chủ nhân
Văn Hóa đa bút. Đặt đồ gốm Đa Bút trong nền cảnh thời đại mới ở Việt
Nam có thể xem gốm Đa Bút là tập hợp sớm nhất. Địa bàn phân bố của Đa
Bút được xem là trung tâm văn hóa đồ gốm sớm ở Việt Nam.
Kỹ thuật chế tác công cụ đá của chủ nhân Văn hóa Đa Bút có sự phát
triển và hướng tới sự hoàn chỉnh. Từ hai loại nguyên liệu được khai thác tại
chỗ: đá cuội và đá phiến, chủ nhân Văn hóa Đa bút đã áp dụng kỹ thuật mài
cưa để tạo ra những công cụ thích hợp, đem lại hiệu quả cao. Sự phát triển
của kỹ thuật mài của đá cho phép cưa đá người Đa Bút chế tác được các loại
rùi tứ giác khá hoàn chỉnh. Sưu tập đá của Văn hóa Đa Bút với các loại di
vật tiêu biểu từ rùi mài lưới, mài toàn thân đến rìu tứ giác, rìu hình thanh
được mài nhẵn, các loại cước đá to mài nhẵn đã cho ta thấy sự phát triển
vượt trội của kỹ thuật chế tác các công cụ đá. Kiến thức ngày nay với sự hỗ
trợ của các phương tiện kỹ thuât mới đã giúp cho các nhà khảo cổ học nhận
thức đúng hơn về môi trường, đời sống của cư dân Đa Bút qua các tư liệu
mới về văn hóa này.
Từ một di tích khảo cổ học Đa Bút, đến nay Văn hóa Đa Bút đã được
phân thành các giai đoạn phát triển khác nhau.
Văn hóa Đa Bút có thể gọi là một phức hệ phát triển văn hóa lâu dài từ
sau Văn hóa Hoà Bình đến cuối đá mới – mà thực chất là một quá trình “đá
mới đá” được thực hiện trong sự chuyển đổi môi trường từ các thung lũng đá
vôi Hoà Bình đã và đang tạo nên một bước ngoặt lớn trong quá trình phát
triển của tiền sử Việt Nam.
Vấn đề nhân chủng – chủ nhân của Văn hóa Đa Bút đến nay đã có
thêm những cứ luận khoa học mới. Trước đây, khi mới khai quật di chỉ Đa
Bút, tài liệu nhân chủng ít nên vấn đề nhân chủng chỉ được nêu ra như một
thuyết về người melane-sien ở di chỉ Đa Bút. Sau những phát hiện di cốt
người ở các di tích thuộc Văn hóa Đa Bút, nhất là sau phát hiện một loại di
cốt người ở di tích Cồn Cổ Ngựa, vấn đề nhân chủng của văn hóa này có
thêm những tư liệu khoa học, tài liệu mới đã cho biết: chủ nhân Văn hóa Đa
Bút xưa rất gần với chủ nhân Văn Hóa Đông Sơn
