Các tiêu chí, tiêu chuẩn, điều kiện công nhận Gia đình văn hóa

Trước tiên để hiểu về gia đình văn hóa, chúng ta cần viết gia đình là gì.

Gia đình là gì? Đây là một câu hỏi mà có thể có nhiều định nghĩa và quan điểm khác nhau. Tuy nhiên, một cách tổng quát, gia đình là một nhóm người có quan hệ huyết thống hoặc pháp lý với nhau, sống chung và chia sẻ những giá trị, niềm tin, kỳ vọng và trách nhiệm; là nơi cung cấp cho mỗi thành viên sự ấm áp, an toàn, yêu thương và hỗ trợ; cũng là nơi nuôi dạy và giáo dục con cái về những kỹ năng sống, đạo đức và văn hóa. Gia đình là một trong những yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến sự phát triển và hạnh phúc của mỗi cá nhân. Gia đình có thể có nhiều hình thức và kích thước khác nhau, tùy thuộc vào văn hóa, xã hội và cá nhân. Không có một gia đình nào hoàn hảo, nhưng mỗi gia đình đều có thể cố gắng để duy trì sự gắn kết, tôn trọng và thấu hiểu lẫn nhau.

Cấu trúc gia đình được định nghĩa là các yếu tố tạo nên gia đình và các mối quan hệ giữa các yếu tố đó. Cấu trúc gia đình bao gồm các yếu tố như số lượng, thành phần, mối quan hệ của các thành viên và các thế hệ trong gia đình. Một gia đình được cấu trúc theo chiều dọc và chiều ngang: Chiều ngang chính là quan hệ hôn nhân và chiều dọc chính là quan hệ huyết thống.

Gia đình văn hóa là một mục tiêu mà chính phủ Việt Nam đặt ra để thực hiện ở nhiều gia đình Việt Nam ở cấp khu phố nhằm tạo ra những chuẩn mực văn hóa và khuyến khích các gia đình thực hiện theo những chuẩn mực đó. Các gia đình được chính quyền thành phố công nhận đạt yêu cầu được nhận bằng khen cùng tên, giấy khen gia đình văn hóa. Tổng cộng có 22 điểm chỉ tiêu. 

Các chuẩn mực văn hóa của chương trình này dựa trên các giá trị văn hóa truyền thống của Việt Nam. Tuy nhiên, những chuẩn mực này không chỉ mang tính truyền thống mà còn bao hàm những yếu tố văn hóa của các dân tộc khác. Hầu hết các trường hợp giấy khen đều có giá trị; Tuy nhiên, người ta vẫn cho rằng trong một số trường hợp họ chưa đáp ứng đầy đủ các yêu cầu vẫn được cấp chứng chỉ. Nếu 80% số gia đình trong xóm đạt  tiêu chuẩn “gia đình văn hóa” thì đề nghị UBND khu phố công nhận “đường phố văn hóa”, “xóm văn hóa”.

Xem thêm: Gia đình là gì? Phân tích các chức năng cơ bản của gia đình?

Tiêu chuẩn để công nhận gia đình văn hóa là một vấn đề quan trọng, liên quan đến nếp sống văn minh và tiến bộ của các gia đình trong xã hội. Theo điều 6 Nghị định 122/2018/NĐ-CP, để được xét tặng danh hiệu Gia đình văn hóa, mỗi gia đình phải đáp ứng các tiêu chí sau:

– Gương mẫu chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng; pháp luật của Nhà nước; tích cực tham gia các phong trào thi đua của địa phương nơi cư trú;

– Gia đình hòa thuận, hạnh phúc, tiến bộ; tương trợ giúp đỡ mọi người trong cộng đồng;

– Gia đình có nếp sống văn minh, sạch sẽ, an toàn; thực hiện tốt các quy định về bảo vệ môi trường, phòng chống dịch bệnh, cháy nổ và an toàn giao thông;

– Gia đình có nền tảng văn hóa, giáo dục; có thành tích trong lao động sản xuất, kinh doanh hoặc học tập.

Mỗi tiêu chí được chia thành nhiều tiêu chí cụ thể và có thang điểm tối đa là 100 điểm. Tổng điểm của mỗi tiêu chuẩn Gia đình văn hóa không dưới 50% số điểm tối đa. 

Theo điều 8 Nghị định 122/2018/NĐ-CP Hồ sơ xét tặng danh hiệu Gia đình văn hóa bao gồm:

– Văn bản đề nghị xét tặng danh hiệu Gia đình văn hóa của Trưởng thôn, làng, ấp, bản, tổ dân phố (sau đây gọi chung là trưởng khu dân cư);

– Bản đăng ký tham gia thi đua xây dựng danh hiệu Gia đình văn hóa của hộ gia đình (Mẫu số 1); Bảng tự đánh giá thực hiện tiêu chi bình xét Gia đình văn hóa (Mẫu số 3);

– Biên bản họp bình xét ở khu dân cư (Mẫu số 7).

Gia đình văn hóa là một danh hiệu cao quý mà gia đình nào cũng mong muốn đạt được. Để được công nhận là Gia đình văn hóa, mỗi gia đình cần nỗ lực thực hiện tốt các tiêu chuẩn và tiêu chí đã được quy định. Đây là cách để góp phần xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ và hạnh phúc.

Những trường hợp không xét tặng gia đình văn hóa là những trường hợp mà thành viên trong gia đình có hành vi vi phạm pháp luật, đạo đức, thuần phong mỹ tục hoặc gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội. Theo quy định điều 7 của Nghị định 122/2018/NĐ-CP, có 7 trường hợp không được xét tặng và công nhận danh hiệu Gia đình văn hóa, bao gồm:

– Trường hợp bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính theo quy định của Luật xử lý vi phạm hành chính;

– Trường hợp không hoàn thành nghĩa vụ quân sự và nghĩa vụ nộp thuế;

– Trường hợp bị xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực xây dựng; phòng cháy, chữa cháy và bảo vệ môi trường;

– Trường hợp có tảo hôn hoặc hôn nhân cận huyết thống;

– Trường hợp có bạo lực gia đình bị xử phạt hành chính;

– Trường hợp mắc các tệ nạn xã hội, ma túy, mại dâm, trộm cắp, tổ chức đánh bạc hoặc đánh bạc;

– Trường hợp tham gia tụ tập đông người gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội;

Nếu gia đình có một trong những trường hợp trên thì sẽ không được xem xét để công nhận là Gia đình văn hóa. Đây là những quy định nhằm khuyến khích các gia đình tuân thủ pháp luật, duy trì nếp sống văn minh và góp phần xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ.

Trình tự xét tặng gia đình văn hóa là quy trình được thực hiện bởi Ủy ban Nhân dân các cấp để tôn vinh những gia đình có thành tích xuất sắc trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Căn cứ điều 9 Nghị định 122/2018/NĐ-CP Trình tự xét tặng gồm có các bước sau:

– Trưởng khu dân cư căn cứ vào Bản đăng ký tham gia thi đua và bảng tự đánh giá của hộ gia đình để tổng hợp danh sách các gia đình đủ điều kiện bình xét;

– Trưởng khu dân cư triệu tập cuộc họp bình xét, tổ chức chấm điểm theo thang điểm, thành phần bao gồm:

• Cấp ủy, Trưởng khu dân cư, Trưởng ban Công tác Mặt trận, đại diện các ngành, tổ chức đoàn thể
• Đại diện hộ gia đình trong danh sách được bình xét

– Tổ chức cuộc họp bình xét:

• Cuộc họp được tiến hành khi đạt 60% trở lên số người được triệu tập khi tham dự
• Hình thức bình xét: bỏ phiếu kín hoặc biểu quyết
• Kết quả bình xét: Các gia đình được đề nghị tặng danh hiệu Gia đình văn hóa khi có từ 60% trở lên thành viên dự họp đồng ý.

– Trong thời hạn 3 ngày làm việc, kể từ ngày có kết quả cuộc họp bình xét, Trưởng khu dân cư lập hồ sơ theo quy định tại Điều 8 Nghị định này trình Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã quyết định;

– Trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày nhận hồ sơ hợp lệ, Chủ tịch UBND cấp xã quyết định tặng danh hiệu Gia đình văn hóa hàng năm (Mẫu số 11).

Xây dựng gia đình văn hóa là một trong những nhiệm vụ quan trọng của mỗi cá nhân và cộng đồng. Gia đình văn hóa là gia đình có nền tảng về đạo đức, giáo dục, phong cách sống và giao tiếp lịch sự, tôn trọng và yêu thương lẫn nhau. Gia đình văn hóa là nơi nuôi dưỡng những giá trị truyền thống, bản sắc dân tộc và tinh thần đoàn kết, hợp tác đồng thời cũng là nơi tạo ra những con người có phẩm chất cao, có trách nhiệm với bản thân, gia đình và xã hội.

Ý nghĩa của việc xây dựng gia đình văn hóa là rất lớn. Đó là cách để bảo vệ và phát huy những di sản văn hóa quý giá của dân tộc. Gia đình văn hóa góp phần vào sự phát triển kinh tế, chính trị, xã hội và quốc phòng an ninh của đất nước: nâng cao chất lượng cuộc sống và hạnh phúc của mỗi người. Từ đó thể hiện lòng tự hào và tình yêu quê hương, đất nước.

Việc xây dựng gia đình văn hóa không chỉ là trách nhiệm của chính quyền mà còn là trách nhiệm của mỗi thành viên trong gia đình. Mỗi người cần có ý thức và hành động tích cực để gìn giữ và phát triển những nét đẹp trong gia đình để trở nên tấm gương tốt cho con em noi theo và bắt chước. Ai cũng cần có sự đồng thuận và hỗ trợ lẫn nhau trong mọi hoạt động của gia đình, có sự gắn bó với các gia đình khác trong cộng đồng để tạo ra một môi trường sống văn minh và hòa bình.