Cuộc đời bí ẩn của Satoshi Nakamoto – cha đẻ Bitcoin

Đã 14 năm trôi qua, danh tính của người phát minh ra Bitcoin vẫn còn là một ẩn số.

Ngày 3/1/2009, khối Bitcoin đầu tiên ra đời. Kể từ đó, Bitcoin đã trải qua nhiều biến cố lẫn những đợt bùng nổ. Cho đến nay, Bitcoin đã vươn lên mốc 21,000 USD từ mức 0.00076 USD năm 2009. Thậm chí Bitcoin từng chạm đỉnh 69,000 USD vào thời kỳ hoàng kim 2021.

Suốt những cột mốc đáng nhớ ấy, bộ não thiên tài đứng sau đồng Bitcoin không một lần lộ mặt. Những gì chúng ta biết chỉ là biệt danh Satoshi Nakamoto và tầm ảnh hưởng ông để lại cho Bitcoin và thị trường tiền mã hóa.

Thiên tài ẩn dật

Satoshi Nakamoto đã là cái tên quen thuộc trong giới đam mê mã hóa, khoa học máy tính và hacker từ lâu trước khi Bitcoin bùng nổ. Ngày 31/10/2008, Satoshi Nakamoto phát hành Whitepaper giới thiệu về Bitcoin. Ông chọn ra danh sách những người có cùng mục tiêu tạo ra một đồng tiền không bị kiểm soát thông qua diễn đàn mã hóa Metzdow.

Bài đăng đầu tiên giới thiệu Bitcoin. 

Với tiêu đề “Bitcoin P2P e-cash paper”, Nakamoto mô tả Bitcoin là đồng tiền được giao dịch ngang hàng (P2P) và không cần bên thứ 3 xác thực. Ông tuyên bố Bitcoin có thể bảo vệ tính ẩn danh cho người dùng, xử lý giao dịch nhanh gấp đôi và bảo mật bằng thuật toán Proof-of-Work (PoW).

Điều đáng tiếc là chỉ có một số ít người đọc mail của Nakamoto. Leo Matchett, đồng sáng lập Decentralized Pictures nằm trong số đó. Sau khi đọc Whitepaper, Machett khẳng định tầm nhìn của Nakamoto đã giải quyết những vấn đề mà người đi trước chưa làm được.

The New Yorker gọi Nakamoto là “nhà lập trình phi thường” khi tạo ra Bitcoin với 31,000 dòng mã. Đến tận nay, mạng lưới Bitcoin vẫn tuyệt đối an toàn, bảo mật và đáng tin cậy nhờ vào những đoạn mã gần như hoàn hảo của Nakamoto. Kể từ khi ra đời, Bitcoin chưa một lần bị hack.

Lập trình viên nổi tiếng Dan Kaminsky từng cố phá mã Bitcoin nhưng thất bại. Kaminsky được biết đến sau khi phát hiện ra lỗ hổng nghiêm trọng trên Internet năm 2008. Nếu không có phát hiện đó, bất kỳ lập trình viên lành nghề nào cũng có thể “tắt điện” Internet. Thế mà chàng lập trình viên tài năng Kaminsky đã phải chào thua trước hàng rào vững chãi của Bitcoin.

Bitcoin chưa bao giờ bị hack trong suốt lịch sử hoạt động. Nguồn: Finance Magnates.

Dù vậy, không ai biết Satoshi Nakamoto là nam hay nữ, tuổi tác bao nhiêu và là một cá nhân hay một nhóm người. Kể cả quốc tịch của Nakamoto cũng là điều bí ẩn. Cái tên Satoshi Nakamoto dễ khiến người nghe liên tưởng đến đất nước Nhật Bản. Nhưng sự thật có đơn giản như vậy?

Trong tiếng Nhật, “satoshi” có nhiều nghĩa khác nhau như “thông thái”, “nhanh trí” và “tư duy rõ ràng”. “Naka nghĩa là “bên trong” hoặc “mối quan hệ” còn “moto” nghĩa là “nguồn gốc”. Nakamoto tự nhận là nam, 37 tuổi, gốc Nhật Bản. Dù vậy, phần mềm Bitcoin không hề có bất kỳ chi tiết nào viết bằng tiếng Nhật. 

Bất kể là thư gửi giới chuyên gia hay đăng trên các diễn đàn, bài viết của Nakamoto luôn rất kỹ thuật, không hề có chút thông tin riêng tư và được viết bằng tiếng Anh hoàn hảo như người bản xứ. Vì vậy, nhiều người nghi ngờ Nakamoto là người gốc Anh, không phải người Nhật Bản như ông tuyên bố.

Đến 2009, chuyên gia Hal Finney thuộc PGP Corporation, phụ trách khởi chạy mạng Bitcoin. Ông nổi tiếng với dòng tweet thông báo “đang vận hành Bitcoin” và tham gia giao dịch Bitcoin đầu tiên. Trước khi qua đời năm 2014, Finney tiết lộ quá trình làm việc giữa ông với Nakamoto diễn ra hoàn toàn bí ẩn.

Finney kể rằng ông bắt đầu khai thác Bitcoin trên “khối 70 gì đó”. Sau vài lần trao đổi qua email, ông được Nakamoto gửi 10 Bitcoin để kiểm tra các giao dịch có hoạt động hiệu quả hay không. Thời điểm đó, giá Bitcoin được ấn định là 0.00076 và không tốn phí giao dịch.

Hal Finney, người đầu tiên giao dịch Bitcoin. Nguồn: Forbes.

Với sự phát triển không ngừng của công nghệ, ẩn danh trên Internet là một việc không dễ dàng. Nhưng danh tính của Satoshi Nakamoto vẫn nằm dưới lớp màn sương trong hơn một thập kỷ nay. Nakamoto hiểu tầm quan trọng của ẩn danh, đặc biệt là khi tạo ra một loại tiền mới.

Nakamoto biết rằng nếu Bitcoin phát triển và hoạt động tốt, một số chính phủ và cơ quan quản lý có thể có quan điểm khác nhau về đồng coin. Có lẽ ông không muốn bị coi là người tạo ra thứ gì đó bị chính quyền coi là bất hợp pháp. Hoặc đơn giản là ông muốn tuân theo lý tưởng ẩn danh của đồng tiền ông tạo ra.

Để hiện thực hóa điều đó, ông đã tạo các email khác nhau dưới bút danh Satoshi Nakamoto. Ông không để lại bất kỳ dấu vết nào về công việc của mình và không tương tác riêng với các nhà phát triển. Không ai được ông tiết lộ quá nhiều thông tin.

Những người bị nghi là Satoshi Nakamoto

Xuyên suốt lịch sử Bitcoin, nhiều suy đoán xung quanh danh tính của Nakamoto đã xuất hiện. Một số người cho rằng Nakamoto là bút danh của một nhóm nhà mã hóa, không chỉ một người. Những người khác phỏng đoán ông có thể là thành viên mafia Nhật Bản, tội phạm rửa tiền hoặc một phụ nữ cải trang thành nam giới.

Dù nhiều ứng cử viên xuất hiện, không ai có đủ bằng chứng thuyết phục cộng đồng tiền mã hóa mình là người khai sinh ra Bitcoin. Cuối cùng mọi công cuộc tìm kiếm vị thiên tài giấu mặt đều lâm vào ngõ cụt.

Tượng Satoshi Nakamoto ở Hungary. Nguồn: Getty Images.

Năm 2011, Joshua Davis, tay bút của tờ The New Yorker tin rằng Satoshi Nakamoto là nhà xã hội học người Phần Lan Vili Lehdonvirta. Nhà xã hội học đã phủ nhận điều này. Tháng 10/2011, phóng viên Adam Penenberg đặt giả thuyết cha đẻ Bitcoin có thể là Charles Bry, Neal King và Vladimir Oksman.

Lý do là những người này đã giành được bằng sáng chế liên quan đến mã hóa chỉ 72h trước khi Bitcoin.org thành lập. Cả 3 đều đưa ra câu trả lời là “không”.

Đến 2013, một gương mặt mới lại xuất hiện: nhà toán học nổi tiếng Shinichi Mochizuki. Tuy nhiên, Mochizuki đã phủ nhận có liên quan đến quá trình tạo ra Bitcoin. Một số người lại tin rằng cha đẻ Bitcoin là Jed McCaleb, người phát hành hệ thống máy tính ngang hàng Overnet. Ông cũng là người tạo ra ứng dụng chia sẻ thư mục eDonkey2000 và thành lập sàn giao dịch Bitcoin Mt.Gox. 

Giữa vô số cái tên, Dorian Nakamoto, Nick Szabo và Hal Finney là những người được nhắc đến nhiều hơn cả. Khi tìm tên Satoshi Nakamoto trên Google, công chúng dễ dàng nhìn thấy hình ảnh Dorian Nakamoto xuất hiện đầu tiên. 

Dorian Nakamoto khẳng định chưa bao giờ biết đến Bitcoin cho đến khi xuất hiện trên mặt báo. Nguồn: AP.

Năm 2014, Newsweek chỉ ra một số điểm chung giữa hai vị Nakamoto: tên, kỹ năng toán học, tính cách, quốc tịch Nhật Bản và hiểu biết chính trị. Dorian Prentice Satoshi Nakamoto, lúc bấy giờ 64 tuổi và sống tại Temple (California, Mỹ). Dorian từng thực hiện nhiều dự án kỹ thuật máy tính và quốc phòng tối mật. 

Nền tảng máy tính khiến ông rơi vào “diện tình nghi” và bị giới truyền thông đeo bám suốt thời gian dài. Bị làm phiền suốt thời gian dài, Dorian buộc phải lên tiếng “mới chỉ nghe về Bitcoin vài tuần” và “không tạo ra, phát minh hay làm việc với Bitcoin”. Tài khoản chính chủ Satoshi Nakamoto sau đó cũng khẳng định “Tôi không phải Dorian Nakamoto” trên diễn đàn trực tuyến và chấm dứt những lời đồn đại.

Trong khi đó, chuyên gia máy tính Nick Szabo được đánh giá có khả năng là Satoshi Nakamoto cao nhất. Ông cũng là nhà mật mã học và chuyên gia pháp lý, đồng thời xuất bản các tác phẩm có cùng chủ đề được Nakamoto quan tâm.

Szabo tiên phong khái niệm hợp đồng thông minh trong một bài báo năm 1996 có tựa đề “Hợp đồng thông minh: Khối xây dựng cho thị trường kỹ thuật số”. Szabo đã đặt ra khái niệm “Bit Gold” vào năm 2008. Đây cũng là một dạng tiền tệ phi tập trung và là tiền thân của Bitcoin.

Nick Szabo đã tạo ra Bit Gold trước khi Bitcoin ra đời. Nguồn: Hungary Today.

Cả Nakamoto và Szabo đều nhắc đến nhà kinh tế học Carl Menger trong phần thông tin cá nhân. Năm 2014, một nhóm nghiên cứu đã phân tích Whitepaper Bitcoin và cách hành văn của Szabo. Họ tuyên bố “có sự tương đồng kỳ lạ” trong phong cách ngôn ngữ của cả hai. Tuy nhiên, Szabo nhiều lần phủ nhận mình là Satoshi Nakamoto.

Về Hal Finney, một số người nghi ngờ ông đã giả vờ làm việc với Satoshi Nakamoto để che giấu danh tính của mình. Ngoài Nakamoto, Finney là người đầu tiên tham gia phát hiện lỗ hổng và cải thiện mã nguồn mở cho Bitcoin. Ông cũng nhận được giao dịch Bitcoin đầu tiên vào năm 2009 từ chính Satoshi Nakamoto.

Một điều thú vị khác là Finney là hàng xóm của kỹ sư Dorian Prentice Satoshi Nakamoto tại Los Angeles. Andy Greenberg, phóng viên Forbes đã đối chiếu những bài viết của Hal Finney và Satoshi Nakamoto. Do những điểm tương đồng trong phong cách viết của hai người, Greenberg ban đầu phỏng đoán Finney có thể là ghost writer hay người viết thay cho Nakamoto. Theo Greenberg, Finney có thể đã sử dụng Dorian Nakamoto làm bình phong để che giấu sự thật.

Tuy nhiên, Finney đã đưa ra bằng chứng cho thấy không phải Satoshi Nakamoto. Khi gặp Greenberg, Finney đã trình bày những email mà ông và Nakamoto trao đổi trong nhiều năm cũng như lịch sử ví Bitcoin của ông.

Khối tài sản kếch xù

Bất kể Satoshi Nakamoto là ai, điều chắc chắn là ông đã sở hữu một gia tài khổng lồ. Satoshi Nakamoto đã đào 1.1 triệu Bitcoin từ khi mới khởi tạo Bitcoin. Hiện số Bitcoin đó tương đương 23 tỷ USD. 

Chiếc ví chứa 1.1 triệu Bitcoin có thể vĩnh viễn biến mất cùng Satoshi Nakamoto.

Với 1.1 triệu Bitcoin trong tay, liệu Satoshi Nakamoto có bao giờ tiêu xài chúng? Số tài sản còn lại của ông là bao nhiêu? Lập trình viên Sergio Demian Lerner đã kiểm tra dữ liệu on-chain và tìm thấy một ví có khả năng là của Nakamoto. Theo đó, Nakamoto đã sử dụng khoảng 500 Bitcoin trong 4 năm đầu tiên. 

Dù 500 Bitcoin vẫn là số tiền khá lớn, đó chỉ là một phần nhỏ so với những gì Nakamoto sở hữu. Lập trình viên Gavin Andresen và nhiều chuyên gia khác đồng tình với phân tích trên. 

Nhưng tất cả suy cho cùng chỉ là lời đồn đoán. Những công cuộc săn lùng không hồi kết trước đây đã cho thấy không có cách nào để xác định chắc chắn ai là người tạo nên Bitcoin. Đối với chúng ta, Satoshi Nakamoto sẽ luôn là một bí ẩn chưa có lời giải, một người đột phá ẩn mình trong bóng tối. Và khoản tiền khổng lồ 1.1 triệu Bitcoin sẽ chìm dĩ vãng cùng với chủ nhân của nó.