Alfred Nobel – Wikipedia tiếng Việt

Alfred Bernhard Nobel (21 tháng 10 năm 1833 – 10 tháng 12 năm 1896) là một nhà hóa học, một nhà kỹ nghệ, nhà sản xuất vũ khí, người phát minh ra thuốc nổ và một triệu phú người Thụy Điển. Ông dùng toàn bộ tài sản của mình nhằm sáng lập ra Giải thưởng Nobel. Nguyên tố hóa học Nobelium được đặt theo tên của ông.

Alfred Nobel sinh ngày 21 tháng 10 năm 1833 tại Stockholm, Thụy Điển, là con trai thứ 3 của nhà khoa học Immanuel Nobel ( 1801 – 1872 ) và Karolina Andriette ( Ahlsell ) Nobel ( 1805 – 1889 ). 2 vợ chồng có 8 đứa con nhưng chỉ có Nobel và 2 anh, anh cả là Robert Nobel, anh thứ là Ludvig Nobel, và cậu em Emil Oskar Nobel là sống qua thời thơ ấu. Theo dòng họ nội, ông là hậu duệ của nhà khoa học Thụy Điển nổi tiếng Olaus Rudbeck ( 1630 – 1702 ). Từ bé, Nobel rất hay bị ốm, nên sức khoẻ của cậu bé không được tốt lắm. Sau vài năm, cha của Nobel rời đến Saint Petersburg để sản xuất thủy lôi, địa lôi và vũ khí cho quân đội Nga bành trướng ra bên ngoài. Sau 5 năm xa cách, ở đầu cuối, năm 1842, cả nhà Nobel chuyển đến Saint Petersburg, nơi bố đang thao tác .Nobel đặc biệt quan trọng thích học văn học, nhưng bố cậu lại muốn Nobel học khoa học ( vì Nobel có năng khiếu sở trường về khoa học kỹ thuật ). Nobel cũng đành phải nghe lời bố. Từ đó, Nobel mở màn nghiên cứu và điều tra cùng bố và những anh về thuốc súng và thủy lôi, địa lôi .

Ít người biết rằng Alfred Nobel cũng là một nhà soạn kịch, Nemesis, một bi kịch 4 hồi về Beatrice Cenci, một phần lấy cảm hứng từ vở kịch thơ 5 hồi của Percy Bysshe Shelley The Cenci, đã được in khi ông hấp hối, và toàn bộ số sách đó, trừ 3 bản lưu bị đốt ngay sau khi ông chết (1896), vì bị coi là một scandal và báng bổ. Cuốn xuất bản lần đầu tiên còn lại (song ngữ tiếng Thuỵ Điển – Quốc tế ngữ) được xuất bản tại Thuỵ Điển năm 2003. Vở kịch (tháng 5 năm 2003) vẫn chưa được dịch ra bất cứ một thứ tiếng nào ngoài Quốc tế ngữ.

Năm 1853, cuộc chiến tranh Krym nổ ra, nước Nga cạnh tranh đối đầu với liên quân 3 nước Anh – Pháp – Thổ Nhĩ Kỳ. Nhà máy Nobel càng bận rộn hơn. Tuy nhiên, sau khi Nga bại trận, xí nghiệp sản xuất Nobel bị phá sản vì nguồn nợ quá lớn. Cả mái ấm gia đình phải trở về Thụy Điển .

Tai nạn tiên phong[sửa|sửa mã nguồn]

Sau khi về Thuỵ Điển, Nobel điều tra và nghiên cứu về Nitroglycerin, một loại chất nổ phân giải ở 50-70 °C và tiếng nổ rất mạnh ở nhiệt độ 218 °C. Dù rất nguy hại, Nobel vẫn miệt mài điều tra và nghiên cứu. Sau vài lần điều tra và nghiên cứu với bố, anh cũng đã tìm ra nguyên tắc của thuốc nổ và … mọi người đã tận mắt chứng kiến một cách đáng kinh ngạc. Nobel xây dựng một công ty, và công ty của anh cũng làm ăn phát đạt hơn trước, không những thế, nhiều lúc xí nghiệp sản xuất còn phải sản xuất cấp tốc để giao hàng cho kịp. Em út của Nobel, Emil Nobel cũng cùng anh và bố điều tra và nghiên cứu Nitroglycerin, và Emil được quyền tự do trong nhà máy sản xuất .Nhưng do Nobel chủ quan về tính năng bảo đảm an toàn, ngày 3 tháng 9 năm 1864, nhà máy sản xuất Nobel phát nổ, làm 5 người thiệt mạng, trong đó có cả Emil, em Nobel. Sau lần tai nạn thương tâm đó, thuốc nổ phần nhiều bị mọi người bác bỏ, nhưng Nobel quyết không từ bỏ dự tính sản xuất thuốc nổ .Thuốc nổ Dynamite là phát minh điển hình nổi bật nhất trong số 350 bằng phát minh của ông. Nobel khởi đầu nghiên cứu và điều tra thuốc nổ từ năm 17 tuổi. Nobel thấy rằng khi Nitroglycerin phối hợp với một chất hấp thu trơ như Kieselguhr ( đất có nhiều tảo cát hay còn gọi là đất mùn ) nó trở nên bảo đảm an toàn và dễ sử dụng hơn, và ông được trao văn bằng bản quyền trí tuệ hỗn hợp đó năm 1867 với cái tên Dynamite. Nobel đã quảng cáo thử nghiệm chất nổ của mình lần tiên phong trong năm đó tại một mỏ khai thác đá tại Redhill, Surrey, Anh Quốc .Tiếp theo ông tích hợp Nitroglycerin với chất Collodion và có được một chất trong như thạch với sức công phá mạnh hơn cả Dynamite. Gelignite, hay Blasting gelatin như thường được gọi, được cấp bằng bản quyền sáng tạo năm 1876, và tiếp theo đó là hàng loạt những hỗn hợp tương tự như khác, thêm Kali nitrat, bột gỗ và nhiều chất khác .Vài năm sau, Nobel tạo ra Ballistite, một trong những loại thuốc súng Nitroglycerin, có chứa phần bông thuốc súng và phần Nitroglycerin tương tự nhau. Thuốc súng này là tiền thân của cordite, và Nobel công bố rằng bằng bản quyền sáng tạo của ông về loại thuốc súng này hùng hồn dẫn chứng cho sự tranh cãi giữa ông và Anh Quốc. Đỉnh điểm của việc sản xuất loại thuốc nổ này là thuốc nổ mạnh và không có khói. Từ việc sản xuất Dynamite và những loại thuốc nổ khác cũng như việc làm khai thác những giếng dầu ở Baku của ông và những anh trai Ludvig và Robert Nobel ( 1829 – 1896 ) ông có được một gia tài to lớn .

Các phần thưởng[sửa|sửa mã nguồn]

Khi người anh Ludvig của ông qua đời vào năm 1888, nhiều vụ cáo phó sớm nhầm lẫn về cái chết của Alfred Nobel, được cho là điều khiến ông quyết định để lại một di sản tốt hơn cho thế giới sau khi chết. Bản cáo phó trên một tờ báo Pháp viết Le marchand de la mort est mort (Nhà buôn cái chết đã chết) và tiếp tục viết, “Tiến sĩ Alfred Nobel, người đã trở nên giàu có sau khi phát minh ra cách thức giết con người nhanh chóng hơn bao giờ hết, đã qua đời ngày hôm qua.”

Ngày 27 tháng 11 năm 1895 tại Câu lạc bộ Thuỵ Điển – Na Uy ở Paris, Nobel đã ký chúc thư cuối cùng của mình và để phần lớn số tài sản thành lập các giải Nobel, trao hàng năm cho bất kỳ ai không phân biệt quốc tịch. Ông qua đời sau một cơn đột quỵ ngày 10 tháng 12 năm 1896 tại Sanremo, Ý. Số lượng tiền mặt dành cho Quỹ Giải Nobel là 31 triệu kronor (4.223.500,00 USD), 94% tài sản của Nobel.

Ba giải Nobel tiên phong dành cho những khuôn mặt điển hình nổi bật trong khoa học vật lý, trong hoá học và trong Giải Nobel Sinh lý học hay Y học ; giải thứ tư là dành cho những nhà văn có tác phẩm văn học ” theo một xu thế tư tưởng ” và giải thứ năm được trao cho cá thể hay tổ chức triển khai có được thành tích tốt nhất ship hàng lý tưởng cho tình thân thiện quốc tế, ngăn ngừa hay giảm bớt những đội quân thường trực, hay xây dựng hay triển khai sự tiến triển của hoà bình .

Định nghĩa giải văn học, “theo một định hướng tư tưởng” (tiếng Thuỵ Điển: i idealisk riktning), khá khó hiểu và gây ra nhiều tranh cãi. Trong nhiều năm, Viện Hàn lâm Thuỵ Điển diễn giải “ideal – tư tưởng” mang nghĩa “duy tâm hay lý tưởng” (trong tiếng Thuỵ Điển idealistisk), và coi đó là lý do để từ chối trao giải cho những tác giả quan trọng nhưng kém phần lãng mạn, như Henrik Ibsen, August Strindberg và Lev Nikolayevich Tolstoy. Cách hiểu này đã được thay đổi và ví dụ, giải thưởng đã được trao cho Dario Fo và José Saramago, những người hoàn toàn không thuộc trường phái văn học duy tâm (hay lý tưởng).

Khi đọc cuốn Nemesis trong nguyên bản tiếng Thuỵ Điển và khi nhìn vào triết thuyết cũng như quan điểm văn học của ông, dường như ông có ý chống lại điều từng tin tưởng lúc đầu – rằng giải thưởng phải được trao cho các tác giả đã chiến đấu cho lý tưởng của mình “chống lại” những quyền lực như Chúa, Nhà thờ và Quốc gia.

Các cơ quan được ông chỉ định trao phần thưởng vật lý và hoá học cũng có khá nhiều cách diễn giải quan điểm của ông, do tại ông không tham vấn quan điểm của họ trước khi quyết định hành động uỷ thác nghĩa vụ và trách nhiệm. Trong một bản chúc thư dài một trang ông đặt điều kiện kèm theo rằng số tiền không được trao cho những mày mò hay phát minh trong khoa học vật lý và những mày mò hay những nâng cấp cải tiến trong hoá học. Ông đã mở một cảnh cửa cho những phần thưởng kỹ thuật, nhưng ông không để lại những hướng dẫn về việc làm cách nào phân biệt giữa khoa học và kỹ thuật. Bởi vì những cơ quan có quyền quyết định hành động trao giải trong những nghành đó chăm sóc nhiều tới khoa học hơn kỹ thuật nên không quá bất ngờ những phần thưởng đều được trao cho những nhà khoa học chứ không phải những kỹ sư, kỹ thuật viên hay những nhà phát minh khác. Theo một nghĩa những phần thưởng được công bố gần đây của World Technology Network là một sự tiếp nối không trực tiếp ( do tại không phải do Quỹ Nobel tạo ra ) những ước vọng của Nobel, chính do ông đã không ghi điều đó vào trong di chúc của mình .Năm 2001, cháu trai của ông, Peter, đã nhu yếu Ngân hàng Thuỵ Điển phân biệt phần thưởng dành cho những nhà kinh tế tài chính học của họ được trao ” để tưởng niệm Alfred Nobel ” với năm phần thưởng kia. Điều này đã gây ra nhiều tranh cãi về việc liệu phần thưởng trao trong nghành kinh tế tài chính lúc bấy giờ có phải là ” Giải Nobel ” hay không ( xem Trao Giải Khoa học kinh tế tài chính của Ngân hàng Thuỵ Điển để tưởng niệm Alfred Nobel ) .

Những lời đồn đại về giải Nobel[sửa|sửa mã nguồn]

Không có giải Nobel cho toán học. Lời đồn đại cho rằng Nobel đã quyết định hành động không xây dựng giải Nobel Toán học vì một phụ nữ – được cho là người tình hay vợ chưa cưới – đã từ bỏ ông để đi theo một nhà toán học nổi tiếng, thường được cho là Gösta Mittag-Leffler. Không hề có vật chứng lịch sử vẻ vang ủng hộ lời đồn này và Nobel không khi nào kết hôn .

Cũng có giả thuyết cho rằng việc không có giải Nobel cho toán học bởi toán học là phương tiện cho các môn khoa học tự nhiên khác chứ không tạo ra sản phẩm ứng dụng như vật lý, hoá học, sinh học hay tác động tức thời tới tinh thần và sức khoẻ con người như y học và văn học.

Từ những ngành khoa học được trao giải Nobel hoàn toàn có thể thấy việc ông muốn trao giải cho những người tạo ra được thành tựu ứng dụng thực tiễn và tạo ra mẫu sản phẩm hoàn toàn có thể thấy được .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Công Nghệ