Nét đẹp văn hóa của dân tộc Thái

Dân tộc Thái là một trong 54 dân tộc có mặt, sinh sống trên đất nước Việt Nam từ hơn 1000 năm trước trong các cuộc thiên di trong lịch sử. Dân tộc Thái ở Việt Nam có số dân đứng thứ 3 cả nước sau người Kinh và người Tày với số dân hơn 1,3 triệu người, chủ yếu sống ở vùng núi phía Tây Bắc và các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An trải qua hàng trăm năm sinh sống và lao động sản xuất, người dân tộc Thái đã tạo dựng nên được những nét văn hóa độc đáo và đặc sắc cho dân tộc và vùng miền, với những nét đặc sắc về bản sắc văn hóa kiến trúc nhà ở, trang phục thổ cẩm, văn hóa ẩm thực, phong tục tập quán riêng biệt, ngôn ngữ chữ viết và truyền thống lao động sản xuất vật chất tất cả đã làm nên một nền văn hóa cho dân tộc Việt Nam thêm phong phú và đa dạng.

Các dân tộc Tây Bắc nói chung và đồng bào dân tộc Thái sinh sống trên địa bàn nói riêng là những con dân Việt Nam cần cù chịu khó, gắn bó hoà đồng; là những con người vị tha, yêu thương và đùm bọc nhau trong cuộc sống. Đó cũng chính là những phẩm chất của người Việt Nam. Hãy cùng Art Travel khám phá nhé!!!

1.

Dân số

Cộng đồng tộc người Thái ở nước ta bao gồm: Thái đen và Thái trắng. Tại Điện Biên có khoảng 186.270 đồng bào Thái đang sinh sống, chiếm 38,0% dân số toàn tỉnh và 12,0% tổng số người Thái tại Việt Nam.

2.

Ngôn ngữ:

Người Thái nói các thứ tiếng thuộc hệ ngôn ngữ Thái-Ka đai, trong nhóm này có tiếng Thái của người Thái (Thái Lan), tiếng Lào của người Lào, tiếng Shan ở Myanma và tiếng Choang ở miền Nam Trung Quốc. Tại Việt Nam, có 8 sắc tộc ít người gồm Bố Y, Giáy, Lào, Lự, Nùng, Sán Chay, Tày, Thái được xếp vào nhóm ngôn ngữ Thái.

3.

Chữ viết

Người Thái là một trong số rất ít các dân tộc thiểu số ở nước ta có chữ viết, có nguồn gốc từ vùng miền Nam Trung Quốc ngày nay và nhiều nhà ngôn ngữ học đã đưa ra những bằng chứng về mối liên hệ với các hệ ngôn ngữ Nam Á, Nam Đảo, hoặc Hán Tạng. Đây là một hệ thống mẫu tự theo hệ Sanscit. Sự phối hợp thanh điệu, quy tắc chính tả phức tạp, các chữ viết gần giống với chữ Lào, Thái Lan nhưng ngày nay đã bị mai một. Tuy chưa xác định được cụ thể thời điểm xuất hiện nhưng hàng ngàn năm nay Ngôn ngữ và Bộ chữ viết đã được người Thái ở Việt Nam, cũng như cộng đồng người Thái sống ở nước ngoài sử dụng, giữ gìn và bảo tồn. Bộ chữ Thái là một công cụ để ghi nhận và phản ánh đầy đủ, phong phú và tế nhị tư tưởng, tình cảm và tâm hồn trong sáng lành mạnh của dân tộc Thái. Thể hiện trong văn hoá nghệ thuật thơ, ca, tục ngữ, truyện, các phong tục tập quán.

>>Xem thên: Lễ Hội vùng Tây Bắc có gì đặc sắc?

4.

Ẩm thực.

Mùa nào thức nấy người Thái luôn tự túc và dựa vào tự nhiên như món  măng đắng, măng ngọt; rau cải ngồng, rau dớn… chấm với gia vị chéo, đậm đà vị cay của ớt, riềng, mặn của muối rang, hương thơm của rau. Họ ưu thức ăn có các vị cay, đắng, chát, bùi ít dùng các món ngọt lợ, đậm nồng..

Một trong những đặc trưng nổi bật của dân tộc Thái là văn hóa ẩm thực. Dân tộc Thái ưa cái hương vị đậm đà, giàu chất dinh dưỡng của món nướng. Món thịt trâu hoặc bò, cá, gà nướng được người Thái tẩm, ướp gia vị rất cầu kỳ. Gia vị để ướp là tiêu rừng hay còn gọi là “mắc khén”, ớt, tỏi, gừng, muối… Trước khi đem ướp với thịt, các gia vị cũng được nướng lên cho chín, tỏa mùi thơm. Trong mâm cơm của người Thái có nhiều món ăn, mỗi món đều có hương vị đặc trưng. Các loại thịt gia súc, gia cầm, hay thủy sản đều có thể nướng. Thịt thái miếng, ướp gia vị, dùng xiên hoặc kẹp tre tươi đặt lên than hồng; hoặc thịt băm nhỏ, bóp nhuyễn với trứng, gói lá chuối, lá dong, kẹp lại, nướng trên than đỏ hoặc vùi tro nóng; khi chín, thịt rất thơm, ăn không ngán. Món cá nướng hấp dẫn bởi hương thơm của cá, vị cay của ớt. Món “pỉnh tộp” cũng là cá nướng, nhưng thường dùng cá to như chép, trôi, trắm… mổ lưng, để ráo nước, xoa một lớp muối rang nổ; tẩm ớt tươi nướng, nghiền nát, mắc khén, để cá ngấm gia vị, cứng thịt lại rồi đặt lên than hồng. Cá chín có vị thơm hấp dẫn, dùng để uống rượu rất độc đáo. Sản phẩm cá được người Thái chế biến ra nhiều món ăn khác nhau, đặc trưng và ngon: cá hấp trong chõ gỗ, người Thái gọi là cá mọ; món “pa giảng” là cá hun khói.

5.

Nhà cửa

Điểm khác biệt nhất của nhà cửa người Thái so với người Việt và Hán là họ xây nhà sàn. Nhà người Thái trắng có khá nhiều điểm gần với nhà Tày-Nùng. Còn nhà người Thái Đen lại gần với kiểu nhà của các cư dân Môn-Khmer. Tuy vậy, nhà người Thái Đen lại có những đặc trưng không có ở nhà của cư dân Môn-Khmer: nhà người Thái Đen nóc hình mai rùa, chỏm đầu đốc có khau cút với nhiều kiểu khác nhau. Hai gian hồi để trống và có lan can bao quanh. Khung cửa ra vào và cửa sổ có nhiều hình thức trang trí khác nhau.

Bộ khung nhà Thái có hai kiểu cơ bản là khứ tháng và khay điêng. Vì khay điêng là vì khứ kháng được mở rộng bằng cách thêm hai cột nữa. Kiểu vì này dần gần lại với kiểu vì nhà người Tày-Nùng.

Cách bố trí trên mặt bằng sinh hoạt của nhà Thái Đen khá độc đáo: các gian đều có tên riêng. Trên mặt sàn được chia thành hai phần: một phần dành làm nơi ngủ của các thành viên trong gia đình, một nửa dành cho bếp và còn là nơi để tiếp khách nam.

6.

Văn hóa dân gian.

Thần thoại, cổ tích, truyền thuyết, truyện thơ, ca dao… là những vốn quý báu của văn học cổ truyền người Thái. Những tác phẩm thơ ca nổi tiếng của dân tộc Thái là: Xống chụ xon xao, Khun Lú Nàng Ủa. Người Thái sớm có chữ viết nên nhiều vốn cổ (văn học, luật lệ, dân ca) được ghi chép lại trên giấy bản và lá cây. Người Thái rất thích ca hát, đặc biệt là khắp tay. khắp là lối ngâm thơ hoặc hát theo lời thơ, có thể đệm đàn và múa. Nhiều điệu múa như múa xòe, múa sạp đã được trình diễn trên sân khấu trong và ngoài nước, hấp dẫn đông đảo khán giả. Hạn khuống, ném còn là hai đặc trưng văn hóa nổi tiếng của người Thái.

7.

Hôn nhân

Người Thái có tục ở rể, vài năm sau, khi đôi vợ chồng đã có con mới về ở bên nhà chồng, nhưng bây giờ hầu như không có trừ vài trường hợp gia đình bên gái khó khăn quá.

Cô gái thái khi lấy chồng phải búi tóc (tẳng cẩu)

 Dân tộc Thái với những bản sắc văn hóa đặc sắc, độc đáo đã tô vẽ thêm cho bức tranh dân tộc Việt Nam thêm rực rỡ muôn màu, với lòng tin yêu Đảng, chính phủ đã làm tăng thêm sự gắn kết cho cả dân tộc Việt Nam. Xây dựng cho dân tộc mình những nét văn hóa phong phú và đa dạng, biết bảo tồn và phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp, bài trừ những hủ tục lạc lậu, mê tín dị đoan để làm cho cuộc sống của người Thái ngày một tốt đẹp hơn. Trong xu thế hội nhập, chúng ta đã phần nào đánh mất đi những nét đẹp dân tộc cần được duu trì và phát huy. Mỗi dân tộc đều có những nét phong tục truyền thống đặc trưng và độc đáo riêng của mình. Dân tộc Thái ở Điện Biên vẫn còn lưu giữ được những nét riêng đó, góp phần tạo nên một bức tranh tổng thể, đa sắc màu cho Đại gia đình 54 dân tộc anh em trên toàn đất nước Việt Nam. 

Chúc các bạn có những trải nghiệm thú vị!!

BTV: Phạm Thị Loan