Gò Tháp – Wikipedia tiếng Việt

Khu di tích Gò Tháp là một di tích quốc gia đặc biệt, nằm trên địa bàn hai xã Mỹ Hòa và Tân Kiều, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp, cách Mỹ An (huyện lỵ) khoảng 11 km về hướng Bắc, cách Thành phố Cao Lãnh về hướng đông bắc 43 km (theo đường bộ và đường thủy).

Di tích Gò Tháp được biết đến từ những năm cuối thế kỷ XIX và vào những thập kỷ đầu thế kỷ XX, một số nhà nghiên cứu người Pháp đã đến đây khảo sát và công bố những phát hiện quan trọng về một số dấu tích kiến trúc cổ, tượng thờ, bia đá và văn tự cổ…Khu di tích Gò Tháp được các nhà khảo cổ học Việt Nam đã tiến hành khảo sát, đào thám sát và khai quật nhiều lần. Chủ động trong việc thành lập Khu di tích Gò Tháp là UBND tỉnh Đồng Tháp, Bộ VH-TT với sự tham gia đông đảo của các nhà khoa học Việt Nam và quốc tế trong các lĩnh vực liên quan.

Nhận thấy ý nghĩa và tầm quan trọng của khu di tích lịch sử, ngay từ năm 2005, Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Đồng Tháp đã chỉ huy khoanh vùng bảo vệ, lập giải pháp quy hoạch tổng thể và toàn diện với tổng diện tích quy hoạnh khoảng chừng 300 ha, với 04 khu công dụng chính là :

-Khu di tích bảo tồn, bảo tàng 53 ha;

– Khu rừng sinh thái xanh 166 ha ;- Khu dịch vụ 54 ha ;- Khu nuôi thú hoang dã Đồng Tháp Mười 27 ha .

Hiện nay Khu di tích Gò Tháp có diện tích 320 ha, nằm trên địa bàn hai xã Mỹ Hòa và Tân Kiều thuộc huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp. Trong khu di tích gồm có các khu vực:

-Khu trung tâm (Gò Tháp hay Gò Cát nổi), là khu bảo tồn văn hóa Phù Nam đã được khai quật, bao gồm các di tích kiến trúc, mộ táng, di tích trưng bày ngoài trời có mái che phục vụ du khách. Trên gò có nhiều tán cây cổ thụ che cái nắng cháy bỏng của Đồng Tháp Mười.

–Khu văn hóa lễ hội và dịch vụ du lịch có diện tích 30 ha. Nơi đây bố trí nhà nghỉ, nhà hàng, tháp sen, sân khấu ngoài trời, khu đua thuyền và các công trình vui chơi giải trí khác.

-Các di tích văn hóa như: Tháp Mười Cổ Tự, Đền thờ Thiên Hộ Dương và Đốc Binh Kiều, Miếu Bà Chúa Xứ cũng được tôn tạo, phục vụ khách tham quan chiêm bái. Hàng năm có hai kỳ lễ hội truyền thống dân gian vào rằm tháng 3 âm lịch: vía Bà Chúa Xứ và rằm tháng 11 âm lịch: Tưởng niệm hai vị anh hùng dân tộc Võ Duy Dương (Thiên Hộ Dương) và Đốc Binh Kiều, đã thu hút hàng trăm ngàn lượt khách hành hương về Gò Tháp để chiêm ngưỡng những kiến trúc cổ của nền văn hóa Óc Eo, cùng thưởng ngoạn sinh hoạt “học trò lễ”, “nhạc lễ”, “múa lân” và các hoạt động văn hóa nghệ thuật, vui chơi giải trí khác.

-Khu du lịch văn hóa lịch sử có diện tích 20 ha vừa đưa vào sinh hoạt nhằm tái hiện lịch sử văn hóa xưa và nay của Gò Tháp. Khu du lịch sinh thái kéo dài từ phía bắc và tây nam, có diện tích 167 ha, nơi này sẽ tái tạo bảo tồn hệ sinh thái động vật vùng ngập nước, xây dựng nơi nghỉ dưỡng cùng các trò chơi dân gian.

I – Các di tích lịch sử tiêu biểu vượt trội trong khu di tích lịch sử Gò Tháp[sửa|sửa mã nguồn]

Quần thể di tích Gò Tháp (tính từ con lộ Mỹ Hoà đi vào) gồm có 6 di tích tiêu biểu: Gò Tháp Mười; tháp Cổ Tự; Đền thờ cụ Đốc Binh Nguyễn Tấn Kiều và mộ cụ; gò Minh Sư, Đền thờ Thiên Hộ Võ Duy Dương và miếu Bà Chúa Xứ.

1. Di tích khảo cổ Gò Tháp Mười[sửa|sửa mã nguồn]

– Di tích Gò Tháp hay Gò Tháp Mười là một di tích khởi nguồn và quan trọng nhất trong Khu di tích Gò Tháp. Gò Tháp cao hơn mặt ruộng xung quanh khoảng 3,8 m, (so với mực nước biển là 5,046 m) với diện tích khoảng 4.500 m2.

– Từ những cuộc khảo sát của nhà khảo cổ học người Pháp L.Malleret ( 1944 ) đã phát hiện trên Gò Tháp có nhiều gạch và hàng chục khối đá lớn, yoni, cột … ( như 3 cột lớn bằng đá hoa cương mặt cắt ngang hình vuông vắn cạnh 0,48 m, dài 1,56 m, 1,10 m và 1,42 m, một đầu có chốt đầu kia có mộng để ghép nối theo chiều cao ) .- Ngoài những phát hiện của những học giả người Pháp ở di tích lịch sử Gò Tháp, sau năm 1975 những nhà khảo cổ học Nước Ta liên tục nghiên cứu và điều tra và phát hiện chi tiết cụ thể hơn về cấu trúc nền của di tích lịch sử Gò Tháp được thiết kế xây dựng vào thời Vương quốc Phù Nam ( sống sót trong thế kỷ thứ I-VII ) với nhiều hiện vật khảo cổ có giá trị về lịch sử dân tộc và văn hóa truyền thống. — Dấu tích rõ ràng nhất là kiến trúc gạch dài 17,30 m theo hướng Đông – Tây, rộng 12 m ( Bắc – Nam ), cạnh bẻ góc, đối xứng hai phần Bắc – Nam, cho thấy kiến trúc khá quy mô và có tương quan đến nhiều kiến trúc khác xung quanh. Di vật gồm những mảnh gốm bình ấm có vòi, 1 số ít mảnh vỡ của Yoni, tượng Visnu, khuông đúc, đặc biệt quan trọng có 2 tượng Visnu rất đẹp tuy không nguyên vẹn. Cho đến nay trong số những bia đá mang nội dung phản ánh về vương quốc Phù Nam có 1 tấm bia ( ký hiệu K5 ) tìm thấy ở di tích lịch sử Gò Tháp, được những nhà nghiên cứu định niên đại vào thế kỷ V. Nội dung văn bia thấm đượm niềm tin Hindu giáo, Chi phái Visnu là tôn giáo thông dụng song hành cùng Phật giáo trong văn hóa truyền thống Óc Eo. Quan trọng nhất là văn bia còn cho biết, chính đây là vùng đầm lầy được chinh phục bởi vua Phù Nam Jayavarman và phong cho con trai là Gunavarman quản lý .- Trên gò có nhiều cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi. Cạnh gò có cây Trôm đã dược công nhận là cây di sản Nước Ta .

2. Di tích Tháp Mười Cổ Tự ( Chùa Tháp Linh )[sửa|sửa mã nguồn]

Cách gò Tháp Mười chừng 100 m về phía Bắc là tháp Cổ Tự. Tương truyền có từ thời vua Thiệu Trị ( 1841 – 1847 ), phía trước còn có ngôi tháp thờ của người Chân Lạp. Ngôi chùa này trước kia ở Gò Tháp Mười đã được chính quyền sở tại Ngô Đình Diệm dời sang đây. Năm 1956 sau khi bị đặc công của Quân Giải phóng Tỉnh Kiến Phong đánh sập, ngôi chùa đã đượm màu hoang phế vì những vết tích cuộc chiến tranh. Hiện nay ngôi chùa cổ này đã được thay bằng một ngôi chùa mới đẹp và khang trang hơn từ sự góp phần thiết kế xây dựng của dân cư .Ngay cạnh chùa là một ngôi miếu có tên là Miếu Hoàng Cô tương truyền thờ em gái của Nguyễn Ánh ( Vua Gia Long ) .

3. Di tích Đền thờ và mộ cụ Đốc Binh Nguyễn Tấn Kiều .[sửa|sửa mã nguồn]

– Nguyễn Tấn Kiều ( ? – 1866 ) là Phó tướng của Võ Duy Dương trong cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp ở Đồng Tháp Mười vào nửa cuối thế kỷ 19 .

– Tương truyền Đốc Binh Kiều là người miền Trung di cư vào miền Nam lập nghiệp ở huyện Kiến Đăng, tỉnh Định Tường.

– Sau khi thành Gia Định thất thủ ( 1859 ), ông đến Gia Định đầu quân chống thực dân Pháp .- Nhờ giỏi võ nghệ, ông được cử chỉ huy một đội dân dũng. Năm 1861 Đại đồn Kỳ Hòa bị giặc Pháp san bằng, ông không theo quân triều đình rút về Biên Hòa mà dẫn quân về lập địa thế căn cứ ở Sầm Giang, Long Hưng ( thuộc huyện Kiến Đăng ) để liên tục chiến đấu .- Khi hay tin, Trương Định lập địa thế căn cứ Tân Hoà ( Gò Công ), Võ Duy Dương ( còn gọi là Thiên Hộ Dương ) lập địa thế căn cứ ở Bình Cách, Mỹ Quý ( thuộc Ba Giồng, huyện Kiến Đăng ), ông đem quân về hợp tác với chủ tướng Dương, được phong chức Đốc binh và rồi trở thành Phó tướng .- Trong cuộc tiến công Gò Tháp vào tháng 4 năm 1866, thực dân Pháp đã sai những sĩ quan là : Roubé, Paris de la Bollardère Gally, Passebose, Vigny và những tập sự là Trần Bá Lộc, Huỳnh Công Tấn, Phạm Công Khanh … dẫn một đội quân phần đông hàng loạt tiến công tấn cả ba đồn, hòng mở đường tiến vào trụ sở. Võ Duy Dương, Đốc Binh Kiều cùng nghĩa quân chống trả kinh khủng, đẩy lui được nhiều đợt tiến công của địch .- Chẳng may, lúc lên đài quan sát, Đốc Binh Kiều bị đạn của địch bắn trúng, được đưa về gò Giồng Dung điều trị. Nhưng do bị thương nặng, lại buồn rầu vì đại đồn thất thủ, ông mất ngay năm đó ( 1866 ). Nhưng cũng có người cho rằng, trong lúc đánh xáp lá cà, ông đã quyết tử tại trận chiến trên .
– Khi Đốc Binh Kiều mất, nghĩa quân mang thi hài ông về chôn cất tại nền đồn Trung ở Gò Tháp, đồng thời cũng làm vài ngôi mộ giả để nghi trang. Trước đây, ở Gò Tháp có đền thờ chung, thờ ông và chủ tướng Võ Duy Dương, đến năm năm ngoái Ủy Ban Nhân Dân tỉnh Đông Tháp đã xây mới đền thờ của Thiên hộ Võ Duy Dương nên hai ông được thờ riêng. Và hàng năm, từ chiều 14 đến rạng sáng 16 tháng 11 ( âm lịch ), đều có tổ chức triển khai tiệc tùng để tưởng niệm .- Trong dân gian còn lưu truyền bài thơ ca tụng ông như sau :

Vì nước quên mình bởi chữ trung,

Thương dân chi sá chốn sình bùn,

Mấy năm Đồng Tháp danh vang dội,

Cọp rống ngoài truông, cáo hãi hùng,

Hai thước im lìm nơi thạch động,

Đồng bào tưởng nhớ đứng thờ chung,

Nỗi lòng nghĩ đến nhiều năm trước,

Hương lửa đều không cảnh lạnh lùng.

– Và ở huyện Cai Lậy, Tiền Giang có một ngôi trường đại trà phổ thông trung học mang tên ông .

4. Di tích khảo cổ Gò Minh Sư[sửa|sửa mã nguồn]

Gò Minh Sư là di tích cư trú và mộ táng của người Phù Nam trong quần thể Khu di tích Gò Tháp. Dấu tích cư trú phân bố dưới chân gò và rộng khắp cánh đồng thấp xung quanh.

Tại di chỉ cư trú gò Minh Sư đã diễn ra 5 lần khai thác :

–Tháng 1-2001 đã phát hiện một khu cư trú cùng mộ táng cách chân gò Minh Sư chừng 120 m về phía Đông Nam với địa tầng còn nguyên vẹn;

Trong di chỉ tìm thấy nhiều di vật đá nhưng hiện vật chiếm tỷ suất nhỏ. Đồ đất sét gồm mảnh ngói, tượng khỉ, dấu ấn, mảnh phù điêu, vòi yoni …Đồ gốm khá nhiều mẫu mã, có tới hơn 18.000 mảnh, gồm những loại bình, vò nồi, nhiều mảnh lớn hoàn toàn có thể phục nguyên được, có lẽ rằng đây là những hiện vật nguyên vẹn đã bị sụp vỡ do đây là khu di chỉ cư trú và mộ táng .Một số lớn những bình vò, nồi lớn đã được dùng để đựng than tro hỏa táng – như trong mộ M1 : chiếc vò đựng xương tro có hình quả lê, cổ trụ, vành miệng đã mất, vai xuôi thân phình tròn, thu dần xuống đế hình vành khăn thấp. Gốm mịn màu ngà vàng, xương trắng xám lẫn ít sỏi laterit. Một vò khác có xương đen, chắc mịn, áo màu đỏ gạch loang lổ. Việc xuất lộ vò gốm chứa than tro, đặc biệt quan trọng tỷ lệ sum sê của những cụm bình vò cho thấy đây là phát hiện tiên phong về một khu mộ táng khá tập trung chuyên sâu trong văn hóa truyền thống Óc Eo .

-Tháng 3-2002, các nhà khảo cổ đã phát hiện nhiều hố mộ phân bố trên thềm sỏi laterit hoặc chồng chéo lên nhau; Chúng có dạng hố đào hình lòng chảo hoặc hình phễu, đáy lót cát hoặc có thêm lớp đất sét xám xanh bên dưới. Bên trên có các đồ gốm vỡ, xương thú, than tro, sỏi nhỏ và nhiều hiện vật khác…Bên cạnh hiện tượng hỏa táng có thể đã tồn tại hiện tượng hung táng hay bán hung táng. Ngoài số lượng gốm khổng lồ và nhiều loại hình hiện vật khác đã được phát hiện gồm các chất liệu đá, xương, thủy tinh, kim loại, gỗ…còn phát hiện xỉ thủy tinh, xỉ kim loại, cốc rót kim loại, mảnh vỡ của các tấm đá…cho thấy sự phát triển của nhiều nghề thủ công ở đây. Đặc điểm và địa tầng Gò Minh Sư cho thấy di chỉ được sử dụng cư trú và chôn cất trong một thời gian rất dài, khoảng từ TK I đến TK VIII sau CN.

-Tháng 4-2003 với việc khai quật di tích gò Minh Sư lần thứ ba, đã làm rõ thêm các đặc điểm của di chỉ cư trú kiêm mộ táng của di tích.

-2009 đã khẳng định đây là một trong những kiến trúc đền thờ thần Shiva thuộc nền văn hóa Phù Nam, sau khi phát hiện từng mảng lớn những khối gạch được lát theo kiểu hình trụ đứng. Từ trung tâm di tích tỏa đi các hướng là khối gạch được xếp theo hình chữ nhật với chiều dài khoảng 12 m, ở giữa có một lỗ hình chữ nhật kéo dài và cắt một cạnh của hình chữ nhật khác, có rãnh khoảng 0,5 m… Ngoài ra, trong đợt khai quật lần này, nhiều hiện vật đã được phát hiện như khuyên tai bằng vàng, vòng đeo tai bằng đồng, đầu ngựa bị vỡ, vật hình bánh xe và một số đĩa nhỏ… Đặc biệt là tìm thấy ở bờ tường khu vực phía nam một chiếc nhẫn vàng khắc hình con ốc Sankha, biểu tượng của thần Vishnu, xung quanh có chạm dây lá cách điệu. Theo anh Võ Tấn Nghĩa (Ban Quản lý khu di tích Gò Tháp) thì đây là hiện vật thuộc loại “độc bản” quý hiếm.

-2013 tiếp tục khai quật phía tây Gò Minh Sư, các nhà khảo cổ đã tìm thấy một số tượng thần Vishnu bị mất tay nhưng còn nguyên chân đế và khoảng 80 hiện vật bằng vàng, có chạm khắc hình con bò rất sống động, hình bánh xe và một số đồ trang trí mỹ nghệ khác…

“ Những hiện vật này nhà khảo cổ Đặng Văn Thắng cho là đồ tế lễ, cúng thần. Gò Minh Sư có 2 lớp di chỉ, trùng tu nhiều lần, lớp trên đậy lớp dưới và những nhà khảo cổ chứng minh và khẳng định đây là đền thờ thần Shiva ”, anh Nghĩa cho biết .

Hình thức cư trú theo mùa được nhận thức khá rõ, cư trú trên những đồi gò thấp bên cạnh những lạch trũng nhỏ và quy trình bồi đắp để lan rộng ra diện tích quy hoạnh sử dụng là một đặc thù thông dụng của quá trình văn hóa truyền thống Óc Eo ở đây. Bên cạnh những di vật Óc Eo nổi bật, một số ít di vật ngoại nhập còn có những mảnh gốm có đặc thù của thời tiền sử, cho thấy di tích lịch sử này trong khu di tích lịch sử Gò Tháp không chỉ là một TT văn hóa truyền thống Óc Eo tăng trưởng, có mối quan hệ thoáng rộng với quốc tế bên ngoài mà còn có lịch sử dân tộc tăng trưởng truyền kiếp hơn những gì đã biết đến nay .

5. Đền thờ Thiên hộ Võ Duy Dương[sửa|sửa mã nguồn]

Thiên Hộ Võ Duy Dương (1827-1866), còn gọi là Thiên Hộ Dương (do giữ chức Thiên hộ), là lãnh tụ cuộc khởi nghĩa chống thực dân Pháp (1862-1866) ở vùng Đồng Tháp Mười, thuộc Đồng bằng Sông Cữu Long, Việt Nam.

Tổ tiên của Võ Duy Dương là Võ Hữu Man từ miền Bắc vào thôn Nam Tượng lập nghiệp, đến đời Võ Duy Dương là đời thứ 6. Theo lời kể của cụ Võ Quế, 85 tuổi ( 1989 ), cháu nội Võ Duy Dương, thì ông Dương là con thứ ba trong mái ấm gia đình, và thuở nhỏ ông Dương là người sáng trí, khỏe mạnh, giỏi võ nghệ. Khi cha qua đời, mái ấm gia đình sa sút, ông Dương phải đi chăn trâu để sinh sống. May nhờ vị quan thường trực cảm thông thực trạng nghèo khó và mến tài nên nhận làm con nuôi .

Trong một kỳ thi võ, ông cử được một lúc 5 trái linh, mỗi trái 60 cân (hai tay xách 2 trái, hai nách kẹp 2 trái, răng cắn 1 trái, nên từ đó mọi người đều gọi ông là Ngũ Linh Dương. Ông có người anh tên là Võ Duy Tân, sau này tham gia phong trào Cần Vương kháng Pháp ở Bình Định do Mai Xuân Thưởng chỉ huy. Sau khi Mai Xuân Thưởng chết, ông Tân lại theo Võ Trứ, bị Pháp bắt và xử án chém cùng với nhiều nghĩa quân khác tại Gò Chàm (Bình Định) ngày 13 tháng 9 năm Đinh Dậu (tức ngày 9 tháng 10 năm 1898), thọ 73 tuổi.

Tháng 2 năm 1859, Pháp đánh chiếm Gia Định rồi đánh chiếm thành Mỹ Tho (tháng 4 năm 1861), Võ Duy Dương cùng Thủ Khoa Huân kéo lực lượng về Gia Định đánh trả. Vì vậy, ông được phong chức Chánh quản đạo. Thành Gia Định vỡ, ông vượt biển về Kinh đô Huế, bái yết vua Tự Đức hiến kế đánh đuổi Pháp. Sau đó, ông được điều về Quảng Nam dẹp cuộc nổi dậy của người Thạch Bích (mọi Vách Đá) và được phong hàm Chánh bát phẩm Thiên hộ vào năm 1860.

Tháng 5 năm 1861, ông được sung vào phái bộ của Khâm phái quân vụ Đỗ Thúc Tĩnh vào Nam Kỳ với trách nhiệm chiêu mộ nghĩa dũng chống ngoại xâm. Trong một thời hạn ngắn, ông mộ được gần một ngàn người, trong số đó, có cả lính đánh thuê thuộc quân đội Pháp và một người Pháp là Liguet và ông được phong chức Quản cơ .Ông đóng quân ở Bình Cách ( huyện Chợ Gạo-Tiền Giang ), link với Trương Định ở Gò Công, Trần Xuân Hoà ( Phủ Cậu ) ở Thuộc Nhiêu và Đỗ Thúc Tĩnh ở Mỹ Quí. Tự giác giương cao khẩu hiệu ” Cần Vương ” chống Pháp, nghĩa quân lấy Đồng Tháp Mười là vùng rừng đầm lầy, hiểm trở vào bậc nhất ở Nam Bộ thời bấy giờ làm địa thế căn cứ. Từ đây, nghĩa quân dùng giải pháp du kích đánh Pháp trên cả một vùng to lớn từ Hà Tiên, Rạch Giá đến Đồng Tháp, gây cho quân Pháp nhiều tổn thất .Giữa lúc lực lượng nghĩa quân đang quyết chiến, thì triều đình Huế ký Hòa ước Nhâm Tuất ( 1862 ). Ngay sau đấy, triều đình Huế buộc những tổ chức triển khai nghĩa quân phải hạ khí giới. Không tuân lệnh, ông bị triều đình tước binh quyền và sai người lùng bắt ( Phan Thanh Giản nhận lệnh triều đình, sai quản cơ Trần Văn Thành truy đuổi ) .Sau, Thủ Khoa Huân, Trương Định lần lượt quyết tử. Tuy nhiên, Võ Duy Dương cùng với những nghĩa sĩ khác như Nguyễn Tấn Kiều ( tức Đốc Binh Kiều ), Trần Kỳ Phong, Thống Bình, Lãnh Binh Dương, Thương Chấn, Thống Đa, Quản Văn, Quản Là, … vẫn không hề nản chí .

Ngày 14 tháng 4 năm 1866, Pháp huy động một lực lượng gồm 1.000 quân thủy bộ cùng nhiều tàu chiến, đại bác chia làm ba mũi đồng loạt tiến công từ ba hướng Cần Lố, Cái Nứa và Bắc Chiêng, quyết đánh chiếm sở chỉ huy của nghĩa quân. Nhiều trận đụng độ ác liệt đã xảy ra, làm quân Pháp bị tiêu hao không ít, nhưng trước sức công phá của vũ khí mạnh, nghĩa quân phải rút đi, sau khi Đồn Trung bị đánh hạ. Theo Hồ sơ cá nhân của Trần Bá Lộc mang số SL. 311 trong Văn khố Quốc gia, thì ông Lộc có tham gia trận này, và sau đó được thực dân Pháp tặng thưởng Danh dự Bội tinh bạc cũng vào tháng 4 năm đó.

Sau khi rút khỏi Đồng Tháp Mười, Võ Duy Dương đem quân phối hợp với con của Trương Định là Trương Quyền và thủ lãnh người Khmer là Acha Xoa, liên tục đánh Pháp nhiều trận trước khi suy yếu dần .

Để tưởng nhớ Võ Duy Dương, tại Gò Tháp (xã Mỹ Hòa, huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp), người dân đã lập đền thờ ông và đã được công nhận di tích lịch sử cấp quốc gia. Tại nơi ông sinh ra (xã Nhơn Tân, huyện An Nhơn), năm 1997, dòng họ đã góp tiền xây dựng đền thờ và hàng năm tổ chức tế lễ.

Gần đây, sáng ngày 15 tháng 12 năm 2007 Hội Khoa học Lịch sử Nước Ta trao tặng cho đền thờ Võ Duy Dương tại xã Nhơn Tân, huyện An Nhơn một tượng đồng phác họa chân dung ông, trong chương trình “ Mỗi người một giọt đồng đúc tượng danh nhân ” .Tại đền thờ ông và Đốc Binh Kiều ở Gò Tháp có câu đối :

Sử sách sáng chói danh Thiên Hộ,

Bia miệng lưu truyền tiếng Đốc binh.

Ở đây cũng còn lưu truyền câu ca dao :

Chiều chiều mây giục gió vần

Cảm thương Thiên Hộ xả thân cứu đời!

Ngày 14 tháng 11 âm lịch hằng năm, là ngày giỗ chung hai ông .

6. Di tích Miếu và gò Bà Chúa Xứ[sửa|sửa mã nguồn]

Tại cuộc khai thác gò Bà Chúa Xứ năm 1984, những nhà khảo cổ đã đưa ra khỏi lòng đất một kiến trúc khá lớn nằm trong lòng gò với kích cỡ 20,90 x 13,40 m có cạnh bẻ góc dài ngắn khác nhau, phần nền và móng có những ô vuông xây gạch, có chỗ dày đến 1,4 m. Mặc dù phần kiến trúc bên trên đã bị tàn phá trọn vẹn nhưng những nhà khảo cổ cũng hoàn toàn có thể địa thế căn cứ vào dấu tích nền móng và những mảnh đá kiến trúc còn lại để xác lập đây là một đền thờ Hindu giáo được thiết kế xây dựng khá chuẩn mực, có niên đại vào thế kỷ VI .

II – Các cổ vật quan trọng trong khu di tích lịch sử Gò Tháp[sửa|sửa mã nguồn]

Hiện vật trong di tích lịch sử kiến trúc và mộ táng vô cùng đa dạng và phong phú về vật liệu, độc lạ về mô hình và mẫu mã, những hiện vật quý gồm có nhóm những chế tác bằng vàng, nhóm những pho tượng bằng gổ và 2 bia đá có minh văn .Nhóm hiện vật vàng ở Gò Tháp có đến 321 mảnh, chạm khắc hình tượng những vị thần, linh vật, hoa văn … Từ những cứ liệu C14, văn khắc từ những mảnh vàng này đã cho biết niên đại của chúng không giống hệt, biểu lộ ảnh hưởng tác động từ nền văn hóa truyền thống Ấn Độ trong thời hạn khá dài, từ Thế kỷ IV – V trước Công nguyên cho đến Thế kỷ V sau CN .Khu di tích lịch sử Gò Tháp nổi tiếng với những pho tượng Phật bằng gỗ – di vật đặc trưng của thẩm mỹ và nghệ thuật Phật giáo trong văn hóa truyền thống Óc Eo. Tuy phần nhiều tượng Phật gỗ được phát hiện ngẫu nhiên trong khi đào đìa, làm ruộng nhưng số lượng lớn, sự nhiều mẫu mã và phong phú về size và mẫu mã vừa phản ánh sự tiếp thu những tác động ảnh hưởng của nghệ thuật và thẩm mỹ mới, vừa thể hiện nét địa phương chân chất, đơn giản và giản dị trong vật liệu tạc tượng là nguồn nguyên vật liệu gỗ dồi dào tại chỗ. Chất liệu gỗ mù u tạo ra sự những pho tượng này vừa vững chắc đồng thời vẫn thỏa mãn nhu cầu được sự phát minh sáng tạo, tính phong phú của nghệ nhân Óc Eo, tạo nên phong thái thẩm mỹ và nghệ thuật độc lạ ở đây. Thế kỷ V-VII là thời kỳ tăng trưởng tỏa nắng rực rỡ của điêu khắc Phật giáo địa phương mà sưu tập tượng Phật bằng gỗ ở vùng Đồng Tháp là một vật chứng .Cho đến nay trong số những bia đá mang nội dung phản ánh về vương quốc Phù Nam có 1 tấm bia ( ký hiệu K5 ) tìm thấy ở khu di tích lịch sử Gò Tháp, được những nhà nghiên cứu định niên đại vào thế kỷ V. Nội dung văn bia thấm đượm niềm tin Hindu giáo, Chi phái Visnu là tôn giáo phổ cập song hành cùng Phật giáo trong văn hóa truyền thống Óc Eo. Quan trọng nhất là văn bia còn cho biết, chính đây là vùng đầm lầy được chinh phục bởi vua Phù Nam Jayavarman và phong cho con trai là Gunavarman quản lý .Quy mô kiến trúc, nội dung phản ánh của sưu tập di vật và mạng lưới hệ thống đường giao thông vận tải thủy trong khu di tích lịch sử Gò Tháp đã cho thấy, khu vực này từng là một TT tôn giáo – văn hóa truyền thống quan trọng từ TK IV đến TK VIII, không riêng gì của vùng Đồng Tháp Mười mà còn của chung đồng bằng sông Cửu Long .Cuộc sống của dân cư thời cổ bộc lộ rõ nét quy trình thích nghi với môi trường sinh thái tự nhiên. Tính chất thích nghi không chỉ là sự “ nương nhờ ”, khai thác tự nhiên một cách thuần tuý mà còn là quy trình tạo nên môi trường sinh thái nhân văn – cảnh sắc lao động sản xuất, nơi cư trú, những khu công trình kiến trúc …Khảo cổ học dựa vào những di tích lịch sử di vật phát hiện được để nghiên cứu và điều tra về đời sống con người trong quá khứ, tất yếu, chỉ hiểu biết được một phần vì những gì còn lại cũng vô cùng rất ít. So với nhiều di tích lịch sử khảo cổ, khu di tích lịch sử Gò Tháp là nơi phát hiện một số lượng lớn di vật nhiều mô hình, từ đồ vật hoạt động và sinh hoạt trong di chỉ cư trú đến vật dâng cúng quý giá trong những đền tháp, vật tùy táng rất thiêng trong những ngôi mộ, từ những phế tích kiến trúc đền tháp và tượng thờ, minh văn đến di tích lịch sử nhà tại, nền nhà bếp …Tổng thể di tích lịch sử và di vật phản ánh quy trình tụ cư, hoạt động giải trí kinh tế tài chính – văn hóa truyền thống – tôn giáo và những mối quan hệ giao lưu trong một thời hạn dài khoảng chừng 10 thế kỷ. “ May mắn ” là thiên nhiên và môi trường tự nhiên và nhân văn của khu di tích lịch sử này ( và nhiều di tích lịch sử văn hóa truyền thống Óc Eo khác ) vẫn chưa đổi khác nhiều so với trước kia. Điều đó giúp ta tưởng tượng được phần nào đời sống của gia chủ những di tích lịch sử và di vật nơi đây. Trong môi trường sinh thái “ bưng biền Đồng Tháp ” dân cư cổ đã thiết kế xây dựng cảnh sắc nhân văn gồm những kiến trúc đền thờ, tháp mộ trên những gò phù sa cổ ( có khi được con người đắp cao thêm ), kiến thiết xây dựng nhà sàn cư trú ở địa hình thấp xung quanh … Họ khai thác nhiều loại động – thực vật nơi đầm lầy đìa trũng để sinh sống, trong đó có lúa ma hay lúa trời – loại lúa hoang dại hoàn toàn có thể cao đến 1,5 m, nổi trên mặt nước vào mùa nước, rồi từ từ “ tái tạo ” vùng đất trũng lầy để trồng lúa – có lẽ rằng là theo lối sạ lúa một vụ năng xuất không cao, giống như lối canh tác của dân cư Đồng Tháp Mười cho đến gần đây. Quá trình này để lại dấu tích cư trú ở đây trong một thời hạn rất dài, từ đầu Công nguyên đến khoảng chừng thế kỷ XII – XIII. Không chỉ vậy, khu vực Gò Tháp còn gắn liền với cảng thị Óc Eo – Ba Thê và trở thành một TT lớn biểu lộ sự gắn bó giữa đời sống xã hội và sự tăng trưởng của tôn giáo : từ một vài di tích lịch sử quy mô không lớn, thiết kế xây dựng đơn thuần vào đầu Công nguyên đã tăng trưởng đến đỉnh điểm của kiến trúc và điêu khác Hindu giáo và Phật giáo vào thế kỷ VI – VIII .

III – Ý nghĩa và tầm quan trọng của khu di tích lịch sử Gò Tháp[sửa|sửa mã nguồn]

Với những giá trị lịch sử dân tộc độc lạ không riêng gì của dân tộc bản địa mà còn của cả trái đất, khu di tích lịch sử Gò Tháp đã được Bộ Văn hóa tin tức xếp hạng di tích lịch sử lịch sử vẻ vang – văn hóa truyền thống vương quốc năm 1998 .

Ngày 26/12/2012, tỉnh Đồng Tháp long trọng tổ chức lễ đón nhận Di tích quốc gia đặc biệt đối với Di tích khảo cổ và kiến trúc nghệ thuật Gò Tháp (Khu di tích Gò Tháp). Đây là niềm vinh dự, tự hào lớn lao đối với người dân Tháp Mười nói riêng và người dân Đồng Tháp nói chung.

Khu di tích Gò Tháp là một trong 34 “di tích quốc gia đặc biệt” của Việt Nam, là 1 trong 2 di tích lịch sử và khảo cổ quan trọng trong cả nước (Khu trung tâm Hoàng Thành Thăng Long và di tích Gò Tháp – tại huyện Tháp Mười, tỉnh Đồng Tháp).

Khu di tích đặc biệt Gò Tháp hội tụ ba loại hình: di tích kiến trúc, di tích cư trú và di tích mộ táng. Đây còn là những chỉ dấu quan trọng về các phương diện lịch sử, chính trị, kinh tế, nghệ thuật, tôn giáo của nền văn minh cổ xưa, rực rỡ gắn với Vương quốc Phù Nam từ hàng nghìn năm trước. Ngoài giá trị khảo cổ, lịch sử, Gò tháp được xem là tâm điểm của vùng Đồng tháp Mười, một trong số ít nơi còn lưu giữ nét hoang sơ của thiên nhiên, với những thảm thực vật phong phú đặt trưng của vùng đất ngập nước.

Ngoài ra, Khu di tích lịch sử Gò Tháp còn có những thiết chế tôn giáo và tín ngưỡng truyền thống như : tháp cổ tự, đền thờ, miếu bà Chúa Xứ, mộ Hoàng Cô, nền Tháp cổ và nhiều giai thoại dân gian mang sắc tố huyền bí, tâm linh .Nếu so với những khu di tích lịch sử khác của văn hóa truyền thống Óc Eo thì khu di tích lịch sử Gò Tháp tương tự về quy mô, số lượng và mô hình di tích lịch sử. Song những huyền bí trong lòng đất vẫn còn tiềm tàng nhiều huyền bí, cần phải liên tục điều tra và nghiên cứu và mày mò …Không chỉ mang dấu ấn của một nền văn hoá cổ xưa, Khu di tích lịch sử Gò Tháp còn là nơi chiến đấu và ngã xuống của không ít anh hùng dân dộc. Chính nơi đây là trụ sở của nghĩa quân Thiên hộ Võ Duy Dương, Đốc binh Nguyễn Tấn Kiều thời kỳ đầu chống Pháp. Ghi dấu đậm nét sự chiến đấu, quyết tử gan góc, người dân địa phương đã lập đền thờ phụng 02 vị anh hùng dân tộc bản địa ngay trên vùng đất rất thiêng này .Không chỉ vậy, vùng đất này sau còn là căn cứ địa của Xứ ủy Nam bộ, nơi được ca tụng là “ Thủ đô kháng chiến ” với Ủy ban hành chính kháng chiến Nam bộ, Khu ủy khu 8, in dấu tích hoạt động giải trí cách mạng của những cán bộ hạng sang của Đảng như : chiến sỹ Lê Duẩn, Lê Đức Thọ, Phạm Hùng, Trần Văn Trà và nhiều chiến sỹ khác .Hiện nay, Công ty CP đầu tư Thương mại Du lịch Đồng Tháp Mười đang triển khai Dự án du lịch sinh thái xanh ở Khu di tích lịch sử Gò Tháp với những mô hình du lịch văn hóa truyền thống, lịch sử vẻ vang, sinh thái xanh mê hoặc .Hy vọng tương lai không xa, hành khách đến đây trong tâm tình của người hành hương tìm về nguồn cội, sẽ có những thưởng thức lý thú để thêm trân trọng những góp phần của những bậc tiền nhân đi mở cõi, bởi nhờ đó con cháu ngày hôm nay mới được đứng vững trên miền đất này với cả một di sản qúy báu sống sót qua khoảng trống và thời hạn …

Người dân Đồng Tháp với quyết tâm bảo tồn và phát huy giá trị của Khu di tích, tin rằng trong tương lai không xa, Gò Tháp sẽ là một trung tâm văn hóa quan trọng của tỉnh và của khu vực, vừa mang tính hiện đại vừa mang những giá trị văn hóa truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc.

Để đến thăm và ngưỡng mộ Khu di tích lịch sử đặc biệt quan trọng Gò Tháp bạn hoàn toàn có thể đến bất kể khi nào. Nhưng trong năm có hai kỳ liên hoan lớn vào ngày rằm tháng 3 và rằm tháng 11 âm lịch nhằm mục đích tưởng niệm công lao chiến đấu chống giặc giữ nước của hai vị anh hùng dân tộc bản địa đã có công giữ nước, đem lại đời sống bình yên cho nhân dân .

Source: https://mix166.vn
Category: Khám Phá