Tại hầu khắp các đền phủ điện thờ Mẫu tam tứ phủ đều có hạ ban thờ Quan Ngũ Hổ tướng. Vậy đó là vị thánh nào ? Quan Ngũ Hổ là ai? Quan Ngũ Hổ có ngự đồng không ? Bài viết sau đây sẽ phần nào trả lời đầy đủ giúp bạn đọc những thắc mắc này.

“Tôi nay vâng lệnh thiên đình

Mời quan ngũ hổ uy linh đáo đàn

Cùng quan quân giáng xuống đàn trung

Giáng phù giáng phép sự công chẳng rời”

Quan Ngũ Hổ là ai ?

Quan Ngũ Hổ Tướng là năm vị thần Hổ cai quản ngũ phương, ngũ hành trong Tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ Phủ. Các ngài được cho là chư vị sơn thần biểu tượng cho sức mạnh, sự thiêng liêng và uy linh. Các ngài là bộ hạ của Mẫu giữ vai trò gác cổng tại các đền phủ, tiêu diệt tà ma, đem lại sự cân bằng cho ngũ phương trời đất.

Ngũ Hổ Thần Quan bao gồm năm vị với năm màu sắc khác nhau, danh xưng theo cấu trúc tên gọi: Ngũ Phương – Can – Ngũ Hành – Ngũ Sắc, cụ thể như sau:

• Đông Phương Giáp Ất Mộc Đức Thanh Hổ Thần Quan
• Nam Phương Bính Đinh Hỏa Đức Xích Hổ Thần Quan
• Trung Ương Mậu Kỷ Thổ Đức Hoàng Hổ Thần Quan
• Tây Phương Canh Tân Kim Đức Bạch Hổ Thần Quan
• Bắc Phương Nhâm Quý Thủy Đức Hắc Hổ Thần Quan

Như vậy, các Ngài trấn giữ ngũ phương tuân theo quy luật ngũ hành:

• Hoàng Hổ (màu vàng – hành thổ) ở vị trí chính giữa ứng với trung ương chính điện
• Thanh Hổ (màu xanh – hành mộc) ứng với phương Đông
• Bạch Hổ (màu trắng – hành kim) ứng với phương Tây
• Xích Hổ (màu đỏ – hành hỏa) ứng với phương Nam
• Hắc Hổ (màu xám đen – hành thủy) ứng với phương Bắc.

Hình tượng Ngũ Hổ không chỉ tượng trưng cho ngũ hành với mối quan hệ tương sinh, tương khắc trong vũ trụ mà còn để thể hiện quyền uy của mỗi vị thần trong phép nhà thánh. Trong đó, Hoàng Hổ tướng quân giữ vai trò trưởng trung cung, có nhiều quyền phép, trấn giữ điều lệnh các phương. Ngài là vị chúa cao nhất, mọi uy quyền, quyết định âm phù dương trợ cho dân gian.

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu tam, tứ phủ, Quan Ngũ Hổ thuộc hệ thống thần linh được nhân dân tôn kính phụng thờ hàng hạ ban.  Có thể nói, việc phụng thờ thần hổ không phát triển độc lập mà tồn tại song hành cùng với các tôn giáo, tín ngưỡng khác, đặc biệt là tín ngưỡng thờ Mẫu. Sự hiện diện của ngài trong điện Mẫu đã khẳng định uy quyền, sức mạnh của các vị thần tự nhiên trong hệ thống bách thần của người Việt. Hổ đã đi vào tâm thức dân gian với sự cung kính, tôn sùng bởi quyền năng trừ tà, ban phát tài lộc, công danh cho mọi người.

>> Xem thêm:

Tìm hiểu về thờ Quan Xà Thần – ông Lốt trong Tứ Phủ

Hệ thống thần linh Tứ Phủ trong tín ngưỡng thờ Mẫu

Thần tích Quan Ngũ Hổ

Thần tích về việc thờ Quan Ngũ Hổ còn lưu truyền ở vùng Thanh Nghệ Tĩnh kể rằng vào thời Thục Hán An Dương Vương, người Việt còn đóng khố, cởi trần, định cư ở vùng đồng bằng và trung du, làm nghề nông và săn bắn hái lượm.

Trong một làng nọ có một ông lão nhà nghèo, quanh năm vất vả mà vẫn không đủ ăn, không làm được nhà ở, ông phải lên rừng đốn nứa đem về làm bè và dựng thành lều trên sông Lam, ngày ngày tảo tần đơm đó và đưa đò kiếm sống. Vùng này có nhiều hổ dữ, chúng thường bắt người ăn thịt. Một hôm có đoàn người lên rừng làm rẫy, gặp năm con hổ đang ngồi rình trên hòn đá ven đường chờ người đi qua để bắt. Ông lão đang chống bè trên sông trông thấy, liền kêu lớn cho đoàn người quay lại. Nghe tiếng động, hổ liền đuổi theo bắt được một người và xé xác ăn thịt. Người xấu số đó lại chính là cha của ông lão chèo đò.

Lần khác, ông lão chèo bè đi đổ đó trên sông. Một con hổ xám chờ ông lão đến gần rồi nhảy xuống bè bắt ông. Nào ngờ bè nứa bị choãi ra và một chân sau của hổ bị kẹp chặt lại. Hổ càng giãy thì chân càng lún sâu xuống và bị nứa xước, máu chảy đầm đìa. Hổ đau đớn gầm lên náo động cả khu rừng, muông thú đều hoảng sợ bỏ chạy tán loạn. Trong khi đó, ông lão hết sức bình thản, một tay cầm con dao, một tay cầm bó đuốc đến bên con hổ và nói: “Nhà ngươi dòng dõi trên thượng giới, xuống hạ giới sinh sống sao nỡ bắt con người để ăn thịt ? Ta đã già yếu, xin hiến thân cho ông và xin từ nay trở đi ông đừng giết hại con người nữa”. Nói đoạn, ông cầm dao chặt dây nẹp bè cho bung nứa ra và lấy tro thấm dầu hỏa bôi vào vết thương cho cầm máu. Hổ cảm kích, hai chân sau quỳ xuống, hai chân trước đứng chầu cảm tạ hồi lâu rồi mới chạy vào rừng.

Nhưng rồi hổ xám vẫn thường lui tới ven đường, nơi có người qua lại để bắt ăn thịt. Một hôm hổ xám vồ trúng ông lão đang đổ đó. Khi kéo xác lên bờ, nó mới nhận ra ân nhân của mình. Hổ hối hận, kêu gào ầm ĩ cả khu rừng. Sáng hôm sau dân làng đi làm, thấy xác ông lão bên đường và nhìn dấu vết biết là ông bị hổ vồ. Dân làng thương xót, chôn cất tử tế và tôn ông làm thần thổ địa của làng. Đêm đêm, con hổ xám về chầu trước mộ ông, kêu la thảm thiết và cuối cùng gục chết, hóa thành hòn đá bên mộ. Từ đó, các loài muông thú không đến phá hoại và dân làng làm ăn trúng mùa liên tiếp. Đặc biệt, hổ xám được dân làng thờ cúng và tôn là ông hổ, thần hổ, ông ba mươi. Cũng chính vì từ tích này mà những con hổ đá đặt ở đền chùa, miếu mộ… đều nằm trong thế quỳ, miệng há rộng là nhắc lại sự tích trên.

Trên bức bình phong tại cổng các đền chùa, người ta thường đắp một con hổ đang bước xuống những bậc đá gập ghềnh. Với tư thế đó, hổ biểu hiện cho sức mạnh của “thế giới Diêm Vương”. Người ta còn thờ ngũ hổ để tượng trưng cho năm phương, tất cả đều mang ý nghĩa cầu mưa thuận gió hòa và cầu cho mọi sự sinh sôi, phát triển.

Hầu giá Quan Ngũ Hổ

Quan Ngũ Hổ và Ông Lốt là hàng cuối cùng trong Công đồng Tứ Phủ. Nhiều người thường hỏi vậy Quan Ngũ Hổ có về đồng hay không? câu trả lời là có. Tuy nhiên, chỉ một số ít người có căn Quan Ngũ Hổ mới có thể hầu nổi giá này. Hoặc thường thì thủ nhang mới hầu Ông Hổ, chỉ hầu một trong năm ông vì bóng các ngài rất nặng, hiếm thanh đồng đủ khả năng hầu được.

Khi về ngự, Quan Hổ vật lộn, gầm gừ, khuôn mặt hết sức dữ tợn, tay chân tạo dáng như thế hổ vồ, có khi nhai đĩa sành, mắt mở to, trào bọt mép để thị uy sức mạnh. Quan Ngũ Hổ không dùng gương giáo gì cả mà hình tướng hổ như thế nào thì miêu tả đúng như thế.  Khi quan về mọi người có thể cầu xin vị thần Hổ giúp trừ tà, dịch bệnh và phòng trộm cắp…thường phải làm động tác như phun lửa, nhai bó hương đang cháy, quỳ ngậm hương gật đầu làm lễ, làm động tác hổ ngồi, hổ vồ mồi, nhai đĩa sống, đập vỡ đĩa, dấu mặn tạch rưỡi, phun rượu tránh tà, đập trứng sống, ăn thịt sống, ngậm dầu phun lửa.

Hầu giá Quan Ngũ Hổ

Khi hầu Quan Ngũ Hổ thì thường không cần thay khăn áo chủ yếu là khăn phu điện che mình, ngài về không sang tai. Những dịp hầu Quan Ngũ Hổ thường là những dịp tổ chức tiệc nhà Trần và những dịp cuối năm. Do nhiều quan niệm rằng Quan Ngũ Hổ là ngũ hổ tướng Nhà Trần. Đồng thời cũng theo quan niệm này, không nên hầu ông hổ đầu năm vì ông về ăn hết sạch lộc nên chỉ hầu tạ cuối năm. Dù vậy vẫn có người hầu khai điện đầu năm để ngài trừ tà sát quỷ cho cả năm an lành.

Bản văn Quan Ngũ Hổ

Tôi nay vâng lệnh thiên đình
Mời quan ngũ hổ uy linh đáo đàn
Hoặc là ở sơn trang vui thú
Hay về chầu đất tổ Thanh Hoa
Nghe tôi thỉnh luyện thời về

Phi phong hỏa tốc phải tùy phép công
Trần phương Đông mời quan Thanh hổ
Tróc mộc tinh dấu đỏ trên tay
Bạch Hổ cai trấn phương Tây
Thu kim tinh khí phép rầy ai đương

Ông Xích Hổ Nam phương uy ngọ

Tróc hỏa tinh đem bỏ ngục trung

Bắc phương Hắc Hổ uy hùng

Thu trừ thủy khí ngoan hung lạ nhường

Trưởng trung ương mời ông Hoàng Hổ

Lệnh bài sai phá thổ thạch tinh

Ngũ phương ngũ tướng anh linh

Nghe tôi hạ lệnh tùy hành chớ sai

Cứ lời tôi hạ hình biến tướng

Cùng quan quân giáng xuống đàn trung

Dù khi thiếp tính phụ đồng

Giáng phù giáng phép sự công chẳng rời

Bắt ăn tươi nội tà ngoại quỷ

Cứ lệnh hành sát quỷ trừ ma

Đằng vân giá vũ ai qua

Sơn tà thủy quái đem ra tra hình

Nhãn song tinh hào quang lóng lánh

Mình vươn dài dũng mãnh ai đang

Rừng xanh cất tiếng gầm vang

Nhe nanh giơ vuốt lại càng sợ kinh

Lông mày xanh đôi tay giống trúc

Tiếng thét gầm quỷ khốc tà kinh

Vốn xưa tướng ở ngàn xanh

Nghe tôi hạ lệnh tùy hành chớ sai

Tướng với tôi ngày đêm khuya sớm

Bén lửa hương nào dám quản công

Thỉnh mời tướng giáng đàn trung

Tôi cùng quan tướng mấy đông chẳng dời

Tướng với tôi đồng tâm hợp lực

Lệnh sai hành chẳng được trì diên

Đêm ngày tập đạo tu thuyền

Chứng minh lễ vật đàn tiền kính dâng

Thành Hoàng xã lệnh nhiệm mầu hư không

Thần kỳ các xứ Thổ công

Oai linh củng phục anh hùng tiếng vang

Quỳ tâu phục vọng các quan

Phò trì đệ tử thiên ban cát tường.

Cát Xướng Thiên Thu Vạn Vạn Tuế.

>>> Nhấn Subscribe để theo dõi các video về Phủ Dầy Nam Định tại kênh: Phủ Dầy Nam Định Official – YouTube