SKKN: Khai thác và sử dụng thiết bị dạy học – ƯƠM NHỮNG MẦM XANH website của tiểu học Gio Bình

I. ĐẶT VẤN ĐỀ:

Bậc học ban đầu hết sức quan trọng để đào tạo thế hệ trẻ là bậc Tiểu học. Các em sẽ trở thành những công dân tốt mang trong mình những phẩm chất tạo thành cốt lõi của một nhân cách ViệtNamtrong giai đoạn mới. Những phẩm chất đó là: trí tuệ phát triển, ý chí cao, tình cảm đẹp.

Bậc Tiểu học là bậc học nền tảng nên Nghị quyết của Ban chấp hành trung ương Đảng đã chỉ rõ là phải “Nâng cao chất lượng toàn diện bậc Tiểu học”. Những tri thức thu nhận được từ bậc học này là những cơ sở ban đầu, những đường nét ban đầu của nhân cách. Vì vậy việc dạy các em như thế nào để có hiệu quả giáo dục cao. Những tri thức mà các em thu nhận được sẽ gắn chặt trong kí ức, tâm trí và một số kiến thức sẽ được hiện thực hoá trong cuộc sống thơ ngây và cả cuộc đời của học sinh.

Chúng ta đang sống trong thời đại công nghệ thông tin và khoa học kĩ thuật. Giáo dục là nền tảng của sự phát triển nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu xã hội hiện đại, trong đó trí tuệ là điều kiện tiên quyết của mỗi quốc gia. Bàn về tương lai chúng ta không thể không nói đến giáo dục bởi: “Giáo dục – Đào tạo là chìa khoá để mở cửa tiến vào tương lai’’.

Nhận thức được tầm quan trọng của giáo dục trước hết, mỗi chúng ta những nhà giáo dục, đặc biệt là đội ngũ giáo viên Tiểu học phải luôn trau dồi tri thức, rèn luyện nghiệp vụ chuyên môn, học hỏi kinh nghiệm, đổi mới phương pháp giảng dạy để xứng đáng là những “Ông thầy tổng thể’’.

Dạy học trước đây, trong chúng ta thường chỉ chú ý đến truyền thụ tri thức thuần tuý, ít chú ý đến rèn kỹ năng thực hành và áp dụng thực tế cuộc sống. Nhưng phương pháp dạy học mới chúng ta chú trọng cả công cụ, phương tiện, thiết bị vật chất truyền tải kiến thức, kỹ năng của học sinh.

Trong đổi mới phương pháp dạy học thì thiết bị dạy học là yếu tố không thể thiếu được. Thiết bị dạy học có vị trí và tầm quan trọng trong dạy học các môn học, nó quyết định sự thành công trong việc đổi mới phương pháp dạy học ở Tiểu học. Thiết bị dạy học tạo điều kiện trực tiếp cho người dạy và người học phát huy năng lực hoạt động nhận thức, tiếp cận thực tiễn, nâng cao tính khách quan khoa học của kiến thức. Thiết bị dạy học tạo điều kiện để người học tự phát hiện và lĩnh hội kiến thức. Thiết bị dạy học là một giải pháp sư phạm tạo những chỗ dựa ban đầu giúp học sinh nhận thức được các kiến thức trừu tượng; giải pháp này tác động vào hoạt động nhận thức của trẻ theo đúng quy luật: “ Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng và từ tư duy trừu tượng đến thực tiễn khách quan’’.

 Như vậy thiết bị dạy học có ý nghĩa to lớn trong việc nâng cao hiệu quả giờ. Trên cơ sở hướng dẫn, điều khiển của giáo viên, học sinh được trực tiếp thao tác trên thiết bị dạy học sẽ góp phần đắc lực cho việc hình thành các kiến thức và kỹ năng cơ bản, tạo sự lôi cuốn, hấp dẫn, hứng thú làm cho lao động sư phạm hiệu quả hơn.

 Việc coi trọng và khuyến khích sử dụng thiết bị dạy học là một trong những việc làm cần thiết để nâng cao chất lượng và hiệu quả của quá trình dạy học. Việc “Dạy chay – học chay’’ làm cho người học thụ động, không phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo. Tuy nhiên thiết bị dạy học được sử dụng trong giờ dạy không đơn thuần chỉ là phương tiện giúp người dạy truyền đạt có hiệu quả nội dung kiến thức mà nó còn là đối tượng nhận thức của học sinh, là yếu tố kích thích tính tò mò, lòng hăng say và tích cực của người học. Những khái niệm trừu tượng chỉ bằng lời nói không thể diễn đạt để học sinh hiểu mà đồ dùng dạy học sẽ mô hình hoá khái niệm, tạo chỗ dựa tin cậy để học sinh nhận biết về cái trừu tượng.

Trong năm học 2011 – 2012 là năm thực hiện điểm nhấn “Sử dụng và bảo quản tốt thiết bị dạy học” nên công tác bảo quản, sử dụng và quản lý thiết bị dạy học luôn được đề cao và việc đổi mới trong dạy học là một điều cốt lõi và tất yếu. Một điều quan trọng trong sự đổi mới đó là việc làm và sử dụng các phương tiện dạy học để xoá bỏ tình trạng “Thầy đọc, trò ghi” rồi “Học thuộc lòng, nói lại theo sách”.

Vì vậy, hiện nay ở Tiểu học Gio Bình việc sử dụng tốt các thiết bị dạy học đang là một yêu cầu bức thiết đặt ra đối với quá trình đổi mới phương pháp. Nó phụ thuộc rất lớn vào sự đầu tư công sức, trí tuệ cuả người giáo viên trong việc chuẩn bị các điều kiện, đồ dùng dạy học cũng như việc sử dụng và khai thác chúng.

II. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ:

1. Một số yêu cầu cơ bản khi sử dụng đồ dùng trong dạy học:

Thiết bị dạy học là công cụ lao động của giáo viên và học sinh. Nó bao gồm nhiều loại hình khác nhau: Tranh, ảnh, bản đồ, biểu bảng, mô hình, mẫu vật, hoá chất, dụng cụ thí nghiệm, băng ghi âm, băng ghi hình, phim đèn chiếu, ….mỗi loại đồ dùng, thiết bị này phát huy tính năng, tác dụng khác nhau trong quá trình dạy học nói chung và ở từng bộ môn học nói riêng.

Thực tiễn sư phạm cho thấy, các phương pháp dạy học chỉ thực hiện được nhờ có sự hỗ trợ của các đồ dùng thiết bị nhất định, trong những hình thức dạy học nhất định, với những thủ pháp hết sức phong phú, đa dạng.

a. Quan niệm đúng đắn về việc sử dụng đồ dùng trong dạy học:

Phải quan niệm đúng đắn về việc sử dụng đồ dùng tức là tạo ra chỗ dựa trực quan để phát triển tư duy trừu tượng cho học sinh trong quá trình daỵ và học.

Tạo ra chỗ dựa trực quan để phát triển tư duy, để dạy các nội dung trừu tượng và khái quát. Vì vậy thiết bị dạy học phải tập trung cho việc dạy và học các nội dung, phải phản ánh và thể hiện rõ ràng dấu hiệu bản chất của nội dung dạy học.

b. Việc sử dụng thiết bị đồ dùng trong dạy học phải phù hợp với mức độ yêu cầu  nội dung bài học từng lớp :

Giáo viên phải sử dụng đúng cách và mang lại hiệu quả thực sự. Muốn vậy các thao tác khi sử dụng đồ dùng dạy học phải đảm bảo tính gợi mở cho học sinh hướng tới kiến thức. Coi trọng đúng mức việc sử dụng đồ dùng dạy học và việc rèn luyện kĩ năng diễn đạt bằng lời, bằng kí hiệu đảm bảo chính xác, chuẩn mực và thống nhất nhằm phát triển năng lực học tập của các em, hạn chế những áp đặt, yêu cầu vượt quá sự cố gắng của học sinh.

c. Thao tác sử dụng đồ dùng thiết bị dạy học trong dạy học phải chính xác, rõ ràng, có dụng ý sư phạm xác định.

       Khi sử dụng thiết bị dạy học giáo viên phải căn cứ vào trình độ chung của học sinh. Coi trọng đúng mức việc sử dụng thiết bị dạy học và rèn luyện kĩ năng diễn đạt bằng lời, bằng kí hiệu đảm bảo chính xác, chuẩn mực và thống nhất nhằm phát triển năng lực học tập của các em, hạn chế những áp đặt, yêu cầu vượt quá sự cố gắng của học sinh. 

          Các thao tác trên đồ dùng phải chứa dụng ý sư phạm, gợi mở cho học sinh hướng tới kiến thức cần đạt của bài học. Thao tác trên đồ dùng phải dứt khoát, chính xác, rõ ràng.

Đây là yêu cầu cơ bản đối với giáo viên Tiểu học khi sử dụng đồ dùng dạy học. Bởi vì sự gương mẫu của giáo viên khi nói, viết, vẽ hình kết hợp các động tác sử dụng đồ dùng đều vô cùng quan trọng và cần thiết. Đó được coi như một hình thức trực quan thiết thực để học sinh noi theo.

          Việc sử dụng đồ dùng dạy học trong các giờ học không chỉ dừng lại ở yêu cầu: Giáo viên thao tác chính xác, rõ ràng mà còn yêu cầu giáo viên phải tổ chức, hướng dẫn các thao tác sử dụng đồ dùng học tập của học sinh, giúp học sinh hoạt động trên bộ đồ dùng của từng cá nhân, từ đó các em tự tìm tòi và phát hiện những kiến thức mới.

          Sau khi đã sử dụng các đồ dùng để hình thành kiến thức mới, khi luyện tập, thực hành các kiến thức đó nên hạn chế dần việc sử dụng đồ dùng, chỉ khi nào thấy cần thiết mới sử dụng để hỗ trợ, củng cố các kiến thức đã học.

          d. Cần tuân thủ trong khi sử dụng đồ dùng dạy học trên lớp:

           Trong dạy học giáo viên nên để cho học sinh tự thực hành trên đồ dùng học tập. Những kinh nghiệm và kĩ năng về sử dụng đồ dùng học tập học sinh đã có thì phải được huy động tối đa. Những thao tác nào học sinh tiến hành chưa chuẩn xác giáo viên phải sửa ngay. Những thao tác học sinh tiến hành chuẩn xác đem lại hiệu quả trong giờ học phải được khích lệ, khen ngợi kịp thời. Giáo viên chỉ làm mẫu trên đồ dùng khi học sinh không làm được hoặc để xác nhận những kết quả học sinh đã làm hoặc chính xác hóa các thao tác đưa ra kết quả, hình ảnh trực quan đẹp nhất.

e. Không lạm dụng đồ dùng trực quan.

Trong quá trình dạy học nếu giáo viên lạm dụng việc sử dụng đồ dùng dạy học thì sẽ làm hạn chế kết quả dạy học. Học sinh sẽ học một cách máy móc không kém gì dạy học không sử dụng đồ dùng dạy học. Việc lạm dụng đồ dùng trực quan thể hiện ở chỗ sử dụng đồ dùng không đúng lúc, đúng chỗ, đúng với mục đích nội dung của bài học và không nâng cao dần mức độ trừu tượng… Do vậy để không lạm dụng đồ dùng trực quan khi dạy học giáo viên phải thực hiện đúng những yêu cầu nêu trên.

2. Thực trạng về vấn đề sử dụng đồ dùng trong dạy học ở trường tiểu học Gio Bình:

a. Đối với giáo viên :

* Ưu điểm :

Để thực hiện đổi mới chương trình, sách giáo khoa và phương pháp dạy học có hiệu quả cao, hiện nay nhà trường đều đã trang bị các đồ dùng dạy học  tương đối đầy đủ và phù hợp các tiết dạy của chương trình. Đồ dùng dạy học đẹp, phong phú và dễ sử dụng thu hút sự chú ý của học sinh.

         Qua thực tế dạy học theo chương trình, sách giáo khoa mới, giáo viên ngày càng nhận thức được đầy đủ tầm quan trọng của đồ dùng dạy học trong dạy học, nhiều giáo viên dã xác định được dạy học đảm bảo tính trực quan là một trong những nguyên tắc của quá trình dạy học. Việc dạy học này không những làm cho quá trình nhận thức của học sinh được dễ dàng mà nó còn góp phần rèn luyện tư duy độc lập, sáng tạo và gây hứng thú hoc tập cho học sinh.

        Ngoài những đồ dùng thông thường đã được trang bị đồng loạt cho giáo viên thì một số giáo viên trong trường đã  tích cực sáng tạo, thiết kế đồ dùng dạy học đẹp gần gũi đời sống hàng ngày của các em. Chính những kết quả sáng tạo đó đã góp phần không nhỏ trong việc đổi mới dạy học gây hứng thú học tập cho học sinh.

       Ngoài ra hàng năm nhà trường còn tổ chức hội thi: “Làm và sử dụng đồ dùng dạy học” trong toàn thể cán bộ giáo viên, hầu hết giáo viên trong nhà trường đều tham gia hưởng ứng một cách tích cực và hội thi đem lại hiệu quả cao. Qua cuộc thi giáo viên đã đúc rút được nhiều kinh nghiệm cho bản thân, chọn những đồ dùng xuất sắc dự thi sử dụng đồ dùng cấp trên và đã bổ sung vào kho thiết bị những đồ dùng dạy học thiết thực và có giá trị sử dụng cao, làm cho phong trào làm và sử dụng đồ dùng dạy học càng trở nên thiết thực, có hiệu quả hơn.

Qua dự giờ hằng năm, giáo viên ngày càng có kinh nghiệm trong việc sử dụng đồ dùng dạy học trong tiết dạy : Sử dụng đúng lúc, đúng chỗ, đủ cường độ, đúng mục tiêu nội dung bài dạy, nhiều tiết dạy sử dụng đồ dùng tự làm đẹp, đảm bảo tính chính xác, tính khoa học … Dẫn đến hiệu quả giờ dạy cao hơn, số tiết xếp loại tốt nhiều hơn, kết quả học sinh nắm được bài ngày càng cao.

Trong giờ dạy giáo viên đã tổ chức tốt nề nếp lớp khi sử dụng đồ dùng dạy học. Lấy đồ dùng ra học, cất đồ dùng sau khi sử dụng xong nhanh, gọn, trật tự theo kí hiệu riêng của mỗi giáo viên làm cho tiết học diễn ra nhẹ nhàng, hiệu quả hơn.

Khi sử dụng bộ đồ dùng học sinh được tổ chức hoạt động bằng tay, được quan sát mô hình, hình vẽ trực quan để hình thành kiến thức.

Bộ đồ dùng biểu diễn để giúp giáo viên minh hoạ, tường minh các hoạt động cá nhân để hình thành kiến thức cho học sinh.

          * Hạn chế:

Giáo viên khi lên lớp ngại sử dụng thiết bị dạy học để cung cấp cho học sinh những tri thức mới, vì sử dụng đồ dùng dạy học phải lấy ra, lấy vào phức tạp, mất thời gian, học sinh hay làm ồn lớp. Hoặc trong tiết đầu giáo viên không giới thiệu sơ lược từng đồ dùng trong bộ thực hành của các em, nên khi sử dụng các em không thực hành kịp cùng giáo viên

Giáo viên tổ chức cho học sinh sử dụng đồ dùng dạy học thường chỉ hướng dẫn lặp lại theo mẫu hoặc làm theo hiệu lệnh của giáo viên để minh họa cho bài học trong sách giáo khoa, hầu như rất ít khi học sinh được sử dụng các đồ dùng dạy học để chiếm lĩnh tri thức mới. Giáo viên sử dụng đồ dùng dạy học chưa đúng lúc, đúng chỗ, đúng mức độ, nhiều khi còn lạm dụng, kĩ năng sử dụng còn lúng túng. Một số giáo viên biết sử dụng đồ dùng dạy học thì chưa khai thác triệt để, mới ở mức mang tính minh hoạ bài giảng, chưa phát huy được tác dụng của đồ dùng dạy học trong việc cung cấp kiến thức mới.  

Đặc biệt một số giáo viên chưa nắm được thao tác sử dụng đồ dùng dạy học hoặc nếu có sử dụng thì cũng không mang lại hiệu quả vì không hiểu được ngụ ý của kênh hình hoặc chưa nghiên cứu kĩ đồ dùng dạy học trước khi lên lớp dẫn đến việc sử dụng đồ dùng dạy học không phù hợp, không đúng lúc, đúng chỗ.

Bản thân đồ dùng dạy học không nói hết nội dung bài dạy chứa đựng trong nó mà phải thông qua lời nói của giáo viên, kết hợp với động tác sử dụng đồ dùng theo quy trình nhất định thì học sinh mới hiểu được nội dung ẩn sau các hình thức biểu hiện của đồ dùng dạy học. Trong khi đó lời nói của giáo viên khi sử dụng đồ dùng dạy học có thể chưa hấp dẫn nên chưa gây được sự chú ý của học sinh, vì vậy hiệu quả sử dụng đồ dùng dạy học đạt được chưa cao.

Song song với điều đó, không ít giáo viên ngại làm đồ dùng dạy học, do đó sự sáng tạo trong việc làm và sử dụng đồ dùng chưa cao, chưa thực sự gây hứng thú cho học sinh. Một số giáo viên và học sinh sử dụng, bảo quản đồ dùng dạy và học chưa tốt, nên dẫn đến tình trạng thất lạc mất mát, làm kém giá trị sử dụng do đó khi sử dụng đồ dùng đó không mang lại hiệu quả.

Hiện nay, nhà trường đang thực hiện ứng dụng công nghệ thông tin trong soạn bài và dạy hoc. Nhưng nhà trường và giáo viên còn thiếu thiết bị hiện đại như máy tín, đầu chiếu, băng đĩa hình…Nên muốn sử dụng giáo viên phải thay nhau mượn, do vậy công tác chuẩn bị còn phụ thuộc dẫn đến hiệu quả còn hạn chế.

b. Về phía học sinh:

* Ưu điểm:

          Qua việc tìm hiểu cho thấy thực tế các giờ dạy có sử dụng đồ dùng dạy học đã làm cho học sinh hứng thú trong học tập, tạo điều kiện cho học sinh hoạt động tích cực sáng tạo, chủ động trong việc tiếp thu, tiếp nhận kiến thức bài học. Đặc biệt học sinh rất thích thú và hào hứng khi được sử dụng, thực hành đồ dùng học tập. Nhiều học sinh sử dụng thành thạo và có hiệu quả các đồ dùng học tập.

         * Tồn tại:

          Một số học sinh thiếu tự giác tích cực trong học tập mặc dù chương trình, sách giáo khoa mới quan tâm đến luyện khả năng diễn đạt, giải quyết tình huống có vấn đề, song bản thân các em ít được thực hành nên đôi khi lúng túng, vụng về, thiếu tự tin khi được thể hiện khả năng của mình.

        Do địa bàn ở đây là vùng nông thôn nên kinh tế còn khó khăn, phụ huynh ít quan tâm đến việc học tập của con em, các em ít tiếp xúc với các loại đồ chơi, đồ dùng hằng ngày nên  năng lực tiếp thu còn chậm, một số em  thực hành còn lúng túng, vụng về, thiếu tự tin, giáo viên phải mất nhiều thời gian, công sức .

          Do học sinh hiếu động, tò mò, khi sử dụng bộ đồ dùng học tay cứ mân mê đồ dùng này sang đồ dùng khác, không chú ý nghe cô hướng dẫn.

          Bộ đồ dùng học đã cũ, một số loại bị thiếu vì vậy ảnh hưởng đến hình thành kiến thức cho các em.

3. Các nguyên nhân của những tồn tại:

Do thói quen của việc dạy học theo phương pháp truyền thống, vai trò chính của người dạy chi phối phương pháp sử dụng thiết bị dạy học.

Một số giáo viên chưa thực sự quan tâm đến việc sử dụng đồ dùng trong dạy học, vì chưa hiểu được ý nghĩa, vai trò của nó .

Học sinh thao tác trên bộ đồ dùng một số em còn chậm mất nhiều thời gian.

Từ nhu cầu thực tế đặt ra, tôi thấy việc sử dụng đồ dùng dạy học một cách có hiệu quả có ý nghĩa vô cùng to lớn trong việc truyền thụ kiến thức cho học sinh. Để thực hiện được điều đó và làm thế nào để khắc phục những thực trạng trên?. Để trả lời được câu hổi trên thì một yêu cầu cấp thiết đó là việc sử dụng đồ dùng dạy học một cách có hiệu quả là rất cần thiết và phải làm ngay.

4. Các biện pháp cần thực hiện để góp phần nâng cao việc khai thác và sử dụng thiết bị dạy học:

Trong quá trình dạy học mặc dù mỗi giáo viên được trang bị một bộ đồ dùng biễu diễn tiện lợi, đầy đủ, màu sắc đẹp. Song muốn sử dụng hiệu quả đồ dùng dạy học vào từng tiết dạy cụ thể thì trước tiên chúng ta cần nắm được trong bộ đồ dùng gồm có những gì? Sử dụng ra sao và sử dụng trong mạch kiến thức nào? Sau đây là một số biện pháp cụ thể:

Biện pháp 1: Tìm hiểu bộ thiết bị – đồ dùng dạy học:

Từ việc nắm được tên gọi và tác dụng của từng loại trong bộ đồ dùng dạy và học, giáo viên sẽ dễ dàng biết cách sử dụng chúng trong từng phần kiến thức, từng tiết cụ thể.

Biện pháp 2:  Khai thác- sử dụng đồ dùng dạy học:                  

          Bộ đồ dùng dạy học được thiết kế trên cơ sở danh mục tối thiểu mà Bộ Giáo Dục và Đào Tạo  ban hành. Sử dụng theo các phần kiến thức hợp lý vừa đủ, không lạm dụng, thực chất đồ dùng dạy học chỉ hỗ trợ đúng mức cho dạy học  và chủ yếu cho dạy học ở các tiết bài mới, giáo viên đặt ra các câu hỏi dẫn dắt gợi mở, học sinh thao tác thực hành tiếp cận kiến thức và giải quyết các vấn đề của bài học một cách tích cực tự giác.

Đồ dùng dạy học giúp học sinh tập khái quát hoá, cách giải quyết vấn đề để tự chiếm lĩnh kiến thức mới. Thông qua đồ dùng dạy học giáo viên hướng dẫn học sinh thiết lập mối quan hệ giữa kiến thức mới và các kiến thức có liên quan đã học, tạo ra sự hỗ trợ, củng cố lẫn nhau trong quá trình phát triển nhận thức của học sinh, giúp học sinh liên hệ, vận dụng tốt giữa học với hành.

         Trong quá trình dạy học, những việc gì học sinh làm được cho các em tự làm trên các phương tiện đồ dùng học tập cá nhân, nhằm tạo cơ hội cho các em được thông qua chính hoạt động của mình mà phát hiện kiến thức có trong bộ đồ dùng qua việc phân tích, quan sát, so sánh dưới sự hướg dẫn của giáo viên, học sinh cùng thực hiện đồng thời theo các thao tác hoạt động của giáo viên giúp các em phát triển tư duy, khả năng diễn đạt bằng lời….

        Việc sử dụng thiết bị dạy học trong quá trình dạy học cần linh hoạt, sáng tạo, tuỳ thuộc vào từng bài, từng đơn vị kiến thức mục tiêu của bài học để có phương pháp sử dụng, thời điểm đưa ra thích hợp nhằm phát huy tối đa mỗi chức năng của thiết bị dạy học.

Biện pháp 3:Cách khai thác- sử dụng ĐDDH  có hiệu quả:

1 . Về đồ dùng dạy học:

       Việc khai thác và sử dụng đồ dùng dạy học trong quá trình giảng dạy là một yêu cầu hết sức quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Để góp phần khai thác và sử dụng có hiệu quả đồ dùng dạy học cần:

Đối với cán bộ phụ trách phải bố trí thời gian làm việc phù hợp nhằm tạo điều kiện cho giáo viên trong việc mượn trả. Đầu năm học giáo viên nên  mượn bộ đồ dùng dạy học theo lớp để chủ động trong việc sử dụng đồ dùng cũng như có kế hoạch tự làm các đồ dùng còn thiếu.

Đối với nhà trường mua bổ sung thêm thiết bị – đồ dùng dạy học  ( một số đồ dùng đã cũ, mất )

Công ty thiết bị giáo dục thiết kế và cung cấp thêm cho bộ đồ dùng dạy học tiện lợi và làm cho giờ học thêm sinh động gây hứng thú học tập cho học sinh.

Bổ sung thêm các phương tiện dạy học hiện đại như đầu chiếu, máy vi tính để giáo viên cũng như học sinh tiếp cận làm quen, học hỏi.

Cần biên soạn các tài liệu hướng dẫn theo từng loại đồ dùng cụ thể, chi tiết, in ấn để phổ biến rộng rãi đến từng giáo viên.

Thiết kế và cung cấp các loại đồ dùng phong phú, đa dạng có chất lượng tốt đến các trường Tiểu học để phục vụ kịp thời cho việc dạy – học của giáo viên và học sinh ngay từ đầu năm học.

Triển khai các chuyên đề  hoặc tổ chức hội thảo các đợt tập huấn để giáo viên có thể tiếp cận, trao đổi, học hỏi kinh nghiệm, có sáng kiến về thiết kế, khai thác và sử dụng đồ dùng dạy học.

          2. Các biện pháp giúp giáo viên khắc phục những tồn tại trong việc khai thác và sử dụng thiết bị dạy học:.

          Giáo viên phải hiểu được dạy học là tác động vào người học, nhằm phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo của học sinh. Dạy học  theo hướng tổ chức các “Hoạt động dạy học’’. Chứng tỏ lúc nào học sinh có “Hoạt động học’’ thì quá trình dạy học trên lớp mới có hiệu quả. Dạy học  phải để  cho các em tự thao tác trên đồ dùng, biết suy nghĩ và thảo luận, tức là tạo ra “Môi trường học’’ tốt, tạo ra cơ hội để các em “Hoạt động học tập’’, tạo ra sự “Hợp tác’’ giữa trò với trò, giữa thầy với trò. Việc học tập theo cách đó sẽ hấp dẫn lôi cuốn các em vào quá trình học một cách tự giác, tự nhiên hơn, phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh Tiểu học .

          Đồ dùng dạy học có phát huy được tác dụng hay không phụ thuộc rất nhiều vào việc giáo viên sử dụng nó như thế nào. Để đạt hiệu quả cao trong sử dụng đồ dùng dạy học mỗi giáo viên cần:

          Nắm vững danh mục đồ dùng dạy học.

          Nghiên cứu kĩ nội dung bài học để xác định đồ dùng dạy học nào cần phải sử dụng, sử dụng với mục đích gì (dẫn dắt kiến thức mới hay minh hoạ, hệ thống hoá kiến thức…).

          Xác định thời điểm, thời gian thích hợp sử dụng đồ dùng đó trong tiết học.

          Tìm biện pháp, cách thức thích hợp, chuẩn bị hệ thống câu hỏi dẫn dắt học sinh thực hành, quan sát đồ dùng theo đúng mục đích sử dụng.

          Chú ý đến ngôn ngữ, lời nói trong giảng dạy và trong quá trình sử dụng đồ dùng dạy học. Khi giới thiệu và sử dụng đồ dùng giáo viên nên tránh tình trạng giải thích dài dòng, vừa làm mất thời gian và không cần thiết, vừa làm rối rắm vấn đề. Tuy nhiên lời nói của giáo viên cũng là phương tiện trực quan ngôn ngữ. Vì vậy một khi sử dụng đồ dùng dạy học giáo viên cần xác định rõ đồ dùng dạy học đó có tác dụng gì trong việc khai thác nội dung kiến thức của bài để có thể kết hợp việc sử dụng ngôn ngữ với việc sử dụng đồ dùng dạy học một cách hợp lý nhằm giúp học sinh hiểu biết vấn đề rõ ràng hơn, mạch lạc hơn.

          Để tránh tình trạng lúng túng, mất thời gian trong việc sử dụng đồ dùng dạy học giáo viên cần dành thời gian thực hành trước các thao tác sử dụng đồ dùng dạy học trước khi lên lớp.

Cuối cùng giáo viên cần nắm vững phương châm sử dụng và khai thác đồ dùng dạy học như sau:

          Các thao tác học sinh tự làm được nên để học sinh tự thực hành.

Thao tác nào học sinh làm sai cần phải được giáo viên chỉ rõ và hướng dẫn làm lại kịp thời.

Chỉ khi học sinh không thể thực hiện được thao tác trên đồ dùng thì giáo viên mới làm mẫu và hướng dẫn cụ thể, rõ ràng để học sinh có thể tiến hành thao tác.

Yêu cầu đặt ra phải rõ ràng, theo trình tự các bước một cách lôgic, lời nói và hành động phải kết hợp một cách nhịp nhàng.

Giáo viên chỉ tiến hành các thao tác mẫu trên đồ dùng để kiểm tra kết quả làm việc của học sinh, chuẩn hoá các thao tác để đưa ra hình ảnh trực quan đẹp nhất.

Cần khai thác triệt để nội dung sách giáo khoa, sử dụng sáng tạo sách giáo khoa, coi sách giáo khoa như là đồ dùng dạy học để hướng dẫn học sinh thực hiện các hoạt động học tập.

Xác định và sử dụng tốt đồ dùng dạy học tức là đã xác định được cái đích cần đạt của mỗi bài và của môn học, là sự thiết kế các hoạt động cơ bản của học sinh trong việc tìm tòi, chiếm lĩnh tri thức mới. Chính vì vậy việc sử dụng đồ dùng phải kết hợp hài hoà với  phương pháp dạy học sao cho lôgich mới mang lại hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở bậc Tiểu học.

          Để có một bộ môn chất lượng đáp ứng đựoc yêu cầu thì việc sử dụng đồ dùng dạy học cần được kết hợp hài hoà với các phương pháp dạy học một cách logic, để có hiệu quả cao thực sự trong việc đổi mới hơn nữa, công việc này tất cả mọi giáo viên trong nhà trường đều có thể sử dụng trong giảng dạy ở tất cả các khối lớp khi dạy ở bậc tiểu học.

III. KẾT LUẬN:

Giải pháp sử dụng thiết bị dạy học trong quá trình dạy học ở tiểu học là phù hợp với con đường nhận thức của học sinh và phù hợp với đặc thù môn học, bậc học . Tuy nhiên việc sử dụng sao cho đúng lúc, đúng chỗ, đúng mức độ và đúng với đối tượng học sinh cụ thể thì luôn là một “ Bài toán mở ’’ đối với mọi giáo viên đứng lớp.

Qua thực tế cùng một bộ đồ dùng, cùng một tiết dạy, cùng những gợi ý sách giáo khoa và sách giáo viên nhưng việc sử dung đồ dùng trực quan để thể hiện các ý tưởng dạy học của mỗi giáo viên lại mang tính sáng tạo, tính đa dạng và phong phú ở mức độ nhất định. Có thể nói: Khai  thác và sử dụng có hiệu quả đồ dùng dạy học là quá trình thể hiện nhuần nhuyễn giữa các yếu tố: Trình độ chuyên môn của giáo viên với năng lực sư phạm (ước lượng, đánh giá đối tượng học sinh ); với những thao tác thực hành khéo léo; với ngôn ngữ giảng giải ngắn gọn , rõ ràng. Tất cả những điều này không thể hình thành “Ngày một, ngày hai’’ mà phải có quá trình tích luỹ lâu dài, liên tục. Đây cũng là vấn đề đặt ra để tôi tiếp tục hoàn thiện hơn nghiệp vụ của mình trong những năm tiếp theo.

Để góp phần nâng cao chất lượng dạy học, bản thân người giáo viên cần tự học hỏi, tự bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn của mình, trong đó có kĩ năng sử dụng và khai thác có hiệu quả đồ dùng dạy học. Không những thế người giáo viên cần phải tâm huyết với nghề nghiệp, cần tìm tòi sáng tạo tự làm ra những đồ dùng dạy học để khắc phục khó khăn về cơ sở vật chất .

Sử dụng đồ dùng trực quan trong các tiết dạy làm cho giờ học sinh động, sôi nổi hẳn lên, lôi cuốn được tất cả học sinh cùng làm việc và suy nghĩ. Vì sử dụng đồ dùng dạy học trong trường tiểu học rất phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí và lứa tuổi của các em. Từ đó giúp các em rất hứng thú học tập và có hiệu quả học tập cao hơn.

Bên cạnh đó khi sử dụng đồ dùng dạy học thì người giáo viên cần nắm chắc các đối tượng học sinh, nhất là đối tượng học sinh giỏi và học sinh yếu. Vì đối tượng là nguồn bồi dưỡng kiến thức, là mũi nhọn trong chuyên môn là nhân tố giải quyết các vấn đề khó. Còn những đối tượng yếu phải tạo cơ hội, giúp đỡ thêm cho các em trong giờ học, phù đạo thêm kiến thức cho các em. Tất cả những đối tượng học sinh ấy giáo viên cần phải hướng dẫn cụ thể, tỉ mỉ về phương pháp cũng như các thao tác trong việc sử dụng đồ dùng dạy học. Để từ đó giáo viên có hệ thống câu hỏi hoặc các yêu cầu phù hợp với từng đối tượng. Xây dựng các em học tốt, có năng lực để các em có điều kiện tự quản và điều hành công việc của nhóm, tổ khi cùng nghiên cứu và sử dụng đồ dùng dạy học để đi đến sự thống nhất chung và đồ dùng đó sử dụng có hiệu quả và các em lại thoải mái trong khi học và học đạt có kết quả .

Quá trình làm việc đã giúp tôi rèn luyện được khả năng nghiên cứu mà trước đây tôi mới hiểu sơ lược chưa sâu, làm tiền đề cơ sở để tôi tiếp tục nghiên cứu kĩ hơn vấn đề sử dụng và khai thác hiệu quả các đồ dùng dạy học của các môn học khác ở tiểu học để đạt kết quả cao  trong quá trình làm việc.

Các đồng nghiệp có thể tham khảo phần nào sẽ giúp cho đồng nghiệp biết được cấu tạo cũng như cách sử dụng bộ đồ dùng dạy học.

Qua đây sẽ thấy được những ưu điểm và tồn tại của giáo viên khi khai thác và sử dụng đồ dùng trực quan trong dạy học tiểu học nói chung và các bộ môn nói riêng để giúp đồng nghiệp tránh những sai lầm thường mắc góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

III. KIẾN NGHỊ VÀ ĐỀ XUẤT:

Để nâng cao chất lượng dạy và học, song song với việc đổi mới nội dung và phương pháp thì người giáo viên phải nắm chắc cách sử dụng đồ dùng dạy học.

Thực trạng cho thấy việc sử dụng đồ dùng dạy học trong các tiết học hiện nay còn hạn chế và nếu có sử dụng cũng chỉ là đại khái, thiếu chính xác và không khoa học nên dẫn đến hiệu quả chưa cao. Chính vì vậy trong quá trình dạy học để đạt hiệu quả cao thì kinh nghiệm sử dụng đồ dùng đã phần nào góp phần quyết định sự thành công của tiết dạy và đáp ứng yêu cầu của việc đổi mới.

Để có thể thực hiện được phương pháp này đòi hỏi phải có sự tham gia nhiệt tình của các giáo viên đặc biệt là cần nghiên cứu kĩ cách khai thác và sử dụng đồ dùng dạy học trong mỗi tiết dạy sao cho phù hợp và có hiệu quả.

Đối với các cấp lãnh đạo và công ty thiết bị trường học:

Cần nghiên cứu kĩ nội dung, chương trình của từng khối lớp để cung ứng đầy đủ đồ dùng dạy học các môn học giúp giáo viên thuận tiện trong quá trình chuẩn bị đồ dùng .

Mở lớp tập huấn cho giáo viên và nhân viên phụ trách các trường về cách khai thác và sử dụng đồ dùng dạy học. Tăng cường giao lưu học hỏi kinh nghiệm về việc khai thác và sử dụng đồ dùng dạy học giữa các trường, các giáo viên với nhau.

Trên đây là một số suy nghĩ và đề xuất cách khai thác sử dụng đồ dùng trực quan trong giảng dạy nhằm đáp ứng việc đổi mới phương pháp dạy học. Hy vọng rằng, việc sử dụng thiết bị dạy học đúng đắn và sáng tạo trong các giờ học sẽ hỗ trợ giáo viên và học sinh đạt hiệu quả cao trong các giờ học góp phần nâng cao chất lượng dạy học trong các trường tiểu học.

Do điều kiện thời gian và khả năng nghiên cứu của bản thân có hạn nên những điều làm được còn ít ỏi và không tránh khỏi những thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự góp ý, giúp đỡ, khích lệ của các bạn đồng nghiệp để sáng kiến này được hoàn thiện và vận dụng vào thực tế giảng dạy đạt hiệu quả cao hơn.

    Gio Bình, ngày 03 tháng 5 năm 2012

Người thực hiện

Số lượt xem: 12352