Tìm hiểu Văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên

Cồng chiêng Tây Nguyên một loại hình văn hóa trải dài suốt 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng. Chủ nhân của loại hình văn hóa đặc sắc này là các dân tộc Tây Nguyên: Bana, Xê Đăng, Mnông, Cơ Ho, Rơmăm, Ê Đê, Gia Rai… Cồng chiêng là tiếng nói tâm linh, tâm hồn con người, diễn tả niềm vui nổi buồn trong cuộc sống và gắn liền với cuộc sống trong lao động, sinh hoạt hằng ngày của người dân Tây Nguyên.

Văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên

Cồng chiêng Tây Nguyên có tiếng anh là gong. Về nguồn gốc cồng chiên có thể là “hậu duệ” của đàn đá trước khi có sự xuất hiện của đồng thì người xưa đã chế tác ra các nhạc cụ bằng đá, tre như đàn đá, cồng đá, chiên đá, tre…

Đến thời kì đồ đồng thì các nhạc cụ cồng chiêng đồng cũng theo đó mà ra đời. Từ thuở sơ khai tiếng cồng chiên được xuất hiện trong tất cả các lễ hội trong năm từ lễ thổi tai cho trẻ sơ sinh đến lễ bỏ mả, lễ cúng máng nước, lễ mừng cơm mới, lễ đóng cửa kho, lễ đâm trâu, xuống đồng, mừng lúa mới, hay trong một số buổi nghe khan tiếng chiên dài hơn đời người, âm thanh khi ngân nga sâu lắng, khi thôi thúc trầm hùng, hòa quyện với tiếng suối, tiếng gió và với tiếng lòng người như là phương tiện giao tiếp với siêu nhiên hay kết nối các thế hệ.

Cồng chiêng Tây Nguyên biểu hiện cho sự quyền lực và giàu có. Theo quan niệm của người dân Tây Nguyên thì đằng sau mỗi chiếc Cồng chiêng điều ẩn chứa một vị thần chiếc Cồng chiêng càng cổ thì quyền lực vị thần đó càng cao.

Đã có thời một chiếc chiêng có giá trị ngan bằng 2 con voi hay 20 con trâu. Vào những ngày hội, hình ảnh những vòng người nhảy múa quanh ngọn lửa thiêng, bên những vò rượu cần trong tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng, tạo cho Tây Nguyên một không gian lãng mạn và huyền ảo.

Cồng chiêng Tây Nguyên đã gióp phần tạo nên những sử thi đi vào những áng thơ ca đậm chất tây nguyên vừa lãng mạng vừa hùng tráng khẳng định giá trị tồn tại trên mãnh đất Tây Nguyên từ hàng ngàn đời nay.

Sau Nhã nhạc cung đình Huế, vào ngày 25-11-2005 Cồng chiêng tây nguyên đã được UNESCO công nhận là kiệt tác di sản phi vật thể nhân loại. Điều đó khẳng định Việt Nam là một đất nước có bề dày truyền thống văn hóa, có nhiều nghệ thuật truyền thống cần được bảo tồn, gìn giữ và phát huy.

• Lễ hội cồng chiêng Tây Nguyên

Lễ hội Cồng chiêng là một lễ hội được tổ chức hằng năm và luân phiên giữa các tỉnh có văn hóa Cồng chiên (Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông, Lâm Đồng).

Lễ hội được tổ chức nhằm quảng bá hình ảnh Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là di sản truyền khẩu và phi vật thể nhân loại. Tại đây, những lễ hội dân gian đặc sắc của các dân tộc Tây Nguyên sẽ được dựng lại, nhằm kêu gọi cộng đồng cùng chung sức bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc. Cồng Chiêng Tây Nguyên là nơi tiết tấu và giai điệu gặp nhau. Mỗi nhạc công chơi một nốt và một mô hình tiết tấu, kết hợp lại thành bè, thành giai điệu.

Lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên không chỉ đơn thuần là một hoạt động văn hóa mà còn mang ý nghĩa tâm linh rất lớn đối với người dân Tây Nguyên.

Đến với lễ hội Cồng chiêng ngoài thưởng thức các nghệ nhân trình diễn những vũ điệu kết hợp với tiếng Cồng chiêng mà còn được tham gia các hoạt động văn hóa khác như phục dựng nghi lễ, lễ hội truyền thống của các dồng bào dân tộc, sinh hoạt văn nghệ dân gian, ẩm thực Tây Nguyên.

Vào từng năm tùy vào đơn vị tổ chức mà thời gian diễn ra lễ hội văn hóa cồng chiêng khác nhau. Cồng chiêng Tây Nguyên không chỉ có ý nghĩa về mặt vật chất cũng như những giá trị về nghệ thuật đơn thuần mà nó còn là “tiếng nói” của con người và của thần linh theo quan niệm “vạn vật hữu linh”.

• Giá trị văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên

Ở phần lớn các tộc người như: Gia Rai, Ê Đê Kpah, Ba Na, Xơ Đăng, Brâu, Cơ Ho… Thì cồng chiên là nhạc cụ dành riêng cho nam giới. Song có những dân tộc thì cả nam lẫn nữ đều có thể sử dụng như Mạ, M’Nông. Riêng một số ít tộc người như Ê Đê Bih thì chỉ có nữ giới mới được chơi cồng chiêng.

Mỗi giai điệu mỗi bản nhạc cồng chiêng đều có một ý nghĩa khác nhau cho mỗi sự kiện quan trọng những tiếng cồng chiên kết hợp với những tiếng hò reo tạo nên không khí vui tươi những giai điệu đi theo họ từ lúc sinh ra (lễ thổi tay) gắn liền đời sống hằng ngày qua các lễ hội đến khi họ mất (lễ bỏ mả).

Thanh âm của cồng chiêng là tiếng nói gắn kết giữa con người với thần linh. Mỗi sự kiện khác nhau thì giai điệu, bước múa cũng khác nhau.

• Cách đánh Cồng Chiêng

Người Tây Nguyên có hai cách đánh cồng chiêng. Một cách đánh bằng dùi, một cách đánh bằng cườm tay. Dùi chiêng có hai loại, một loại dùi mềm và một loại dùi cứng.

Loại dùi mềm thường làm bằng gốc cây dứa dại khô hoặc làm bằng gỗ có bọc vải. Lọa dùi cứng thường làm bằng nhánh gỗ khô hoặc thân cây sắn tươi. Mỗi loại dùi chiêng khi tác động lên mặt chiêng tạo ra âm sắc chiêng khác nhau. Loại dùi mềm cho âm thanh tròn trĩnh, vang ngân, trầm hùng.

Loại dùi cứng cho âm thanh sắc nhọn, nghe có tiếng va chạm của kim khí và sự mãnh liệt của âm thanh. Còn cách đánh bằng cườm tay cho ta một cảm giác âm thanh xa xăm, bí ẩn.

Khi đánh chiêng, tay phải cầm dùi, hoặc cườm tay kích vào mặt chiêng tạo âm thanh, tay trái lúc chặn vào mặt chiêng, lúc rời khỏi mặt chiêng sẽ tạo ra âm chiêng (nốt nhạc chiêng).

Sự kết hợp nhuần nhuyễn hai tay phải và trái của người đánh chiêng sẽ tạo ra một âm chiêng hoàn chỉnh. Nhưng để có thể tham gia diễn tấu được một bài chiêng thì vấn đề còn phức tạp hơn rất nhiều. Mỗi thành viên tham gia vào dàn chiêng giữ vị trí một cao độ và tiết tấu khác nhau.

Do vậy họ phải nắm rất chắc thời khắc gõ chiêng của mình làm sao cho đúng thời khắc tiết tấu, đúng gai điệu, đúng âm sắc. Và điều kì diệu của bản nhạc chiêng chính là sự đồng cảm, sự tập trung, sự hào hứng của những “tâm thức chiêng” khi cùng nhau trình diễn một bản nhạc cồng chiêng.

• Những bài nhạc Cồng Chiêng

Tiếng chiêng là tiếng nói của con người giao tiếp với thần linh. Để thỏa mãn tiếng nói giao tiếp ấy, các dân tộc ở Tây Nguyên đã sáng tạo ra rất nhiều các bài nhạc chiêng khác nhau. Mỗi bài nhạc chiêng ứng với một lễ thức, một tiết lễ trong lễ thức, mỗi lễ thức ứng với một dàn chiêng.

Lễ đâm trâu người dân tây nguyên sẽ chơi dàn chiêng honh chơi các bài Cheng, Spo, Pru là những bài chiêng hùng tráng như muốn mô tả những cuộc chiến đấu dũng cảm của các vị tù trưởng và dân buôn khi xảy ra chiến tranh bảo vệ lãnh thổ.

Lễ bỏ mả chơi dàn chiên Arap Vào đếm cuổi cùng khi mọi việc đã hoàn tất, con cái, người thân quỳ lại trước Pnang than khóc linh hồn người đã khuất và nói lời từ biệt linh hồn và mong linh hồn đừng quay về quấy rầy con cái. Khi ông thầy lễ dứt bài khấn, các chàng trai đánh bài chiêng Xoang. Bài chiêng có tiết tấu rộn rã cuốn hút mọi người vào vòng Xoang sôi động và vui vẻ.

Ngoài những bài chiêng đánh trong các lễ thức lớn như lễ Đâm trâu, lễ Bỏ mả, các dân tộc Tây Nguyên có có rất nhiều các bài chiêng đánh trong lễ Cúng bên nước, lễ Cúng cơm mới, lễ Dựng nhà, lễ Thổi tai, lễ Rước kpan, lễ Cúng đất v.v… Người Mnông Gar có các bài chiêng: Booc-ngăn, Rơ-le, Bar-đăn, Đol-rơ-la, Goong-Yowl, Táp-tốp, Tiêng, Par-mây. Người Ê-đê có các bài chiêng: Chiêng gọi buôn làng, Chiêng gọi hồn lúa, Chiêng ngày mùa, Chiêng Chi-ria, Chiêng thác đổ, chiêng Tông-gát. Người Cơ-ho có các bài chiêng: Voa-nắc (chiêng đón khách), Bắc-đơn, Pép-ê-zun (săn nai), Ti-tắp-tắp, Dăn pắc – Dăn Điếp, Chinh boch, Po-trim-po. Người Ba-na Rơngao có các bài chiêng: Kă-kơ-pô, Pơ juăr (đuổi ma)…

• Giao lưu văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên

  • Giao lưu văn hóa cồng chiêng Đà Lạt

Hiện nay một trong những nơi tổ chức chương trình giao lưu văn hóa Cồng chiêng tây nguyên là Đà Lạt một nét văn hóa đặc sắc thu hút khách du lịch nhất.

Tọa lạc dưới chân núi Lang Biang hùng vĩ nhất ở Đà Lạt. Một buôn làng dân tộc ở Đà Lạt thuộc xã Lát thuộc huyện Lạc Dương. Đây là nơi sinh sống của người dân tộc Lạch (dân tộc đầu tiên của phố núi Đà Lạt). Và đây cũng là nơi để các du khách dừng chân trong chương trình Tour giao lưu cồng chiêng. Đến đây du khách có thể khám phá tìm hiểu nhiều điều thú vị về cách sinh hoạt cũng như các văn hóa từ thời cha ông để lại cho người dân bản địa nơi đây.

Chương trình giao lưu gồm 2 phần

• Phần nghi lễ

Ban đầu du khách sẽ được nghe thuật lại giới thiệu về buôn làng của người dân nơi đây. Và một số phong tục văn hóa từ xưa cho đến nay. Những nghi thức trong chương trình công chiêng. Và cuối cùng là cuộc sống của người đồng bào dân tộc Chil, người Lạch và núi rừng.

Trong phần nghi lễ của chương trình giao lưu văn hóa cồng chiêng Đà Lạt. Điều quan trọng nhất là nghi lễ cầu thần lửa, đây là một phong tục không thể nào thiếu. Và rất có ý nghĩa với người dân nơi đây. Trưởng làng sẽ lên đốt lửa và cầu nguyện cho chương trình diễn ra trọn vẹn.

Sau 2 nghi thức trên du khách sẽ được chứng kiến điệu nhảy ching Wă kwằng. Của các thanh nam nữ tú để chào đón các vị thần linh

Sau đó là múa Mừng Lúa Mới, đây là điệu múa mừng ngày hội lúa mới của mỗi đồng bào dân tộc. Điệu múa này mang một ý nghĩa nhằm cầu cho vụ mùa trồng trọt mới của mình thành công gặt hái nhiều hơn nữa.

Tiếp đến du khách có thể xem điệu múa “A ráp mồ ô”. Du khách sẽ được thấy diễn cảnh thiếu nữ mang bầu lên rừng lấy nước. Một cảnh tượng thuần khiết được biểu diễn bởi các cô gái người dân tộc Lạch. Và còn các chàng thanh niên thì diễn tả cảnh đánh ching tre.

Tiếp đến là nhóm múa ‘Ngày hội rông chiêng’ của dân làng. Đây là một điệu múa truyền thống lâu đời trong các ngày hội nhà mồ theo phong tục của dân tộc đồng bào Tây Nguyên.

Sau đó mọi người sẽ được nghe 6 chàng trai của làng đánh ching K’Ràm.

Và cuối cùng là thưởng thức thịt rừng và rượu cần thơm ngon.

• Phần lễ hội

Khi hết phần nghi lễ cùng lúc đến phần lễ hội. Điều mà các du khách rất mong đợi. Từng hồi chiêng tiếng trống được gióng lên. Và giới thiệu cho quý du khách về cuộc sống gắn với núi rừng của dân làng. Và sự ra đời của Cồng chiêng, lễ hội đâm trâu, mừng lúa mới…

Tiếp theo, cả du khách và dân làng sẽ cùng nhau hòa mình vào trong điệu múa của vùng đất Tây Nguyên

Trong tiếng cồng chiêng sống động, các điệu múa nhịp nhàng uyển chuyển. Của các thanh niên, nữ tú sẽ cuốn hút mọi người cùng vào vòng, để cùng nhảy cùng múa với nhau. Và kế tiếp là rất nhiều điệu múa khác.

• Một số hình ảnh Công Chiêng Tây Nguyên

Dưới đây là một số hình ảnh về cồng chiên Tây Nguyên và văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên.

Festival Cồng Chiêng sắp được diễn ra hằng năm. Mong các bạn sẽ đến TP Pleiku – Gia Lai tham dự ❤️ Các hoạt động chính tại Festival cồng chiêng gồm có: lễ hội đường phố diễn ra trên các đường phố chính ở TP. Pleiku; phục dựng một số lễ hội truyền thống của các dân tộc bản địa như: mừng lúa mới, mừng nhà rông mới, phục dựng nghi lễ của các dân tộc; trình diễn nghệ thuật chỉnh chiêng, tạc tượng gỗ dân gian, đan lát, dệt thổ cẩm; sinh hoạt văn nghệ dân gian như diễn xướng sử thi Tây Nguyên, hát dân ca; triển lãm ảnh không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên; triển lãm và trình diễn nhạc cụ các dân tộc…

Trên đây chúng tôi đã chia sẻ chi tiết với bạn về Cồng Chiêng Tây Nguyên và văn hóa Tây Nguyên  Bạn xem Kinh nghiệm du lịch Tây Nguyên tự túc?

Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp ích cho bạn đi Tây Nguyên nên chọn tháng nào có lễ hội Tây Nguyên. Nếu có bất kỳ thắc mắc về điểm đến hay khách sạn, vui lòng liên hệ fanpage Gonatour hoặc hotline 0784.849.849 tư vấn 24/7 hoàn toàn miễn phí

>> Xem Thêm:

• Kinh nghiệm du lịch Tây Nguyên
• Du lịch Tây Nguyên có gì hay? Sản phẩm du lịch đặc trưng của vùng Tây Nguyên