chương 4 – Tư duy và tưởng tượng – Tâm lý học đại cương – Nguyễn Thanh Giàu – Toán học

• 
• 
• 
• 
• 
• 

• 0

  /

  0

• 

Nhấn vào đây để tải về
Báo tài liệu có sai sót
Nhắn tin cho tác giả

Nguồn:
Người gửi: Nguyễn Thanh Giàu
Ngày gửi: 23h:38′ 05-06-2012
Dung lượng: 11.3 MB
Số lượt tải: 211

Số lượt thích:

0 người

23h:38′ 05-06-201211.3 MB211

Khi còn bé . . .
– Trẻ tò mò: cái này là gì? Nó như thế nào?
=> Trẻ nhận thức bằng cảm giác và tri giác

Khi lớn hơn . . .
Má ơi ai sinh cá
Ai làm ra cái kem
Đêm sao lại màu đen
Ban ngày sao màu trắng?

cảm giác và tri giác không thể trả lời
– Trẻ bắt đầu hỏi: Vì sao?
Khi đã trưởng thành . . .
Tại sao lúc nào quả táo cũng rơi xuống ?
Bằng cách nào để học tốt môn Hóa học?
Bạn ấy là người thế nào?
….
Có những vấn đề nhận thức cảm tính (cảm giác – tri giác) không mang lại được
Khi muốn tìm hiểu những thuộc tính bên trong, những cái bản chất, dự đoán về tương lai, muốn giải quyết vấn đề… cảm giác và tri giác không thể trả lời

Cần một quá trình nhận thức cao hơn: Tư duy

3.1. Khái niệm:
Tư duy là một quá trình nhận thức phản ánh những thuộc tính bản chất, những mối liên hệ, quan hệ có tính quy luật của svht khách quan mà trước đó ta chưa biết.

3. TU DUY:
Trẻ em tính bằng que
Người thợ sửa xe bằng tay
Con khỉ dùng cây với lấy quả chuối
Chim bồ câu biết dùng khối hộp để lấy thức ăn
a. Tư duy hành động
3.2. Phân loại:
Tư duy hình ảnh
2 con chim đi trước 2 con chim, 2 con chim đi giữa 2 con chim, 2 con chim đi sau 2 con chim. Có tất cả bao nhiêu con chim?
Tại sao phải đổi mới phương pháp dạy học?
Làm thế nào để tạo hứng thú nhận thức cho học sinh?…
Tư duy ngôn ngữ (trừu tượng)
3.3. Đặc điểm của tư duy:

Khi nào tư duy diễn ra?

Hãy suy ngẫm xem, trong những tình huống sau, tình huống nào làm bạn xuất hiện tư duy?

Tình huống 1
Vợ dạy ta tính phục thiện (sẵn sàng nhận lỗi tuy mình không làm gì sai cả!).

Vợ dạy ta đức tính kiên nhẫn, chờ đợi không biết mệt (chờ vợ sửa soạn, trang điểm để đi dự tiệc hay mua sắm!…).

3. Vợ dạy ta sự tế nhị (không bao giờ chê bai cơm khê, canh hơi mặn).

4. Vợ là huấn luyện viên thể dục tại nhà của ta (phân công ta làm vườn, nhổ cỏ, giặt quần áo, đổ rác, lau dọn nhà cửa, xách nước, tắm mấy con cún…).
…..
Tình huống 2
Tình huống 3
Đây là ai?
Bạn có tám viên bi-a, một trong số chúng bị lỗi khi sản xuất nên nặng hơn những viên còn lại. Làm thế nào để chỉ sau hai lần cân so sánh, không dùng quả cân mà bạn có thể tìm được viên bi-a bị lỗi đó?
Tình huống 4
Khi nào tư duy nảy sinh?
Tư duy xuất hiện khi gặp tình huống có vấn đề (tình huống mà phương pháp cũ không đủ sức để giải quyết, cần một cách giải quyết mới)
a/ Tính có vấn đề
Có phải vấn đề nào cũng được tư duy?
Làm thế nào để chỉ với 1 nhát cắt thẳng bạn có thể
cắt làm hai phần đều nhau 1 chiếc bánh gatô hình chữ nhật
đã bị khoét mất 1 miếng bên trong cũng hình chữ nhật
ở một chỗ bất kỳ với độ lớn bất kỳ và hướng trục bất kỳ?
Tại sao kim loại để
ngoài mưa lại dễ rỉ sét?
=> Vấn đề phải vừa sức
=> Vấn đề phải mới
1 + 1 =?
– Cô giáo: Giả sử bây giờ con có 15 nghìn đồng. Con cho bạn 5 nghìn. Vậy con còn mấy nghìn?
– Trẻ: Con không cho bạn tiền của con đâu!
Khi bạn nhìn một tình huống âm tính nhưng nhận thức theo lối dương tính thì đó là hiện tượng gì?
GV: Bạn thấy học thuyết kinh tế chính trị của Mác có điểm nào hay?
Sv không ai trả lời.
Không nhận thức
được nhiệm vụ
Khó hiểu
Không
hứng thú
Chủ thể phải nhận thức được đầy đủ
nhiệm vụ tư duy và có nhu cầu
giải quyết nhiệm vụ đó
* Kết luận sư phạm:
Trong dạy học, ta cần:
+ Tìm hiểu trình độ nhận thức của từng học sinh, nêu câu hỏi phù hợp không quá dễ hay khó.
+ Thường xuyên đưa học sinh vào các tình huống có vấn đề
+ Xây dựng cho học sinh tính hoài nghi khoa học, luôn đặt câu hỏi vì sao trước các vấn đề đã học.
+ Có biện pháp kích thích nhu cầu học tập và nhu cầu tìm kiếm, giải quyết các nhiệm vụ học tập.
Điểm chung của các ví dụ sau là gì?
“Lúa chiêm lấp ló đầu bờ
Hễ nghe tiếng sấm phất cờ mà lên”
Hãy gọi bằng một tên chung: HBr, HCl, HI, HNO3, H2SO4, HClO3 , HClO4
Đâu là vật chất? Quy luật sinh trưởng của cây, thời gian, tình cảm, sự tuần hoàn
Khi thấy cậu con trai nhỏ âm thầm một cách khác thường, bà mẹ liền nghĩ nó định giở trò gì đây
b. Tính khái quát
TD có khả năng phản ánh những thuộc tính chung & bản chất của một nhóm svht.
Vd: tư duy tạo ra công thức, khái niệm, định lý, quy trình…

GV đặt một câu hỏi, Hs không nghe thấy => Hs không tư duy
– Sự khác nhau giữa thanh long và măng cụt?

=> tư duy phản ánh thông qua nhận thức cảm tính

Khi chúng ta suy nghĩ, chúng ta sử dụng công cụ nào trong đâu?
Vd: tư duy logic: ăn thịt gà hay ăn bột trước?

=> tư duy phản ánh thông qua ngôn ngữ

Vì sao giữa các nhịp cầu có đệm cao su?
=> Tư duy diễn ra nhờ vào kết quả tư duy của người khác?
Vd: thả một tảng nước đá vào chậu, nước dâng vừa mép chậu => chuyện gì khi nước đá tan?

c. Tư duy mang tính gián tiếp

Vì sao ngày xưa thi tuyển quan chức, nhân tài, triều đình lại tổ chức thi Văn?

d. Tư duy có mối quan hệ chặt chẽ với ngôn ngữ
Ngôn ngữ là hình thức, tư duy là nội dung. Ngôn ngữ chứa đựng nội dung của tư duy.
Ngôn ngữ là cái vỏ của tư duy.
=> Muốn tư duy bén, gọn, phải giàu ngôn ngữ

Câu đố:
Một vật trong tự nhiên mà ta mua về nó có màu đen, khi ta sử dụng nó màu đỏ, và khi ta vứt đi nó màu xám?
Khi ta đi thì nó nằm, khi ta nằm thì nó đứng?
3.4. Các giai đoạn của quá trình tư duy
a. B1: Nhận thức vấn đề
Yêu cầu:
Bài tập: phá vỡ lối mòn tư duy trong nhận thức vấn đề

Mất trâu?
Đực – cái
Người ngoài – người nhà
Năm ngoái – năm nay

3.4. Các giai đoạn của quá trình tư duy
b. B2: Huy động vốn tri thức có liên quan
Yêu cầu:
Bài tập: công não

Brain storm
Làm thế nào để giữ yên lặng trong một lớp học đông người
Làm thế nào để có được nhiều khách du lịch vào VN
Tên gọi cho một chất tẩy rửa mới
Một loại đồ chơi mới
Làm thế nào để giảm bớt chi phí bệnh viện
3.4. Các giai đoạn của quá trình tư duy
c. B3: Sàng lọc liên tưởng và hình thành giả thuyết
Yêu cầu:

d. B4: Kiểm tra giả thuyết
e. B5: Giải quyết vấn đề
– Những khó khăn khi giải quyết vấn đề:

3.5. Các thao tác tư duy
Có một cây cầu có trọng tải là 10 tấn, có nghĩa là nếu vượt quá trọng tải trên 10 tấn thì cây cầu sẽ sập. Có một chiếc xe tải chở hàng, tổng trọng tải của xe 8 tấn + hàng 4 tấn = 12 tấn. Vậy đố các bạn làm sao bác tài qua được cây cầu này (Không được bớt hàng ra khỏi xe)?

Tại sao phèn lại làm cho nước trong?
a/ Thao tác phân tích – tổng hợp
– Phân tích: chia đối tượng ra các thành phần để nhận thức nó
– Tổng hợp: hợp nhất các chỉnh thể để nhận thức bao quát hơn
=> MQH giữa chúng?

b. Thao tác so sánh
Xác định sự giống và khác nhau (về số lượng, hình dáng, tính chất…)
VD: tìm sự khác nhau của: cái bàn – đồ gỗ, hóa học – sinh học, hình vuông – hình chữ nhật?
Về hai chuyến đi
Cái gì mà Adam có 2, Eva có 1?

Vd: Vật nào không phù hợp
Cà chua, hồng, táo, nho, lê
cá đuối, cá heo, cá thu, cá kiếm, cá lau kiếng
cọp, cá heo, lợn rừng, cá voi, sói, rắn, tê giác, hải cẩu
c. Thao tác trừu tượng hóa – khái quát hóa

Trừu tượng hóa: gạt bỏ những yếu tố không cần thiết để tư duy

Khái quát hóa: hợp nhất những đối tượng thành một nhóm theo một tiêu chí nhất định

d. Cụ thể hóa
Chìa khóa: cho tôi một con vịt tôi cho anh hai bà vợ
Mật mã: bkeaidiyhtkgududgmugiygmtmahfoatktfflmmaoikdohtwoui
b a i t u d u y t h a t l a k h o
Công thức câu If (dạng 2)
If + S + V2, S + would + infi
Ứng dụng:
If I (have)……… money, I (buy)…….. an new iphone.
Muốn phát triển tư duy, phải phát triển thông qua các thao tác trên.

Hai đầu mà chẳng có đuôi
Nhiều chân mà lại đứng hoài chẳng đi.
Là cái gì?

Mình tròn có mắt xung quanh,
Một chân đứng vững tóc xanh trên đầu
=> Quả gì?

Mình tròn lông mọc rậm rì
Sao không uống rượu mặt thì đỏ au
Cởi trần da trắng phau phau..
=> Quả gì?

4. Các phẩm chất của trí tuệ
Tốc độ định hướng trí tuệ
Tốc độ khái quát hóa nhanh.
Tính mềm dẻo của trí tuệ.
Tính tiết kiệm của tư duy
Trình độ phát triển trí tuệ của cá nhân được đánh giá bằng chỉ số IQ.
Ngoài ra còn có trí tuệ cảm xúc
Những điều này từ đâu mà có?
Kỳ lân? Phượng hoàng?
Bạch Tuyết & 7 chú lùn?
Kiểu dáng quần áo?
Máy gặt đập?
Một chương trình
game show?

Saùng taùc moät caâu chuyeän
YÙ töôûng chuïp moät böùc aûnh ngheä thuaät
Hình dung trước những gì sẽ xảy ra khi soạn giáo án
4. Tưởng tượng
Đây là cái gì?
“Cối xay gió và Đônkihôtê, chàng dũng sĩ đã uýnh được 2 cánh rồi”
Mồi thuốc cho tôi nhanh chút nào!
Một chiếc V3i sành điệu..
“Tại quán bida: mày để tao đánh quả này cho!“
ở ngoài công viên : quái , 2 người mà sao chỉ có 1 cái đầu
4.1. Khái niệm
Tưởng tượng là một quá trình nhận thức phản ánh những cái chưa từng có bằng cách xây dựng những hình ảnh mới trên cơ sở biểu tượng đã có.
Nội dung p/a:
Phương thức p/a:
Sản phẩm:
Nguồn gốc:

Sự khác nhau giữa tư duy và tưởng tượng
Tư duy Tưởng tượng

ĐĐ tình huống có vấn đề:

?/ Quảng cáo tốt sẽ có tác dụng gì?
?/ Nghĩ ra một đoạn quảng cáo ấn tượng cho “trường ĐH Thủ Dầu Một”
Cách giải quyết vấn đề:
Sản phẩm:

4.2. Vai trò
Hoạt động:
– Thiết kế giáo án
– Làm ruộng/làm vườn
=> Vai trò trong lao động + +

Hoạt động:
– Dạy bài: “đây mùa thu tới”
– Dạy bài: “trận đánh trên sông Bạch Đằng”
=> Vai trò trong học tập
?/ Tưởng tượng sai lầm =>

4.3. Phân loại
Thảo luận nhóm

Tưởng tượng tái tạo & sáng tạo
Là gì? Khác nhau thế nào?
Ý nghĩa của từng loại trong học tập v cuộc sống?

Töôûng töôïng tích cöïc & tieâu cöïc
Laø gì? Khaùc nhau theá naøo?
YÙ nghóa của từng loại trong học tập và cuộc sống?

Öôùc mô & lyù töôûng

Laø gì? Khaùc nhau theá naøo?
YÙ nghóa cuûa öôùc mô & lyù töôûng?
Caàn laøm gì ñeå hình thaønh lyù töôûng töø öôùc mô?
Töôûng töôïng coù chuû ñònh
& khoâng chuû ñònh
Laø gì? Khaùc nhau theá naøo?
YÙ nghóa của từng loại trong học tập và cuộc sống?
4.4. Caùc caùch saùng taïo hình aûnh môùi trong töôûng töôïng

(Xem giaùo trình trang 138)
Một số sản phẩm của tưởng tượng
clip
Öôùc mô…
Taém bieån
Peter Pan…
Tazan
Nhaûy qua caàu
Tìm chaâu baùu…
Boùng chuyeàn…
Baøi taäp phaùt trieån trí töôûng töôïng
Veõ hình naøo
Khai caên
Khai trieån
Laøm theá naøo ñeå ra ñöôïc 6?
Cho ví duï töông töï
Ñieàu gì seõ xaûy ra?
Haõy lieân keát caùc töø sau thaønh moät caâu chuyeän hoaøn chænh
Chicken

Dao Vua

taùo

50k Đá
Ñaët teân cho böùc tranh
Ñaët lôøi cho böùc tranh
Cheát vì toát
Taïi sao?
Caâu caù & caù caâu
Ñaët teân cho caùi cheát
Cheát vì tình laø caùi cheát
bất thình lình
Ñaët teân cho caùi cheát
Cheát vì löôøi laø caùi cheát
buồn cười
Ñaët teân cho caùi cheát
Cheát vì… laø caùi cheát eâm aùi
Ñaët teân cho caùi cheát
Cheát vì chuû laø caùi cheát
bất hủ
Ñaët teân cho caùi cheát
Cheát vì… laø caùi cheát ngaøn caân/ böùt röùt
Truyện cổ tích… Ngày xửa ngày xưa có một chàng hoàng tử cầu hôn công chúa:
– Em có đồng ý làm vợ anh không?
Công chúa trả lời:
– Không.
Thế là chàng hoàng tử sống hạnh phúc suốt quãng đời còn lại
Viết tiếp chuyện cổ tích
Con trai kể với mẹ:

– Mẹ ơi! Sáng nay, khi đang đi trên xe bus, ba bảo con đứng dậy nhường chỗ cho cô kia đang đứng.

– Vậy là con đã làm một điều tốt đó!
– Nhưng mà lúc đó con đang ngồi trên đùi của ba.
Caùi naøy gioáng caùi gì?

(đoán tranh siêu tưởng)
Chiếc đèn lồng nơi phố cổ Hội An
cái lỗ khóa hòm * Hành tinh đen (nhìn ngang)
1 chiếc bông tai xinh xinh hơn với 1 viên kim cương đen quý giá
1 tòa nhà chọc trời của thế kỉ mới
con chuột rúc trong hũ gạo thò đuôi ra
quả bom…tịt ngòi
rụng tóc khi thức khuya
Haõy nghó ra coâng duïng coù theå coù cuûa muõ baûo hieåm
Ñieàu gì seõ xaûy ra keá tieáp?
Ñieàu gì seõ xaûy ra keá tieáp?
Toùm laïi
– Haõy cho bieát söï khaùc nhau giöõa nhaän thöùc caûm tính vaø lyù tính?
+ Phaân loaïi
+ Noäi dung
+ Phöông thöùc
+ Saûn phaåm