Cong thong tin Khu bao ton Thien nhien – Van hoa Dong Nai > gioithieu

GIỚI THIỆU

TỔNG QUAN VÀ TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN

KHU BẢO TỒN THIÊN NHIÊN – VĂN HÓA ĐỒNG NAI

 I.    Tổng quan về Khu Bảo tồn Thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai

Khu Bảo tồn Thiên nhiên – Văn hóa Đồng Nai (KBT) được thành lập đầu năm 2004, là đơn vị sự nghiệp khoa học có thu trực thuộc UBND tỉnh Đồng Nai, nằm trong hệ thống rừng đặc dụng và di sản văn hóa của Việt Nam.

Khu Bảo tồn thuộc tiểu vùng bảo tồn sinh thái khẩn cấp (khu vực SA5- lưu vực sông Đồng Nai – WWF, 2001) nằm trong hệ sinh thái Trường Sơn, một trong 200 vùng sinh thái quan trọng thế giới được xác định trong “Global 200 Ecoregions”. Là sinh cảnh ưu tiên được xác định bởi Quỹ Bảo tồn Việt Nam (VCF 2003-2004).

Khu Bảo tồn được thành lập với mục tiêu khôi phục lại sự đa dạng sinh học của hệ sinh thái rừng cây tự nhiên bản địa thuộc lưu vực sông Đồng Nai và vùng miền Đông Nam bộ; tạo ra phạm vi bảo tồn thiên nhiên rộng lớn nối liền với Vườn Quốc gia Cát Tiên, bảo tồn nơi cư trú và di trú cho các loài động vật hoang dã, phục vụ công tác bảo tồn thiên nhiên gắn với việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lịch sử của các di tích, nhằm giáo dục truyền thống cách mạng và phát triển du lịch sinh thái, mở ra nhiều cơ hội hợp tác, đầu tư với các tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học, tạo điều kiện thuận lợi để đăng ký KBT thành khu Dự trữ sinh quyển thế giới.

Tổng diện tích tự nhiên của KBT trên 100.303 ha, gồm: 67.903 ha đất lâm nghiệp và 32.400 ha mặt nước (hồ Trị An). Khu Bảo tồn nằm trên địa bàn các xã Phú Lý, Mã Đà, Hiếu Liêm, thị trấn Vĩnh An thuộc huyện Vĩnh Cửu, xã Thanh Sơn thuộc huyện Tân Phú; xã Phú Cường, Phú Ngọc, La Ngà và Ngọc Định thuộc huyện Định Quán; xã Thanh Bình thuộc huyện Trảng Bom, xã Gia Tân thuộc huyện Thống Nhất – tỉnh Đồng Nai. Khu Bảo tồn nằm về phía Bắc tỉnh Đồng Nai; phía Tây giáp tỉnh Bình Dương; phía Bắc giáp tỉnh Bình Phước. Cách thành phố Hồ Chí Minh 70 km và cách thành phố Biên Hòa khoảng 40 km (nằm cạnh nhà máy Thủy điện Trị An). Bên cạnh giá trị về đa dạng sinh học, trước đây còn là vùng căn cứ cách mạng với địa danh nổi tiếng Chiến khu Đ.

Tiềm năng

Đây là một trong những khu rừng đặc dụng có diện tích tự nhiên lớn nhất Việt Nam. Có hệ sinh thái rừng đặc trưng của vùng miền Đông Nam bộ, tồn tại nhiều loài động vật hoang dã, trong đó có nhiều loài quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng nằm trong sách Đỏ Việt Nam và Danh lục Đỏ IUCN thế giới.

Đa dạng sinh học

Theo kết quả điều tra của Phân viện Điều tra quy hoạch rừng Nam bộ, Viện Sinh thái – Tài nguyên Sinh vật và Viện Nghiên cứu – Nuôi trồng Thủy sản II (2008-2009). Tài nguyên động thực vật tại KBT rất đa dạng về chủng loài và nhiều về số lượng cá thể, qua điều tra bước đầu ghi nhận:

– Thực vật: có 1.401 loài thực vật, thuộc 589 chi, 156 họ, 92 bộ, 10 lớp thuộc 06 ngành thực vật khác nhau ở KBT. Trong đó, có 06 loài thực vật đặc hữu của Đồng Nai, như: Cù đèn Đồng Nai; Lát hoa Đồng Nai; Ngâu Biên Hòa; Bướm bạc Biên Hòa; Hạ đệ; Xú hương Biên Hòa, có 02 loài hiếm được phát hiện ở KBT là cây Vấp thuộc họ Bứa, Thông tre thuộc họ Kim giao, cây dược liệu có 103 loài.

Do vị trí KBT nằm ở vùng địa hình chuyển tiếp từ phía Nam dãy Trường Sơn qua Đông Nam bộ xuống vùng đồng bằng sông Cửu Long. Do vậy, hệ động thực vật có quan hệ chặt chẽ với hệ động, thực vật của dãy Trường Sơn Nam.

Thảm thực vật rừng trong KBT, gồm các kiểu rừng: kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới (Rkx); kiểu rừng kín nửa rụng lá ẩm nhiệt đới (Rkn); kiểu rừng kín rụng lá hơi ẩm nhiệt đới (Rkr).

– Động vật: có 1.729 loài động vật, côn trùng hoang dã thuộc 238 họ, 52 bộ động vật, côn trùng sống tại KBT. Trong đó, có nhiều loài được ghi vào sách Đỏ Việt Nam như: Voi, Báo gấm, Gấu chó, Bò tót, Chà vá chân đen, Gà so cổ hung, Gà tiền mặt đỏ, Chích chạch má xám…trong đó:

Thú:  có 85 loài thuộc 27 họ, 10 bộ. Trong đó có 36 loài quý hiếm, đặc hữu của Việt Nam và khu vực Đông Nam Á như bò tót, bò bangten, voi, gấu chó, sói lửa… ; 19 loài ghi trong Danh lục Đỏ IUCN; 26 loài ghi trong Sách Đỏ Việt Nam; 2 loài đặc hữu của Việt Nam và 9 loài đặc hữu trong khu vực.

Chim: có 259 loài chim thuộc 53 họ và 18 bộ. Trong đó có 21 loài chim quý hiếm, 12 loài ghi trong Sách Đỏ Việt Nam; 11 loài ghi trong Danh lục Đỏ IUCN.

  Bò sát: có 64 loài thuộc 13 họ và 02 bộ.

  Ếch, nhái: có 33 loài thuộc 05 họ và 01 bộ. Trong số 97 loài bò sát và ếch nhái có 25 loài quý hiếm, 12 loài ghi trong Danh lục Đỏ IUCN; 21 loài ghi trong Sách Đỏ Việt Nam.

Cá: có 99 loài được định danh, thuộc 29 họ và 11 bộ. Đặc trưng nổi bật về thủy sản tự nhiên tại KBT là hệ sinh thái cá nước ngọt, nơi cư trú của nhiều loài cá, trong đó có nhiều loài quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng và được ghi vào sách Đỏ Việt Nam như cá mơn (cá rồng), đặc biệt là các loài thích nghi với vùng sông suối thượng nguồn, nước chảy mạnh khác xa với các loài cá nước ngọt phân bố ở đồng bằng thuộc hạ lưu sông Cửu Long, sông Đồng Nai hay sông Sài Gòn.

– Côn trùng: có 1.189 loài thuộc 112 họ và 10 bộ

1.     Cảnh quan thiên nhiên

– Công viên Đá

Với diện tích khoảng 160 ha tại xã Hiếu Liêm, nằm cạnh rừng nguyên sinh rộng lớn và ven suối Bà Hào, quanh năm có nước, có nhiều ghềnh thác tự nhiên, có cảnh quan thiên nhiên kỳ thú, các bãi đá liên kết cạnh nhau, tạo thành một quần thể đá tự nhiên có nhiều hình thù lạ mắt hấp dẫn, cạnh khu vực này (3 km) là di tích địa đạo Suối Linh sẽ được trùng tu vào năm 2011.

– Thác Ràng

Nằm trên địa bàn xã Phú Lý, với diện tích khoảng 14 ha. Thác Ràng là một địa điểm tham quan nghỉ dưỡng lý thú. Với độ cao gần 5m thác có nước quanh năm, bao quanh thác là rừng cây gỗ đan xen lồ ô, có cảnh quan rừng tiêu biểu đại diện cho kiểu rừng kín thường xanh, rất lý tưởng cho các chuyến tham quan, dã ngoại vào mùa Hè.

     – Các hồ trong KBT

     Trong KBT có rất nhiều hồ, như hồ Bà Hào, hồ Vườn ươm và đặc biệt có hồ Trị An, với diện tích lúc ngập nước vào khoảng 32.400 ha có xen lẫn một số đảo nhỏ trên hồ. Đây là nơi lý tưởng để phát triển nghề đánh bắt và nuôi trồng thủy sản; mời gọi đầu tư phát triển du lịch, nhất là các môn thể thao như dù kéo, cano trượt nước; nghỉ dưỡng trên các hòn đảo giữa hồ; tham quan các làng nuôi cá bè, câu cá giải trí …

3. Lịch sử – Văn hóa

Tại địa bàn KBT có 03 di tích lịch sử được công nhận là di tích cấp quốc gia, đó là: căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ (1962-1967); căn cứ Trung ương Cục miền Nam (1961-1962); địa đạo Suối Linh. Đây là những căn cứ cách mạng trong 2 thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của quân và dân miền Đông Nam bộ, trong đó di tích căn cứ Khu ủy miền Đông và Trung ương Cục miền Nam đã được Nhà nước đầu tư trùng tu, tôn tạo.

Tại KBT có cộng đồng dân tộc thiểu số Chơro sinh sống gắn bó lâu đời tại xã Phú Lý, là tộc người có nhiều đóng góp cho cách mạng trong hai cuộc kháng chiến và có những sắc thái văn hóa đặc sắc riêng, trong năm 2009 Nhà nước đã xây dựng và đưa vào sử dụng nhà Dài truyền thống của dân tộc Chơro.

4. Hạ tầng và giao thông, liên lạc

Khu Bảo tồn có vị trí gần các đô thị lớn, có hệ thống giao thông khá tốt liên thông với hệ thống đường quốc lộ, bên cạnh đó hệ thống thông tin liên lạc thuận lợi, phủ sóng toàn bộ KBT.

III. Các loại hình du lịch

1. Du lịch văn hóa- lịch sử – tâm linh

Với địa danh nổi tiếng Chiến khu Đ, sẽ góp phần thỏa mãn nhu cầu về nguồn, tìm hiểu quá trình hình thành và phát triển của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, khơi dậy tình yêu tổ quốc, yêu quê hương; tìm hiểu về bản sắc văn hóa riêng biệt của dân tộc Chơro. Trong đó, bao gồm các yếu tố văn hóa như ăn, ở, mặc, ứng xử, giao tiếp, lễ hội dân gian, lễ hội truyền thống, …

2. Du lịch sinh thái – nghỉ dưỡng

Yếu tố sinh thái ở KBT chủ yếu là rừng tự nhiên, với đầy đủ các yếu tố cơ bản, phong phú, các loài động vật hoang dã và thực vật rừng, các cảnh quan tự nhiên kỳ thú, có nhiều hồ nước lớn, đặc biệt cảnh quan hồ Trị An mênh mông trữ tình đầy lãng mạn, không khí trong lành tạo cảm giác an lành, thư giãn sau thời gian làm việc căng thẳng.

Đi theo các loại hình du lịch có các dịch vụ từ thấp đến cao, từ bán chuyên nghiệp đến chuyên nghiệp trong các lĩnh vực như: ăn uống, nghỉ dưỡng, giải trí, hình ảnh, quà lưu niệm, phương tiện đi lại, giữ, mang vác hộ vật dụng, hướng dẫn, thuyết minh…

3. Các tuyến du lịch trong KBT

Tuyến du lịch: Nhà máy thủy điện Trị An – làng nuôi Hươu, Nai Hiếu Liêm – lò Gốm cổ – địa đạo Suối Linh – công viên Đá – di tích căn cứ Khu ủy miền Đông – di tích căn cứ Trung ương Cục miền Nam – đi Bình Phước.

Tuyến du lịch: Trung tâm Sinh thái – Văn hóa – Lịch sử Chiến khu Đ (Bà Hào) – làng dân tộc Chơro – thác Ràng – làng dân tộc Châu Mạ (Bù Cháp) – Vườn Quốc gia Cát Tiên – đi Đà Lạt.

Tuyến du lịch: Trung tâm Sinh thái – Văn hóa – Lịch sử Chiến khu Đ (Bà Hào) – Đảo Ó – Đồng Trường – làng cá bè La Ngà – đi Đà Lạt.

Tuyến du lịch: Xem thú ban đêm tại Bàu Sắn (Hiếu Liêm), Trảng Min (Rang Rang).

Mỗi tuyến du lịch có nhiều điểm dừng chân, du khách có thể đi hết hoặc đến vài điểm dừng, tùy theo yêu cầu và phục vụ các nhu cầu đi lại, thuyết minh và ăn uống cho du khách.

IV. Các hoạt động nghiên cứu khoa học

1. Dự án đang được triển khai

– Dự án điều tra, xây dựng danh lục và tiêu bản động vật, thực vật rừng: dự án  hoàn thành vào cuối năm 2009;

– Dự án Đầu tư trồng và khôi phục rừng cây gỗ lớn bản địa vùng Chiến khu Đ – tỉnh Đồng Nai, giai đoạn 2009 – 2015, hiện đang thực hiện năm thứ 2;

– Dự án quy hoạch tổng thể KBT đang được triển khai xây dựng;

– Dự án Xây dựng hệ thống dữ liệu về Sinh thái – Văn hóa – Lịch sử Chiến khu Đ đang triển khai, dự kiến hoàn thành trong năm 2010;

– Dự án “Nâng cao năng lực quản lý, giám sát bảo tồn đa dạng sinh học tại KBT năm 2009-2010” đã được Quỹ Bảo tồn Việt Nam phê duyệt, dự kiến triển khai vào cuối năm 2009.

2. Một số chương trình khác đang thực hiện

– Chương trình truyền thông, giáo dục môi trường

Khu Bảo tồn phối hợp với Quỹ Quốc tế Bảo vệ thiên nhiên (WWF) tổ chức các hoạt động bảo vệ bảo vệ môi trường, xây dựng 11 Câu lạc bộ xanh tại các trường học trong và ngoài khu vực, chương trình đã được đánh giá rất thành công. Bên cạnh đó, KBT kết hợp với chính quyền địa phương tổ chức 01 ký túc xá học sinh tại xã Mã Đà, với 12 phòng cho 56 em học sinh gặp hoàn cảnh khó khăn lưu trú.

– Chương trình đầu tư phát triển kinh tế – xã hội vùng đệm

Đây là một trong những mục tiêu hoạt động chính của KBT là: Tổ chức các hoạt động sản xuất phụ trợ nhằm tạo công ăn việc làm, ổn định cuộc sống cho nhân dân trong khu vực vùng đệm, nhằm giảm áp lực vào rừng. Khu Bảo tồn đang tham gia cùng UBND huyện Vĩnh Cửu, xây dựng Dự án sắp xếp, ổn định dân cư tại hai xã Mã Đà, Hiếu Liêm, hiện dự án đang được triển khai. Bên cạnh đó, qua sự giới thiệu của tổ chức Winrock Internationnal, trong thời gian tới KBT sẽ liên doanh, liên kết với công ty Pole Position tổ chức trồng và sản xuất các mặt hàng bàn ghế xuất khẩu, các mặt hàng thủ công mỹ nghệ từ nguồn nguyên liệu lâm sản ngoài gỗ, tạo thêm công ăn việc làm cho người dân trong khu vực và tạo thêm nguồn thu nhập cho KBT.

V. Những chương trình cần mời gọi hỗ trợ, đầu tư

+ Xây dựng Quỹ Phát triển lâm nghiệp của tỉnh Đồng Nai;

+ Xây dựng Trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã;

+ Dự án Đầu tư kinh tế – xã hội tại các xã vùng đệm thuộc KBT, tạo hành lang bảo tồn, đa dạng sinh học trong khu vực;

+ Dự án Xây dựng vườn Quốc gia cây dược liệu tại KBT;

+ Dự án Hạn chế, kiểm soát các loài sinh vật ngoại lai xâm hại (cây Mai dương);

+ Dự án Quy hoạch, đầu tư phát triển du lịch sinh thái;

+ Dự án Quản lý, bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản hồ Trị An;

+ Dự án Đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ công tác quản lý bảo vệ rừng;

+ Hỗ trợ xây dựng hệ thống cột mốc ổn định để nắm rõ lâm phận KBT với các địa phương và cắm mốc ranh giới trên thực địa.

Quá trình thực hiện nhiệm vụ phía trước còn nhiều khó khăn, thách thức nhưng cũng đã mở ra nhiều cơ hội cho KBT. Nhiệm vụ bảo tồn thiên nhiên trong giai đoạn hiện nay là hết sức cần thiết, cấp bách và cần có sự tham gia của toàn xã hội. KBT rất mong sự đầu tư, hỗ trợ từ các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước, cùng KBT đẩy nhanh tiến trình bảo tồn tại đơn vị./.