CÁC BIỆN PHÁP TU TỪ: SO SÁNH, NHÂN HÓA, ĐIỆP NGỮ I Lý thuyết

Mục lục bài viết

II. Các bước làm bài 1 Trước khi viết

3. Người thầy và những phương tiện dạy học:

I. Lý thuyết

Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt

GV hướng dẫn HS tìm hiểu
những kiến thức về các biện
pháp tu từ.
– Hình thức vấn đáp.
– HS trả lời.
– GV chốt kiến thức
1. So sánh

– So sánh là đối chiếu sự vật, sự việc này với sự
vật, sự việc khác có nét tương đồng để làm tăng
sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

– Ví dụ: Mặt trời xuống biển như hòn lửa

2. Nhân hóa

– Nhân hóa là biện pháp tu từ gán thuộc tính của
người cho những sự vật không phải là người nhằm
tăng tính hình tượng, tính biểu cảm của sự diễn
đạt.

-Ví dụ: Sóng đã cài then đêm sập cửa

3. Điệp ngữ

– Điệp ngữ là biện pháp tu từ lặp lại một từ ngữ
(đôi khi cả một câu) để làm nổi bật ý muốn nhấn
mạnh.

– Điệp ngữ có 3 dạng:

+ Điệp ngữ nối tiếp: là các từ ngữ được điệp liên
tiếp nhau, tạo ấn tượng mới mẻ, có tính chất tăng
tiến.

+ Điệp ngữ cách quãng

+ Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng)
Ví dụ: Một bầy gà mà bươi trong bếp
Chết ba con hỏi còn mấy con

II. Luyện tập:

Bài tập 1:

? Tìm những câu văn có sử dụng phép so sánh trong các bài Bài học đường đời
đầu tiên. Cho biết tác dụng của việc sử dụng phép so sánh trong văn bản trên.

Hướng dẫn làm bài

– Những câu có sử dụng phép so sánh trong bài Bài học đường đời đầu tiên:
+ Những ngọn cỏ gẫy rạp, y như có nhát dao vừa lia qua.

+ Hai cái răng đen nhánh lúc nào cũng nhai ngoàm ngoạp như hai lưỡi liềm máy làm
việc.

+ Cái chàng dế Choắt người gầy gò và dài lêu nghêu như một gã nghiện thuốc phiện.
+ Đã thanh niên rồi mà cánh chỉ ngắn củn như người cởi trần mặc áo gi-lê.

+ Mỏ cốc như cái dùi sắt, chọc xuyên cả đất

– Tác dụng: Miêu tả một cách sinh động hình dáng, tính cách của thế giới loài vật.

Bài tập 2:

? Chỉ ra và cho biết tác dụng của phép tu từ so sánh trong những câu sau:
a.

“ Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió”

(Quê hương, Tế Hanh)
b. Cày đồng đang buổi ban trưa

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày

(Ca dao)

Hướng dẫn làm bài

– Phép so sánh:

+ Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng

– Tác dụng: Khắc họa một cách sống động bức tranh lao động đầy hứng khởi và dạt
dào sức sống với cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi căng tràn khí thế; thể hiện tình
yêu quê hương thắm thiết, ca ngợi nhiệt tình lao động của những người dân chài lưới.
b.

– Phép so sánh: Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày

– Tác dụng: diễn tả nỗi vất vả, cực nhọc của người nông dân cày ruộng lúc ban trưa.
Đồng thời qua đó, tác giả dân gian muốn ca ngợi thành quả lao động của họ và nhắc
nhở chúng ta phải biết quý trọng thành quả lao động đó.

Bài tập 3:
Tìm 5 câu ca dao có sử dụng phép nhân hoá.

Hướng dẫn làm bài

1. Trâu ơi ta bảo trâu này,

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
2. Núi cao chi lắm núi ơi,

Núi che mặt trời chẳng thấy người thương.
3. Núi cao bởi có đất bồi,

Núi chê đất thấp, núi ngồi ở đâu ?
4. Muôn dòng sông đổ biển sâu

Biển chê sông nhỏ biển đâu nước còn.
5.

Khăn thương nhớ ai
Khăn rơi xuống đất
Khăn thương nhớ ai
Khăn vắt lên vai
Khăn thương nhớ ai
Khăn chùi nước mắt. . .

Bài tập 4:

Đặt hai câu, nội dung tùy chọn có sử dụng phép nhân hóa?

Hướng dẫn làm bài

a. Trên cánh đồng, những bác trâu đang thung thăng gặm cỏ.
b. Bình minh vừa ló rạng, các nàng sơn ca đã cất cao tiếng hát.

Bài tập 5:

Bài tập 1: Tìm điệp ngữ trong các đoạn trích dưới đây và cho biết đó là dạng
điệp ngữ nào ?

a. Mưa rả rích đêm ngày. Mưa tối tăm mặt mũi. Mưa thối đất, thối cát. Trận này
chưa qua, trận khác đã tới, hung tợn hơn.

(Ma Văn Kháng)
b.Năm qua đi, tháng qua đi
Tre già măng mọc có gì lạ đâu
Mai sau,

Mai sau,
Mai sau,

Đất xanh tre mãi xanh màu tre xanh.

(Nguyễn Duy)
c. Trèo lên cây bưởi hái hoa

Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc

Em có chồng rồi anh tiếc lắm thay…

(Ca dao)

Hướng dẫn làm bài

a. Điệp ngữ “mưa”: Điệp ngữ cách quãng.
b. Điệp ngữ “mai sau”: Điệp ngữ nối tiếp

c. Điệp ngữ “nụ tầm xuân”: Điệp ngữ chuyển tiếp (điệp ngữ vòng).

Bài tập 6:

Chỉ ra biện pháp tu từ được sử dụng trong đoạn thơ và hiệu quả diễn đạt của nó.

a. Tiếng suối trong như tiếng hát xa
Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa.

( Cảnh khuya – Hồ Chí Minh)
b. “Cháu chiến đấu hôm nay

Vì lòng yêu Tổ quốc
Vì xóm làng thân thuộc
Bà ơi cũng vì bà

Vì tiếng gà cục tác
Ổ trứng hồng tuổi thơ”

( Tiếng gà trưa – Xuân Quỳnh)

Hướng dẫn làm bài

a. Điệp từ: Từ “lồng” được nhắc lại 2 lần trong một câu thơ: “Trăng lồng cổ thụ bóng
lồng hoa”.

– Giúp ta hình dung: ánh trăng lồng vào cổ thụ, bóng cổ thụ lồng vào những bông hoa
hay ánh trăng lồng vào cổ thụ, bóng cổ thụ in hình xuống mặt đất như những bông
hoa xinh xắn tạo nên bức tranh trăng lung linh, huyền ảo.

– Điệp từ “lồng” có tác dụng làm cho cảnh vật đan lồng vào nhau tạo nên bức tranh
nhiều tầng lớp, đường nét, hình khối lung linh ánh sáng. Nét đậm là dáng hình cổ thụ
trên cao lấp lánh ánh sáng, nét nhạt là bóng cây là lung linh xao động trên mặt đất.
– Điệp từ lồng còn có tác dụng, làm cho ba vật thể (Trăng, cổ thụ, hoa) vốn dĩ cách xa
nhau đan cài quấn quýt, hoà quyện vào nhau, soi sáng cho nhau rất hữu tình.

– Qua đó cho thấy tâm hồn nhà thơ- tâm hồn thi sĩ nhạy cảm với cái đẹp và có tình
yêu thiên nhiên say đắm.

b. Biện pháp tu từ được sử dụng: điệp ngữ.

-Điệp từ “vì” được nhắc lại 4 lần chủ yếu là đầu mỗi dòng thơ.
– Tác dụng:

+ Nhấn mạnh những lí do cầm súng của người chiến sĩ: rất lớn lao cao cả nhưng cũng
rất bình thường, giản dị.

+ Làm nổi bật, khắc sâu mối quan hệ giữa các tình cảm đó, tình yêu Tổ quốc bắt
nguồn từ những điều bình thường, giản dị: tình cảm dành cho người thân ruột thịt, những
kỉ niệm bình dị của tuổi thơ. Những tình cảm đó là cội nguồn sâu xa của tình yêu tổ
quốc, làm ch tình yêu tổ quốc nồng nàn hơn, tha thiết hơn trong trái tim người chiến sĩ.
+ Diễn tả tình yêu tổ quốc thiết tha, cháy bỏng, thôi thúc người chiến sĩ cầm chắc tay
súng, chiến thắng kẻ thù.

+ Góp thêm một định nghĩa về tình yêu Tổ quốc đơn sơ, giản dị mà sâu sắc.

=> Mục đích chiến đấu cao cả của người chiến sĩ là lẽ sống cao đẹp của cả dân tộc ta
thời đại đánh Mĩ anh hùng.

3. Củng cố:

GV chốt lại kiến thức cần nắm trong buổi học.

4. Hướng dẫn học sinh học ở nhà:

– Học bài

– Hoàn thiện các bài tập

– Chuẩn bị nội dung buổi học sau: Văn bản Mây và sóng và Bức tranh của em gái
tôi, BPNT Ẩn dụ và dấu câu.

…

Ngày dạy: / /2021

ÔN TẬP:

VĂN BẢN 2: MÂY VÀ SÓNG (Rabindranath Tagore)