Phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày, Nùng Xứ Lạng
– Người dân tộc Tày, Nùng chiếm 84% dân số tỉnh Lạng Sơn. Đồng bào của 2 dân tộc này có nhiều bản sắc văn hóa truyền thống, tạo nên sức hấp dẫn của mảnh đất Xứ Lạng. Để gìn giữ, phát huy những nét văn hóa độc đáo đó, ngành văn hóa, thể thao và du lịch (VHTTDL) tỉnh và các đơn vị liên quan đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực để các di sản văn hóa (DSVH) thành nguồn lực góp phần phát triển kinh tế – xã hội.
Gìn giữ nét đẹp văn hóa dân tộc
Có mặt tại Làng du lịch cộng đồng Quỳnh Sơn (xã Bắc Quỳnh, huyện Bắc Sơn) vào đầu tháng 4/2021, chị Hoàng Thị Nga (du khách đến từ tỉnh Ninh Bình) tỏ ra rất thích thú khi được trải nghiệm làm xôi cẩm – món ăn truyền thống của người dân tộc Tày. Chị Nga cho hay: Tham quan nghỉ dưỡng tại đây, tôi được tự tay làm và được thưởng thức món xôi cẩm của bà con dân tộc Tày Bắc Sơn nên hiểu hơn về nếp sống sinh hoạt của người dân bản địa. Sau lần này, nhất định tôi sẽ đưa bạn bè đến đây để có thêm những trải nghiệm với bà con.
Các thành viên CLB Yêu dân ca, xã Thuỵ Hùng, huyện Cao Lộc biểu diễn tiết mục hát SLi tại Bảo Tàng tỉnh
Ngoài món ẩm thực đặc trưng trên, đồng bào dân tộc Tày, Nùng Xứ Lạng còn lưu giữ nhiều nét đẹp văn hóa truyền thống như: hát sli – lượn, hát then, lễ hội lồng tồng, múa sư tử mèo, nhà ở, trang phục dân tộc, các trò chơi dân gian (đẩy gậy, kéo co, tung còn)… Những nét văn hóa đặc sắc, độc đáo của người dân tộc Tày, Nùng hấp dẫn du khách, tạo nên sự thu hút, riêng có của Xứ Lạng.
Đến nay, những nét văn hóa độc đáo này vẫn được gìn giữ và bảo tồn thông qua các hoạt động như: trưng bày tại bảo tàng tỉnh, triển lãm văn hóa du lịch ở trong và ngoài tỉnh… Ông Nông Đức Kiên, Giám đốc Bảo tàng tỉnh cho biết: Hiện nay Bảo tàng tỉnh đã sưu tầm, bảo quản và trưng bày hơn 100 hình ảnh, tài liệu hiện vật về trang phục, tư liệu sản xuất, mô hình nhà ở, chữ viết… của người dân tộc Tày, Nùng. Công tác sưu tầm những tư liệu hiện vật quý báu về văn hóa truyền thống của dân tộc Tày, Nùng sẽ được tiếp tục nhằm phục vụ tốt nhu cầu tham quan, tìm hiểu của du khách ở trong và ngoài tỉnh.
Biến di sản thành tài sản
Để gìn giữ, phát huy bản sắc văn hoá dân tộc nhất là của người Tày, Nùng, biến tài nguyên di sản thành tài sản, những năm qua, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh cũng đã chỉ đạo ngành VHTTDL triển khai nhiều biện pháp tích cực như: lấy DSVH là nền tảng, động lực để phát triển du lịch; bảo tồn một số làng văn hóa dân tộc, làng nghề truyền thống của người Tày, Nùng (làng nghề làm ngói âm dương, đan lát, trang phục truyền thống…); tăng cường tổ chức các chương trình, sự kiện văn hóa, thể thao, du lịch nhân dịp các ngày lễ lớn của tỉnh, đất nước, trong đó ưu tiên phần biểu diễn các tiết mục hát sli, then và múa sư tử mèo của dân tộc Tày, Nùng…
Các em học sinh tham gia các hoạt động trải nghiệm văn hoá của nguời Tày, Nùng tại Bảo tàng tỉnh
Thực hiện chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền tỉnh, từ năm 2016 đến nay, các cơ quan liên quan đã tổ chức được 15 hội thảo, hội nghị tập huấn về công tác quản lý, bảo vệ, phát huy giá trị di sản trên địa bàn tỉnh; biên tập, đăng tải 5.000 tin, bài, phóng sự về công tác bảo tồn và phát huy vốn DSVH của tỉnh. Qua đây, nhiều nét văn hóa bị mai một đã được phục dựng, trở thành di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia, sản phẩm du lịch đặc sắc như: nghi lễ then và múa sư tử mèo của người Tày, Nùng; hát sli của người Nùng…
Ông Nguyễn Phúc Hà, Giám đốc Sở VHTTDL cho biết: Các hoạt động trên bước đầu đã đáp ứng được nhu cầu tham quan, hưởng thụ, thu hút khách du lịch ở trong và ngoài tỉnh đến Lạng Sơn. Đồng thời, đem lại nguồn thu ngân sách đáng kể và tạo sinh kế, giải quyết việc làm, ổn định, nâng cao đời sống cho Nhân dân. Thời gian tới, ngành VHTTDL tiếp tục nghiên cứu, đề xuất giải pháp cụ thể và thiết thực hơn nữa để bảo tồn, phát huy giá trị DSVH đặc biệt là văn hóa dân tộc Tày, Nùng. Đồng thời tăng cường tuyên truyền khơi dậy tinh thần bảo tồn, làm giàu và phát huy các giá trị DSVH dân tộc trong các tầng lớp Nhân dân.
Với sự quan tâm của tỉnh và nỗ lực của ngành chức năng, tin tưởng rằng, những nét văn hoá đặc sắc của đồng bào dân tộc Tày, Nùng ở Xứ Lạng sẽ được gìn giữ, bảo tồn và phát huy giá trị, trở thành nguồn lực nội sinh quan trọng, góp phần phát triển kinh tế – xã hội địa phương
Từ năm 2016 đến năm 2019, Lạng Sơn đón trên 10 triệu lượt khách, doanh thu đạt 3.715 tỷ đồng, trung bình mỗi năm tăng 15,42% lượng khách, 18% doanh thu. Năm 2020, mặc dù ảnh huởng của dịch Covid-19 nhưng Lạng Sơn vẫn thu hút 1,8 triệu lượt khách, đạt doanh thu 639 tỷ đồng. Quý I năm 2021, Lạng Sơn thu hút trên 700.000 lượt khách, tăng 45,9% so với cùng kỳ năm 2020; doanh thu ước đạt 343,5 tỷ đồng, tăng 46,2% so với cùng kỳ năm 2020.
Gắn kết chặt chẽ giữa bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa trong sự phát triển của xã hội
– Nhận thức được tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa (DSVH) của các dân tộc nói chung và dân tộc Tày, Nùng nói riêng, thời gian qua nhiều tổ chức, cá nhân trên địa bàn tỉnh đã đóng góp trí tuệ, công sức với các hoạt động cụ thể, thiết thực.
Ông Hoàng Văn Páo, Chủ tịch Hội Di sản Văn hóa tỉnh: “Đa dạng hóa hình thức tuyên truyền về DSVH cho Nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ”.
Để công tác bảo tồn và phát huy giá trị DSVH hiệu quả, chúng tôi rất chú trọng tuyên truyền sâu rộng trong các tầng lớp Nhân dân với nhiều hình thức như: tổ chức hội nghị tuyên truyền về di sản tại 11 huyện, thành phố; huy động nguồn lực xã hội hóa trong bảo tồn và phát huy giá trị DSVH; in các cuốn sách về DSVH dân tộc Tày, Nùng như: Người Nùng Cháo ở Nà Lầu sinh kế truyền thống và hiện đại”, “Di sản hát then của Nghệ nhân Nhân dân Mỗ Thị Kịt huyện Bình Gia tỉnh Lạng Sơn”…
Đặc biệt, chúng tôi chú trọng tuyên truyền, khơi dậy tình yêu di sản trong thế hệ trẻ thông qua nhiều việc làm cụ thể như: phát động các cuộc thi tìm hiểu về DSVH thông qua các trang mạng xã hội, thi thuyết trình, làm lịch, vẽ tranh từ di sản…
Ông Vi Hồng Nhân, Chủ tịch Hội Bảo tồn dân ca tỉnh: “Khẳng định thương hiệu dân ca Xứ Lạng qua những việc làm cụ thể”.
Hội Bảo tồn dân ca tỉnh đã có hơn 10 năm hoạt động (2010 – 2021) và từng bước gây dựng được “thương hiệu” của dân ca Xứ Lạng. Từ 142 thành viên ban đầu, đến nay, hội đã phát triển được trên 1.000 hội viên ở nhiều độ tuổi khác nhau tham gia sinh hoạt tại 50 CLB.
Để phát huy giá trị các DSVH của đồng bào các dân tộc Xứ Lạng, đặc biệt là 2 dân tộc chiếm đa số là dân tộc Tày, Nùng, những năm qua, hội đã đề xuất nhiều giải pháp và phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch bảo tồn và phát huy các vốn DSVH trong cộng đồng các dân tộc Tày, Nùng. Cụ thể như: tổ chức gần 200 lớp truyền dạy hát dân ca; tổ chức các hội hát sli sloong hàu, hát tại hội háng pỉnh 12/8 âm lịch hằng năm; liên hoan dân ca lễ hội xuân; liên hoan các câu lạc bộ văn nghệ quần chúng; thí điểm đưa dân ca vào chợ phiên; đưa dân ca đến các điểm du lịch, di tích, danh thắng…
Nghệ nhân múa sư tử mèo Nông Văn Hiện, thôn Hợp Tân, xã Gia Cát, huyện Cao Lộc: “Mong muốn truyền dạy, giữ gìn nghệ thuật múa sư tử”.
Lo bản sắc văn hoá mai một nên từ năm 1986, tôi đã đứng ra thành lập Đội múa sư tử thôn Hợp Tân. Từ đó đến nay, đội múa không ngừng lớn mạnh. Từ chỗ chỉ có 18 người, nay đội múa đã tăng lên 60 người, với đầy đủ các lứa tuổi, trẻ nhất là 16 tuổi. Không chỉ truyền dạy ở xã, nhiều năm qua, tôi đã được cấp có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận để mở một số lớp dạy múa sư tử tại các huyện: Lộc Bình, Bắc Sơn, Văn Quan với trên trên 150 học viên.
Chúng tôi rất mong thời gian tới các cấpvà ngành văn hóa có những hình thức tổ chức hoạt động, hỗ trợ, mở thêm nhiều lớp múa sư tử để thu hút được những người trẻ luyện tập và gắn bó với loại hình nghệ thuật múa sư tử đã trở thành DSVH phi vật thể quốc gia này.
