Bánh chưng làng Tranh Khúc – hương vị của ngày Tết

Bánh chưng vốn là một món ăn truyền thống đặc trưng mỗi dịp Tết đến Xuân về của người Việt. Chính vì thế, gói bánh chưng đã trở thành nghề mưu sinh của nhiều gia đình ở các địa phương và làng Tranh Khúc là một nơi như thế. Ở làng Tranh Khúc cứ khoảng 2-3 nhà lại có một nhà gói bánh. Dịp Tết đang cận kề, ở làng Tranh Khúc ai nấy đều tất bật, hối hả. Mỗi người phụ trách một công đoạn từ rửa lá, vo gạo, đãi đỗ, ướp thịt làm nhân… tất cả đều tập trung vào công việc của mình. Gói bánh chưng không khó, nhưng từ công đoạn phải thật tỉ mỉ, kĩ lưỡng.

Bánh chưng làng Tranh Khúc

Khi hỏi nghề bánh chưng ở làng có từ bao giờ, ông Nguyễn Văn Bảy (72 tuổi) – một người làm bánh lâu năm trong làng, cho biết: “Từ những năm 1969-1971 mưa lũ đã cuốn trôi hết gia phả của làng nên không ai nhớ chính xác nghề bánh chưng của làng Tranh Khúc có từ thời nào. Chỉ biết rằng do ông cha truyền lại. Cứ như vậy từ đời này sang đời khác, nghề gói bánh chưng vẫn được gìn giữ qua bao thế hệ, tạo nên thương hiệu bánh chưng Tranh Khúc nổi tiếng”.

“Ở làng Tranh Khúc người dân chủ yếu làm nghề bánh chưng để kiếm sống chứ không có mấy người đi làm công nhân. Tôi làm bánh chưng cũng được gần 50 năm, nói đúng hơn là làm từ những năm kháng chiến chống Pháp nhưng đến năm kháng chiến chống Mỹ tôi đi lính, còn người dân trong làng phiêu bạt khắp nơi hầu như không ai làm nghề nữa. Sau năm 1975 hòa bình lập lại thì tôi cũng với dân làng mới trở về quê bắt đầu khôi phục lại nghề bánh chưng cho làng” – ông Bảy cho biết thêm.

Gạo được chọn làm gói bánh là gạo nếp cái hoa vàng hoặc nếp nhung

Thịt thì chọn thịt ba chỉ, thịt vai vừa có nạc vừa có mỡ xắt miếng to rồi tẩm ướp gia vị đầy đủ

Không phải ngẫu nhiên mà bánh chưng Tranh Khúc trở thành thương hiệu nổi tiếng, ông Bảy cho biết, để làm ra một chiếc bánh chưng Tranh Khúc, phải kĩ lưỡng từ khâu chọn nguyên liệu, gạo nếp thì phải chọn gạo nếp cái hoa vàng hoặc gạo nếp nhung. Đậu xanh thì phải chọn đậu đã được sát hết vỏ. Thịt thì chọn thịt ba chỉ, thịt vai vừa có nạc vừa có mỡ xắt miếng to rồi tẩm ướp gia vị đầy đủ. Lá dong để gói bánh phải là loại lá tẻ, bản to, màu xanh mướt, không bị sâu, rách. Lá dong đẹp, gạo ngon, tay người gói khéo thì bánh chưng ra lò mới xanh đẹp và dẻo bánh.

Sau khi đồ đậu xay nhuyễn, người dân làng Tranh lấy đậu bọc kín thịt để chuẩn bị gói bánh

Bên cạnh đó, phương thức làm bánh chưng ở Tranh Khúc cũng kì công hơn so với vùng miền khác. Bánh chưng thông thường được gói bằng đỗ sống nhưng ở Tranh Khúc, đỗ sau khi tách vỏ sẽ được trộn muối và hấp trong vòng nửa tiếng đầu cho đến khi bở, dền. Đặc biệt, khi đồ đậu người dân làng Tranh sẽ cho một ít gạo nếp vào đồ cùng để được dẻo và ngon hơn. Ngoài ra, khác với bánh chưng thông thường (gạo, đỗ thịt được rải đan xen nhau) nhân của chiếc bánh chưng Tranh Khúc được nắm tròn với lớp đậu bao quanh thịt. Tuy nhiên, không lấy đậu bọc kín thịt mà luôn để hở, khi luộc bánh mỡ chảy ra thấm vào lớp vỏ gạo.

Lá rong được rửa sạch xếp ngay ngắn

Điểm khác biệt của bánh chưng Tranh Khúc còn nằm ở cách gói bánh. Ông Bảy chia sẻ: “Hiện nay nhiều địa phương khác cũng làm nghề bánh chưng nhưng không phải nghề truyền thống mà chỉ làm để buôn bán bình thường. Nên vậy họ thường gói bằng khuôn, còn làng Tranh sẽ gói bánh bằng tay nhưng rất chắc chắn, vuông vắn, sắc cạnh và đều tăm tắp. Vì vậy, dù luộc bánh 9-10 tiếng nhưng khi vớt ra cũng không bị nhão. Bánh có màu xanh bắt mắt, ăn dẻo, thơm ngon thậm chí để 2-3 ngày sẽ dẻo quánh ăn còn ngon hơn. Đó là sự khác biệt của bánh chưng làng Tranh Khúc so với những nơi khác”.

Người dân gói bánh bằng tay nhưng vẫn chắc chắn, vuông vức

Theo ông Bảy, người dân Tranh Khúc làm bánh chưng quanh năm, không bán lẻ mà giao cho các cửa hàng, siêu thị. Nếu ngày thường mỗi nhà chỉ làm 50-100 cái theo đơn đặt hàng thì dịp Tết nhu cầu của thị trường tăng cao tất cả các nhà trong làng đều đua nhau làm bánh. Đặc biệt là vào dịp ông Công ông Táo cho đến Giao thừa, phải thuê nhân công làm cho đủ số lượng bánh để phục vụ khách hàng, dịp tết nhiều nhà cho ra lò gần 1.000 chiếc bánh mỗi ngày.

Những chiếc bánh chưng được xếp ngăn ngắn chuẩn bị mang đi luộc

Hiện nay, làng Tranh Khúc đã được UBND thành phố Hà Nội cấp bằng công nhận làng nghề truyền thống làm bánh chưng.

Hằng năm, chính quyền địa phương luôn tạo điều kiện, tổ chức các lớp tập huấn, vận động bà con đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm để giữ nghề truyền thống của ông cha. Chính vì thế, những chiếc bánh chưng Tranh Khúc dẻo, thơm ngon không chỉ được người dân Hà Nội ưa chuộng, mà còn được người dân ở khắp mọi miền Tổ quốc biết tiếng. Đặc biệt trong mỗi dịp Tết Nguyên đán, bánh chưng làng Tranh Khúc góp phần làm phong phú thêm danh sách món ngon đất Hà thành./.