Quy luật địa đới và quy luật phi địa đới

BÀI 24: GIẢI BÀI TẬP QUY LUẬT ĐỊA ĐỚI VÀ QUY LUẬT PHI ĐỊA ĐỚI

(Bài 29 – Ban nâng cao)

I. HƯỚNG DẪN TRẢ LỜI CÂU HỎI

Giải bài tập 1 trang 79 SGK địa lý 10: Trình bày khái niệm, nguyên nhân và các biểu hiện của quy luật địa đói, quy luật phi địa đói.

Trả lời

* Quy luật địa đới :
– Ọuy luật địa đới là sự đổi khác có quy luật của tổng thể những thành phần địa lí và cảnh sắc địa lí theo vĩ độ .
– Nguyên nhân là do hình dạng cầu cùa Trái Đất và bức xạ Mặt Trời. Dạng hình cầu của Trái Đất làm cho góc chiếu sáng cùa tia sáng Mặt Trời đến mặt đất ( góc nhập xạ ) biến hóa từ Xích đạo về hai cực nên lượng bức xạ Mặt Trời cũng biến hóa theo .
– Biểu hiện : Sự phân bổ những vòng đai nhiệt ; những đai khí áp và đới gió ; những nhóm đất và kiểu thảm thực vật trên Trái Đất .
* Ọuy luật phi địa đới :
– Quy luật phi địa đới là quy luật phân bổ không phụ thuộc vào vào đặc thù phân bổ theo địa đới của những thành phần địa lí và cảnh sắc .
– Nguyên nhân : Do nguồn nguồn năng lượng bên trong cùa Trái Đất. Nguồn nguồn năng lượng này tạo nên sự phân loại bề mặt Trái Đất thành lục địa, đại dương và địa hình núi cao .
– Biểu hiện : Quy luật đai cao biểu lộ ở sự phân bổ những vành đai đất và thực vật theo độ cao và quy luật địa ô biểu lộ rõ ở sự biến hóa những kiêu thảm thực vật theo kinh tuyến .

Giải bài tập 2 trang 79 SGK địa lý 10: Hãy lấy ví dụ chứng minh rằng địa đới là quy luật phổ biến của các thành phần địa lí.

Trả lời

Địa đới là quy iuật thông dụng cùa những thành phần địa lí. Hầu hết những thành phần địa lí như : đai khí áp, gió, nhiệt, khí hậu, đất, thực vật … đều phân bổ tuân theo quy luật địa đới ..
– Trên Trái Đất cỏ bảy đai khí áp : một áp thấp Xích đạo, hai áp cao chí tuyến, hai áp thấp ôn đới, hai áp cao cực đới .
– Có tất cà sáu đới gió, trên mồi bán cầu từ Xích đạo về cực có : gió Mậu dịch, gió Tây ôn dới, gió Đông cực đới .
– Trên mỗi bán cầu có bảy đới khí hậu, tính từ Xích đạo về cực có : đới khí hậu Xích dạo, cận Xích đạo, nhiệt đới gió mùa, cận nhiệt đói, ôn đới, cận cực và đới khí hậu cực .
– Sự phân bổ những kiểu thảm thực vật và những nhóm đất cũng tuân theo quy luật dịa đới .
– Các kiểu thảm thực vật từ cực về Xích đạo ở bán cầu Bắc : Đài nguyên ; – rừng lá kim ; rừng lá rộng và hỗn hợp ôn đới ; thào nguyên ; rừng cận nhiệt ẩm ; rừng và cây bụi lá cứng cận nhiệt ; hoang mạc và bán hoang mạc ; xavân, cây bụi ; rừng nhiệt đới gió mùa, Xích đạo .
– Các nhóm đất từ cực về Xích đạo ở bán cầu Bắc : đất đài nguyên ; pôt-dôn ; nâu và xám ; đen, hạt dè ; đỏ vàng cận nhiệt ẩm ; đỏ nâu ; xám ; đỏ và nâu đỏ ; đỏ vàng ( feralit ) .
– Ở bán cầu Nam, những thảm thực vật và nhóm đất cũng tuân theo quy luật địa dới nhưng ít chùng loại hơn ( không có đất và thực vật đài nguyên, đất pốl-dôn và rừng lá kim ) .

Giải bài tập 3 trang 79 SGK địa lý 10: Quy luật địa ô và quy luật đai cao giống và khác nhau ở những điểm nào?

Trả lời

* Giống nhau :
– Đều là quy luật phân bổ không nhờ vào vào đặc thù phân bổ theo địa đới cùa những thành phần địa lí và cảnh sắc .

– Đều do nguồn năng lượng bên trong của Trái Đất gây nên.

* Khác nhau :
– Nguyên nhân :
+ Ọuv luật địa ô : được tạo nên do sự phân bổ đất liền và đại dương hoặc do tác động ảnh hưởng của những dãy núi chạy theo hướng kinh tuyến làm cho khí hậu có sự phân hóa đông – tây .
+ Quy luật đai cao : do sự giảm nhanh nhiệt độ theo độ cao cùng với những biến hóa về nhiệt độ và lượng mưa ở những miền núi cao .
– Biểu hiện :
+ Quy luật địa ô : là sự thay đồi có quy luật những thành phần địa lí và cành quan theo kinh tuyến, biểu lộ rõ nhất ở sự biến hóa cùa kiều thảm thực vật .
+ Quy luật đai cao : là sự đổi khác có quy luật những thành phần địa lí và cảng quan theo đai cao, biêu hiện rõ là sự phân bổ những vành đai đất và thực vật .

II. THÔNG TIN BỔ SUNG.

1. Phạm vi biểu hiện của tính địa đới

Càng xa bề mặt Trái Đất ( lên trên hay là xuống dưới ), tính địa đới ngày càng yếu dần. Thí dụ, ở khu vực sâu thẳm của những đại dương, khắp nơi đều có nhiệt độ tiếp tục quá thấp ( từ – 0,5 ° c đến 4 °C ), ánh sáng Mặt Trời không xâm nhập tới đó, thực vật ở đây không có, những khối nước hầu hết ở thực trạng trọn vẹn yên lặng, nghĩa là ở đại dương không có những nguyên do gây ra sự Open và sự thay đồi của những đới. Có thể tìm thấy một vài tín hiệu tượng trưng cho tính địa dới ở sự phân chia những loại trầm tích biển : trầm tích sinh vật biển tương ứng với những vĩ độ nhiệt đới gió mùa, bùn tảo cát ứng với những vĩ độ sần cực. Nhưng điều đó chỉ là sự phản ánh thụ động, ở đáy biên, của những quy trình địa đới, chính bới những quy trình này vổn là đặc tính cùa mặt phẳng đại dương. Tàn dư cùa vỏ tảo cát và loại sản phẩm do cấu trúc sinh vật biển bị phá hùy nằm ờ dưới đáy biển không nói lên điều kiện kèm theo sống sót cùa những sinh vật đó .
Tính địa đới cũng bị giảm đi ở những lớp cao của khí quyển. Nguồn nguồn năng lượng của khí quyển dưới thấp nhận được là từ mặt đất do Mặt Trời đốt nóng. Sự suy giảm nhiệt độ theo độ cao ở tầng đối lưu là do sự cách xa dần nguồn nguồn năng lượng cơ bản là mặt đất. Giới hạn ảnh hưởng tác động cùa nhiệt độ mặt đất tới tầng đối lưu ở độ cao khoảng chừng 20 km .
Càng đi sâu vào trong vỏ Trái Đất tính địa đới mất đi một cách nhanh gọn. Ở độ sâu khoảng chừng 15 – 30 m nhiệt độ như nhau trong năm và bằng nhiệt độ trung bình hàng năm cùa không khí địa phương, ơ dưới lớp có nhiệt độ không đổi này, càng xuống sâu nhiệt độ càng tăng. Ở đây, sự phân bổ nhiệt độ không còn tương quan tới bức xạ Mặt Trời ( là nguồn nguồn năng lượng cùa những quy trình địa đới ) mà chi tương quan tới nguồn nguồn năng lượng ở trong lòng đất ( là nguồn nguồn năng lượng duy trì những quy trình phi địa đới ) .

2. Biểu hiện của qui luật địa đới ở Việt Nam

Nước ta lê dài trên 15 vĩ tuyến, nếu xét theo qui luật địa đới đúng ra là biểu lộ cùa nó không dáng kể và không rõ ràng, nhưng thực tiễn trọn vẹn ngược lại ( chù yếu là do nước ta có những yếu tố tạo nên tính địa đới già là gió mùa đông bắc cùng với bức chắn địa hình ). Nếu tính riêng về mùa hạ, nhiệt độ có sự dông nhât trên cả nước. Song nếu tính nhiệt độ trung bình cả năm thì sự phân hóa Băc – Nam là 0,36 °C / 1 vĩ tuyến. Đặc biệt về mùa đông, do tác động ảnh hưởng cùa giỏ mùa mùa dông đã làm cho sự chênh lệch nhiệt độ giữa miền Bắc và miên Nam trở nên rât lớn, tới 9 °C ( tính theo nhiệt độ trung bình tháng 1 ) .
Gió mùa đông bắc và thời tiết lạnh do nó gây ra cùng với ảnh hưởng tác động cùa bức chắn địa hình đà chia chủ quyền lãnh thổ nước ta thành hai đới cảnh sắc mà ranh giới là đèo Hài Vân ( vĩ tuyến 16 ° B ) :
+ Phía bắc đèo Hải Vân là đới rừng gió mùa chí tuyến. Đới này lại được chia thành hai á đới lấy ranh giới là Đèo Ngang ( giữa thành phố Hà Tĩnh và Quảng Bình ) : phía Bắc đèo Ngang có ba tháng lạnh và khô với nhiệt độ trung bình dưởi 18 °C, lượng mưa trung bình tháng nhỏ. Ở phía Nam đèo Ngang cho đến đèo Hải Vân mùa đông ngăn không đến ba tháng, những khu vực dồng bằng ven biển thì không còn tháng nào nhiệt độ dưới 18 °C nữa .
+ Phía Nam đèo Hải Vân là đới rừng gió mùa á Xích đạo : không còn thời tiết lạnh và nhiệt độ trung bình tháng lớn hơn 20 ° c. Tại đây sự phân hóa theo qui luật địa đới lại phân hóa theo chế độ ẩm. Người ta lấy ranh giới khoảng chừng vĩ tuyến 14 ° B để chia đới này thành hai á đới : á đói phía Bắc vĩ tuyến 14 ° B có khí hậu tương đối ẩm, mùa khô ngắn và không thâm thúy do ảnh hưởng tác động chắn cửa khối Kọm Turn ; á đới phía Nam vĩ tuyến 14 ° B mùa khô thâm thúy, hoàn toàn có thể lê dài tới 5-6 tháng .

3. Sự khác nhau giữa qui luật địa đới và qui luật đai cao

– Xét về hình thức cả hai qui luật này đều là sự giảm nhiệt. Nhưng về thực chất thì khác nhau : trong tính địa đới, sự giảm cân đối bức xạ theo vĩ độ hầu hết do sự giàm sút bức xạ sóng ngắn cùa Mặt Trời, tương quan tới sự giảm dần góc nhập xạ ; còn tính vành đai theo độ cao tương quan tới vị trí độ cao của địa phương so với mực nước biển, sự giảm cân bàng bức xạ chù yểu do ngày càng tăng nhanh phát xạ sóng dài cùa mặt đất .
– Trong số những đới theo vĩ độ có những đới mà nguồn gốc phát sinh không riêng gì do nhiệt mà còn do động lực như miền áp cao cận nhiệt. Tất nhiên theo đai cao không hề có .
– Ở một số ít miền núi khá cao vùng ôn đới có vành đai đài nguyên trên cao. Nhưng ở đài nguyên núi cao này, độ nắng lớn hơn và không có hiện tượng kỳ lạ chiếu sáng đặc biệt quan trọng như đài nguyên theo vĩ độ với những ngày và đêm dài cực đới .
– Nhiệt độ đổi khác theo độ cao nhanh hơn nhiều so với biến hóa theo vĩ độ : tại bán cầu Bắc, nhiệt độ giảm trung bình 0,5 °C / 1 vĩ độ ; còn ờ tầng đối lưu theo chiều thẳng đứng, nhiệt độ giảm 6 °C / 100 m .
– Tính vành đai theo độ cao ở miền núi hình thành không phải chi đơn thuần dưới ảnh hường của sự đổi khác độ cao, mà còn dưới ảnh hưởng tác động cùa những dạng địa hình đơn cử. Vì vậy, tính vành đai theo độ cao phong phú hơn, hay đổi khác hơn tính dịa đói và bị nhờ vào khá nhiều vào những yếu tố địa phương .

– Cấu trúc cùa tính vành đai theo độ cao phụ thuộc rất mạnh mẽ vào hướng phơi cùa sườn núi. Do ảnh hường cùa hướng phơi, xuất hiện sự không đổi xứng cùa tính vành đai nghĩa là sự khác nhau về độ cao, cùng như biểu hiện cảnh quan cùa vành đai cùng tên ở sườn đối lập.

– Trong những điều kiện kèm theo nhất định, Open hiện tượng kỳ lạ đảo ngược của tính vành đai theo độ cao ( hiện tượng kỳ lạ đảo ngược của những đới theo vĩ độ không khi nào xảy ra ) .

Source: https://mix166.vn
Category: Công Nghệ