Hút khách quốc tế ‘cứu’ du lịch

Khách nội chỉ có thể bù số lượng

Tổng kết ngành du lịch năm 2022 ghi nhận tốc độ phục hồi cực kỳ ấn tượng của thị trường trong nước. Chỉ trong vòng chưa tròn 1 năm kể từ khi Chính phủ chính thức mở cửa hoàn toàn vào tháng 3, du lịch nội địa đã phục hồi thần kỳ, đạt hơn 101,3 triệu khách, tăng hơn 15% so với giai đoạn hoàng kim của du lịch VN năm 2019, song, tổng thu lại giảm hơn 30%. Doanh nghiệp (DN) lữ hành có đoàn khách đặt tour, hàng không nhộn nhịp tăng tàu, xin cấp thêm slot, các sân bay lớn thì túi bụi lên kế hoạch chống ùn tắc vì lượng khách liên tục xác lập kỷ lục mới… Thế nhưng, kết thúc năm 2022, các DN du lịch, hàng không vẫn ngập chìm trong khó khăn.

Du khách ngoài nước tham quan chợ nổi Cái Răng (Cần Thơ) trong những ngày đầu năm

Duy Tân

Hai năm dịch bệnh vẫn “kiên cường” có lãi, Hãng hàng không Vietjet ghi nhận doanh thu cả năm 2022 tăng hơn 3 lần lên 39.342 tỉ đồng nhờ biến chuyển tích cực ở mảng vận chuyển nội địa. Thế nhưng, giá vốn bán hàng và cung cấp dịch vụ cao hơn nhiều khiến hãng hàng không này lỗ gộp gần 2.167 tỉ đồng, cùng chi phí tài chính tăng mạnh hơn 1.920 tỉ đồng, lên gần 2.733 tỉ đồng. Vietjet lần đầu tiên báo lỗ. Không khá hơn, là hãng hàng không mở lại mạng bay sớm nhất, rộng nhất, doanh thu tăng hơn 2,5 lần so với 2021 nhưng Vietnam Airlines vẫn báo lỗ hơn 10.000 tỉ đồng. Thậm chí, hãng hàng không quốc gia còn đang phải đối mặt với nguy cơ hủy niêm yết cổ phiếu do lỗ 3 năm liên tiếp. 

Lãnh đạo Vietnam Airlines đánh giá, mặc dù thị trường nội địa đã nhanh chóng phục hồi nhưng không bền vững do sức mua và khả năng chi trả của người dân chưa cao. Trong khi đó, các hãng hàng không cạnh tranh gay gắt, dồn toàn bộ máy bay chưa bay được quốc tế vào khai thác thị trường nội địa, khiến giá vé bình quân thấp. Quan trọng nhất là thị trường vận tải quốc tế vẫn chưa phục hồi. Thời điểm trước dịch năm 2019, toàn bộ mạng bay quốc tế chiếm tới 63% tỷ trọng, doanh thu kỷ lục 100.000 tỉ đồng của Vietnam Airlines.

Khách nước ngoài đến VN tại ga quốc tế sân bay Tân Sơn Nhất

Nhật Thịnh

Không chỉ hàng không, thị trường quốc tế cũng chiếm khoảng 50 – 60% doanh thu của các DN phát triển du lịch. Ông Đặng Minh Trường, Chủ tịch HĐQT Sun Group, cho biết năm 2019, tuy lượng khách quốc tế chỉ bằng 1/5 khách nội địa nhưng doanh thu từ thị trường này chiếm tới 55%. Khách quốc tế thường chiếm tỷ trọng cao trong tổng lượng khách sử dụng các sản phẩm dịch vụ trong hệ sinh thái du lịch nghỉ dưỡng và vui chơi giải trí của Sun Group. 

Tại hệ thống các khách sạn, resort cao cấp do Sun Group đầu tư ở các điểm đến du lịch nổi tiếng như: InterContinental Da Nang Sun Peninsula Resort (Đà Nẵng); JW Marriott Phu Quoc Emerald Bay Resort (Phú Quốc), Hôtel de la Coupole – MGallery (Sa Pa, Lào Cai)…, khách quốc tế thường chiếm tỷ trọng lên đến 50 – 60% tổng lượng khách đặt chỗ hằng năm. Tuy nhiên, từ khi VN mở cửa hoàn toàn sau Covid-19, tỷ lệ này chỉ còn xấp xỉ khoảng 10%, ảnh hưởng rất lớn tới doanh thu DN cũng như nền kinh tế địa phương.

Khách du lịch quốc tế đến sân bay Cam Ranh (Khánh Hòa) ngày đầu năm 2023

THẾ QUANG

Tương tự, dù báo cáo tài chính 2022 ghi nhận mức doanh thu thuần gấp 4 lần 2021, lãi ròng gấp hàng chục lần nhưng Công ty CP dịch vụ sân bay Tân Sơn Nhất – SASCO vẫn chưa thể trở về mức kết quả kinh doanh như trước dịch và chỉ tương đương hơn 53% lãi năm 2019. Đại diện SASCO khẳng định thị trường khách quốc tế phục hồi chậm gây thiệt hại rất lớn cho DN. Dù đã phải xoay xở dồn lực đổi mới hoàn toàn hệ thống sản phẩm phục vụ khách trong nước và ghi nhận tốc độ phát triển vượt bậc nhưng doanh thu từ khách quốc nội cũng chỉ có thể “choàng” qua được khoảng 30 – 40% khoảng trống từ khách quốc tế.

“Khách quốc nội chỉ có thể bù lại bằng số đông, còn mức chi tiêu không cách nào so sánh được. Một khách quốc tế sẵn sàng chi 30.000 USD cho 1 chiếc túi xách hàng hiệu hay chai rượu mười mấy ngàn USD ở sân bay, nhưng khách nội địa rất hiếm. Chưa kể, khách trong nước họ sẽ không đi lại liên tiếp các điểm đến trong 2 năm liền. E rằng sau năm 2022 bùng nổ bù lại cho thị trường quốc tế, du lịch nội địa 2023 sẽ hạ nhiệt. Vì thế, bằng mọi giá phải lấy lại khách quốc tế để du lịch phục hồi”, vị này cảnh báo.

Lo mất hoàn toàn lợi thế

Sau khi thất bại với mục tiêu đón 5 triệu khách quốc tế năm 2022, ngành du lịch ngay từ đầu năm 2023 đã dồn dập triển khai nhiều chương trình kích cầu, quảng bá, nhận diện đủ khó khăn và lên chiến lược bài bản cho mục tiêu tăng trưởng hơn 100% – đón 8 triệu khách quốc tế đến VN trong năm nay. Thời điểm đó, nhiều ý kiến lạc quan còn cho rằng ngành du lịch hãy mạnh dạn đặt mục tiêu phấn đấu cao hơn bởi nếu so với con số hơn 18 triệu lượt khách đến VN thời điểm trước dịch 2019, con số này không có gì quá lớn lao. Đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc – thị trường lớn nhất của du lịch VN đã rục rịch mở cửa và kỳ vọng sẽ bùng nổ vào mùa du lịch hè. Thế nhưng, chưa kịp háo hức, ngành du lịch VN lại tiếp tục bị giáng một cú sốc khi danh sách 20 quốc gia mà chính phủ Trung Quốc cho phép tổ chức tour outbound, không có tên VN.

Đáng nói, trong khi từ DN đến các chuyên gia, tất cả những người làm du lịch ở VN còn đang hoang mang chưa hiểu chuyện gì xảy ra, mục tiêu 8 triệu khách quốc tế bỗng trở nên lung lay, thì Thái Lan đã nhanh chóng đón 1,38 triệu khách Trung Quốc chỉ trong dịp tết Nguyên đán 2023. Trước đó, chính phủ Thái Lan dự kiến đón ít nhất 5 triệu lượt khách du lịch Trung Quốc trong năm nay, với khoảng 300.000 lượt khách trong quý đầu tiên. Vậy mà chỉ chưa đầy 1 tháng dịp tết, lượng khách đã vượt mục tiêu gần 5 lần. Phải nhấn mạnh rằng năm 2022, Thái Lan đặt mục tiêu đón 8 triệu khách quốc tế nhưng thực tế đạt 11,8 triệu khách. Năm nay, đất nước mà VN luôn đặt mục tiêu cạnh tranh dự kiến đón tới 25 triệu khách nước ngoài sau những tín hiệu tích cực từ thị trường Trung Quốc. Ngoài ra, Indonesia, Malaysia, Maldives, Singapore… cũng đang ra sức cạnh tranh nhằm hút dòng khách từ thị trường “khổng lồ” này.

Mở cửa sớm nhưng phục hồi chậm

VN là một trong những quốc gia đầu tiên trong khu vực Đông Nam Á mở cửa trở lại sau đại dịch Covid-19 nhưng lại có tỷ lệ phục hồi ngành du lịch thấp nhất so với các nước trong khu vực. Theo trang VisaGuide.World, tỷ lệ phục hồi du lịch của VN hiện chỉ đạt 18,1%, trong khi các nước trong khu vực như Thái Lan, Singapore, Malaysia hay Campuchia đều đạt tỷ lệ từ 26 – 31%. Trong năm 2022, du khách nước ngoài đến VN chỉ đạt được xấp xỉ 3,5 triệu – thấp hơn nhiều so với chỉ tiêu mà ngành du lịch đặt ra là 5 triệu khách quốc tế.

Nói như TS Lương Hoài Nam, thành viên Hội đồng tư vấn du lịch VN (TAB), du lịch VN gặp bất lợi vô hình trung lại đang tạo ra cơ hội bứt phá rất lớn cho các nền du lịch đối thủ cạnh tranh. Theo ông Nam, do lúng túng và chậm trễ điều chỉnh các chính sách nhập cảnh nên thời điểm mới mở cửa hậu Covid-19, VN đã bỏ lỡ cơ hội bật lên trước đón dòng khách quốc tế trở lại. Trong suốt 1 năm qua, chúng ta tiếp tục nhường cơ hội cho các nước khác. Đến khi Trung Quốc mở cửa, những lợi thế lớn nhất của VN là vị trí địa lý, nằm top thị trường truyền thống lớn được người dân Trung Quốc ưa chuộng, giá cả cạnh tranh… hiện cũng đang đứng trước nguy cơ đánh mất. Chưa kể về nội tại, VN trước nay vẫn thua kém về độ mở thị trường và nguồn đầu tư cho phát triển du lịch.

“Tôi có một giấc mơ: VN đuổi kịp rồi vượt Thái Lan về điểm đến du lịch quốc tế. Song, đến 2019 – năm trước đại dịch Covid, nước ta mới đạt xấp xỉ một nửa Thái Lan. Rồi sau Covid, nước ta năm 2022 đón du khách quốc tế chỉ bằng 1/3 họ. Năm nay chúng ta đặt mục tiêu đón 8 triệu khách quốc tế, vẫn bằng 1/3 Thái Lan nhưng còn chưa thể lạc quan đạt được. Nếu không nhanh chóng giải quyết vấn đề thì sẽ càng tụt hậu xa hơn, không chỉ so với Thái Lan mà còn trên bản đồ du lịch thế giới”, TS Lương Hoài Nam cảnh báo.

Muốn phục hồi kinh tế, phải phục hồi du lịch

Khẳng định sự bùng nổ, phát triển mạnh mẽ của du lịch nội địa giúp ngành du lịch vượt qua giai đoạn cực kỳ khó khăn sau đại dịch, song ông Võ Anh Tài, Phó tổng giám đốc Saigontourist, phải thừa nhận các DN vẫn còn rất nhiều trăn trở phía trước. Cụ thể, 80% công suất phòng tại các cơ sở lưu trú thuộc hệ thống Saigontourist trong năm phụ thuộc vào thị trường khách quốc tế nhưng hiện đối tượng này chiếm tỷ trọng quá thấp. Cùng với đó, các trung tâm hội nghị cũng phụ thuộc rất lớn vào thị trường khách MICE (loại hình du lịch kết hợp hội nghị, hội thảo, triển lãm, tổ chức sự kiện, du lịch khen thưởng của các công ty cho nhân viên), khách cao cấp, nhất là đối với TP.HCM. Vì thế, nếu dòng khách inbound chưa tăng trưởng trở lại thì các hệ thống lưu trú, điểm đến sẽ vô cùng khó khăn khi bước vào các mùa thấp điểm của du lịch nội địa.

“Đắm chìm” trong khách nội địa sẽ làm thấp vị thế du lịch VN

Tốc độ tăng trưởng khách du lịch nội địa năm 2022 rất nhanh, vượt cả năm 2019, tạo ra áp lực lớn cho ngành du lịch. Đây là sự tăng trưởng không bình thường, làm hỗn loạn du lịch, dẫn đến chất lượng du lịch đi xuống, trong khi VN đang phấn đấu phát triển du lịch theo hướng sang trọng, thu hút khách tiêu nhiều tiền. Nhiều khách sạn 4 – 5 sao hiện cũng chuyển sang làm khách nội địa để giải quyết nhu cầu trước mắt. Tuy nhiên, điều này làm thấp vị thế du lịch VN.

Nếu không đẩy mạnh được khách quốc tế mà lại đắm sâu vào khách nội địa thì du lịch nước ta sẽ thụt lùi. Mặt khác, thu hút khách quốc tế rất khó. Cuộc cạnh tranh khách quốc tế giữa các nước đang trở nên quyết liệt hơn bao giờ hết. Trong 2022, du lịch nội địa Thái Lan đã đạt khoảng 180 triệu lượt khách/70 triệu dân, tỷ lệ đạt khoảng 2,6 lượt người/năm. VN lập kỷ lục với 101 triệu lượt khách nội địa, chia trên tỷ lệ đầu người được hơn 1 lượt người/năm. Khách nội địa là dễ nhất của chúng ta mà còn thua Thái Lan tới 2,6 lần thì muốn vượt thị trường khách quốc tế, phải quyết tâm mạnh mẽ hơn rất nhiều.

Ông Vũ Thế Bình, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch VN

“Sau đại dịch, muốn phục hồi kinh tế thì phải phục hồi du lịch. Để phục hồi du lịch thì phải phát triển hoàn toàn du lịch quốc tế mà cụ thể là khách inbound, không thể chỉ phụ thuộc vào du lịch nội địa. Phục hồi và phát triển du lịch quốc tế ở VN không chỉ là yêu cầu cấp bách của hơn 40 DN và trên 2 triệu lao động ngành du lịch, mà còn là yêu cầu cấp bách của hàng triệu người dân và hàng chục ngàn cơ sở dịch vụ trong cả nước sống dựa vào ngành du lịch”, ông Võ Anh Tài nêu ý kiến.

Đồng quan điểm, lãnh đạo SASCO nhận định trong bối cảnh kinh tế khó khăn như hiện nay, thị trường bất động sản “đóng băng”, các đơn hàng xuất khẩu giảm… thì du lịch, dịch vụ là “chìa khóa” để kinh tế phục hồi và tăng trưởng. Giải cứu du lịch là giải cứu cho hàng không, cho hàng ngàn hàng vạn khu resort, khách sạn, nhà hàng, điểm mua sắm, khu vui chơi giải trí… Theo nghiên cứu của phòng thương mại Thái Lan, tiêu dùng tăng mạnh từ dòng khách du lịch dịp tết Nguyên đán đã thúc đẩy quá trình phục hồi kinh tế sau đại dịch của nước này, với tổng chi tiêu của người tiêu dùng đạt 45 tỉ baht (tương đương 1,37 tỉ USD).

“Nói vậy để thấy có nhiều nguồn đóng góp tăng tưởng GDP. Ngành này khó thì phải tìm ngành khác có cơ hội để đẩy lên, bù lại. Du lịch là lĩnh vực dễ đẩy nhất và quan trọng nhất là nhà nước không cần phải chi nhiều tiền mà có thể làm ngay, làm nhanh, thông qua việc nới lỏng, điều chỉnh chính sách”, vị này đề xuất.

Du lịch quốc tế sẽ phục hồi mạnh mẽ

Theo dữ liệu mới của UNWTO, hơn 900 triệu khách du lịch đã đi du lịch quốc tế vào năm 2022, gấp đôi con số được ghi nhận vào năm 2021 mặc dù vẫn bằng 63% so với mức trước đại dịch năm 2019. Mọi khu vực trên toàn cầu đều ghi nhận sự gia tăng đáng chú ý về số lượng khách du lịch quốc tế. Trung Đông có mức tăng mạnh nhất khi lượng khách đến tăng 83% so với trước đại dịch. Châu Âu đạt gần 80% mức trước đại dịch khi đón 585 triệu lượt khách vào năm 2022. Châu Phi và châu Mỹ đều phục hồi khoảng 65% lượng khách trước đại dịch, trong khi châu Á và Thái Bình Dương chỉ đạt 23% do các hạn chế liên quan đến đại dịch mới bắt đầu được gỡ bỏ chỉ trong những tháng gần đây.

UNWTO dự báo sự phục hồi sẽ tiếp tục trong suốt năm 2023. Trong đó, việc Trung Quốc đã dỡ bỏ các hạn chế đi lại liên quan đến Covid-19 là một bước quan trọng cho sự phục hồi của ngành du lịch ở châu Á – Thái Bình Dương và trên toàn thế giới bởi đây là thị trường khách du lịch ra nước ngoài (outbound) lớn nhất thế giới trong năm 2019. Ngoài ra, nhu cầu từ du khách Mỹ sẽ tiếp tục mang lại lợi ích cho các điểm đến trong khu vực. Châu Âu sẽ tiếp tục tận hưởng dòng du lịch mạnh mẽ từ Mỹ.