Ứng xử trên mạng xã hội – đề cao chuẩn mực văn hóa, đạo đức
Đây là ví dụ mới nhất minh chứng cho việc mạng ảo có thể đem lại hậu quả thực vô cùng nặng nề nếu các quy định của Luật An ninh mạng và Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội không được tuân thủ nghiêm túc, cũng như những chuẩn mực văn hóa, đạo đức bị xem nhẹ.
Có đủ luật định, quy tắc…
Về trách nhiệm trước pháp luật của các tổ chức, cá nhân trong việc sử dụng mạng xã hội, ngày 12/6/2018 Quốc hội đã ban hành Luật An ninh mạng, quy định các hành vi bị nghiêm cấm, trong đó có việc thông tin sai sự thật gây hoang mang trong nhân dân, gây thiệt hại cho hoạt động kinh tế-xã hội, gây khó khăn cho hoạt động của cơ quan nhà nước hoặc người thi hành công vụ, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân khác.
Điều 42 quy định, các cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng không gian mạng phải có trách nhiệm tuân thủ quy định của pháp luật về an ninh mạng.
Tiếp theo, ngày 17/6/2021, Bộ Thông tin và Truyền thông ban hành Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội.
Mục đích của Bộ Quy tắc là tạo điều kiện phát triển lành mạnh cho mạng xã hội tại Việt Nam, đảm bảo quyền tự do cá nhân, quyền tự do kinh doanh, không phân biệt đối xử với nhà cung cấp dịch vụ trong và ngoài nước, phù hợp với chuẩn mực, thông lệ và các điều ước quốc tế mà Việt Nam đã tham gia; xây dựng chuẩn mực đạo đức về hành vi, ứng xử trên mạng xã hội, giáo dục ý thức, tạo thói quen tích cực trong các hành vi ứng xử của người dùng trên mạng xã hội, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh tại Việt Nam.
Phạm vi điều chỉnh của Bộ Quy tắc là các hành vi của cá nhân, tổ chức trên mạng xã hội. Còn đối tượng áp dụng là các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong cơ quan nhà nước sử dụng mạng xã hội; các tổ chức, cá nhân khác sử dụng mạng xã hội; nhà cung cấp dịch vụ mạng xã hội tại việt Nam.
Sau đó, ngày 13/12/2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành Quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật.
Trong số các quy tắc có yêu cầu các cá nhân sử dụng tài khoản mạng xã hội để tương tác thì phải chia sẻ, đăng tải, cung cấp thông tin chính xác, tin cậy, có lợi ích cho xã hội và đất nước; bình luận, nhận xét đúng mực, có văn hóa, có trách nhiệm về những vấn đề mà dư luận xã hội quan tâm; trung thực trong phát ngôn, bày tỏ và chia sẻ quan điểm đúng đắn, khách quan; không đăng tải, chia sẻ và lan truyền các nội dung vi phạm pháp luật, thông tin sai sự thật, vi phạm bản quyền, thông tin chưa được kiểm chứng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm cá nhân và ảnh hưởng tiêu cực, xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.
Về việc bảo đảm an ninh, an toàn thông tin, phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật trên mạng internet, Bộ Công an cho biết, từ đầu năm 2022 đến nay, lực lượng an ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao đã phát hiện, khởi tố 474 vụ án, 1.071 bị can vì có liên quan các loại tội phạm sử dụng công nghệ cao để xâm phạm trật tự, an toàn xã hội.
Thời gian qua, tình trạng tán phát tin giả, tin sai sự thật trên internet, mạng xã hội đang diễn biến phức tạp, theo chiều hướng gia tăng. Fake news (tin giả) tấn công người dùng mạng. Bên cạnh những người có suy nghĩ “vô danh nên vô trách nhiệm”, tự do phát ngôn, không nghĩ đến hậu quả thì còn có các đối tượng vì động cơ vụ lợi mà tạo dựng tin giả, tin sai sự thật, tán phát trên không gian mạng để thu hút người dùng tương tác nhằm thu về lợi ích từ việc bán hàng, ủng hộ, tài trợ bằng tiền, lợi ích vật chất…
Trước tình hình đó, Bộ Công an đã chỉ đạo lực lượng tại các đơn vị, địa phương tăng cường theo dõi, rà quét thông tin trên mạng xã hội, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các cá nhân, tổ chức trên địa bàn có hành vi phát tán các tin giả, phản động, xấu độc, vi phạm pháp luật.
Đáng chú ý, ngày 19/8, Viện Kiểm sát nhân dân TP Hồ Chí Minh đã gia hạn tạm giam 19 ngày đối với bị can Nguyễn Phương Hằng (51 tuổi, trú tại TP Hồ Chí Minh, Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Đại Nam, tỉnh Bình Dương) về hành vi “lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân”.
Theo kết luận điều tra, bà Nguyễn Phương Hằng từ tháng 3/2021 đến khi bị khởi tố, bắt tạm giam vào tháng 3/2022) đã sử dụng 12 kênh mạng xã hội để livestream (phát hình trực tiếp trên mạng xã hội) có nội dung xuyên tạc đời tư của nhiều người, sử dụng các thông tin chưa được kiểm chứng, không có căn cứ xác thực.
… Nhưng vẫn cần chuẩn mực văn hóa, đạo đức
Pháp luật không thể bao quát, điều chỉnh toàn bộ các hành vi của con người, trong đó có cách ứng xử trên mạng xã hội, mà còn cần có sự điều chỉnh từ góc độ chuẩn mực đạo đức, văn hóa của một cộng đồng, dân tộc.
Theo Phó Giáo sư, Tiến sỹ Luật Hoàng Thị Kim Quế (Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội), với tư cách là những phương tiện điều chỉnh quan hệ xã hội đặc biệt quan trọng, pháp luật và đạo đức có vai trò to lớn để giúp con người kiềm chế, hạn chế, loại bỏ dần các tính xấu, phát huy các tính tốt, khuyến thiện.
Để hạn chế tính đam mê đến mức lạm dụng quyền lực, các nhà tư tưởng đã xây dựng học thuyết phân chia quyền lực. Để nhắc nhở người thầy thuốc phải có trách nhiệm với số phận bệnh nhân, phải thận trọng, “sai một ly đi một dặm”, luật pháp đã thể chế hóa các quy tắc đạo đức ngành y và cơ chế xử lý hành vi gây hậu quả cho sức khỏe, tính mạng người bệnh do lỗi vô ý của người thầy thuốc. Pháp luật và đạo đức bổ sung cho nhau.
Xây dựng cái thiện, cái tốt phải tốn công sức, thời gian, tiền bạc, trong khi cái ác, cái xấu thì lan truyền rất nhanh. Do đó, cần xử lý nghiêm minh những hành vi ác, nhằm mục đích ngăn cấm và giảm sự lan truyền của cái ác. Để thực thi pháp luật có hiệu quả ở mọi nơi, mọi lúc thì cần vận dụng đúng đắn phương pháp thuyết phục và cưỡng chế. Mục đích của pháp luật không phải lúc nào cũng trừng phạt, mà là ngăn ngừa để không xảy ra vi phạm pháp luật, không phải trừng phạt.
