Củng cố kiến thức

1. Đoạn trích (SGK)

– Trong đoạn trích, tác giả đã sử dụng cả hai thao tác lập luận phân tích và thao tác so sánh.

+ Thao tác lập luận phân tích được sử dụng để làm rõ sự “khờ dại” của tự kiêu tự đại “Vì mình hay, còn nhiều người khác hay hơn mình. Mình giỏi, còn nhiều người giỏi hơn mình”. “Tự kiêu tự đại tức là thoái bộ” bởi vì “Sông to, biển rộng thì bao nhiêu nước cũng chứa được, vì độ lượng của nó rộng và sâu. Cái chén nhó, cái đĩa cạn thì một chút nước cũng đầy tràn, vì độ lượng của nó hẹp nhỏ”.

+ Thao tác so sánh “Người mà tự kiêu tự mãn thì cũng như cái chén, cái đĩa cạn” là sự so sánh đầy hình tượng, giúp người đọc hình dung thế nào là tự kiêu tự đại và tác hại của hai biểu hiện đó trong tính cách.

+ Tuy sử dụng cả hai thao tác lập luận nhưng thao tác lập luận phân tích đóng vai trò chủ đạo.

– Đoạn trích là ví dụ mẫu mực về việc vận dụng kết hợp lập luận phân tích với lập luận so sánh trong một đoạn văn nghị luận. Hai thao tác được tác giả sử dụng hài  hòa, linh hoạt. Cả hai đều làm sáng tỏ lập luận nhưng không chồng chéo nhau. Mỗi thao tác có thế mạnh riêng và vẫn thấy rõ được thao tác đóng vai trò chủ đạo (phân tích).

– Cách vận dụng kết hợp các thao tác lập luận trong một bài văn nghị luận:

+ Rất hiếm trường hợp người nghị luận chỉ sử dụng một thao tác lập luận trong đoạn văn. Bởi vậy, cần phải vận dụng kết hợp các thao tác lập luận.

+ Sự kết hợp các thao tác lập luận không có nghĩa là sử dụng chúng một cách ngang hàng, căn cứ vào mục đích nghị luận để xác định thao tác nào đóng vai trò chủ đạo. Mục đích quyết định việc lựa chọn thao tác nhưng thao tác và sự kết hợp thao tác cũng hỗ trợ đắc lực cho mục đích.

2. Vận dụng kết hợp thao tác lập luận phân tích và lập luận so sánh để viết một đoạn văn bàn về vẻ đẹp của một bài thơ (bài văn).

a). Nếu coi phần văn bản đã viết là bộ phận của bài văn hoàn chỉnh, cần xác định:

– Chủ đề của bài văn.

– Để làm sáng tỏ chủ đề, cần nêu những luận điểm cụ thế và sắp xếp thành một dàn ý mạch lạc, hợp lí.

– Luận điểm nào sẽ được chọn để làm sáng tỏ? Đoạn văn nằm ở vị trí nào trong dàn ý? Cần dùng từ, câu như thế nào để chuyển ý cho phù hợp (liên kết với ý trước đó)?

b). Để làm sáng tỏ luận điểm, cần đưa ra những luận cứ nào? Cần vận dụng các thao tác lập luận nào? Chọn thao tác phân tích hay so sánh là chính? Vì sao?

– Sau khi xác định thao tác chủ đạo, thao tác còn lại được sử dụng ở phần nào? Sử dụng như thế nào?.

– Kết hợp hai thao tác sao cho đoạn văn gắn bó hợp lí, mạch lạc.