Vùng văn hóa Đông Á – Wikipedia tiếng Việt

Vùng văn hóa Đông Á (Chữ Nôm: 塳文化東亞) hay còn gọi là Vùng văn hóa chữ Hán (Chữ Nôm: 塳文化𡨸漢), Đông Á văn hóa quyển (Chữ Hán: 東亞文化圈), Hán tự văn hóa quyển (Chữ Hán: 漢字文化圈) hoặc đơn giản hơn với cách gọi Á Đông (亞東), Hán quyển (漢圈), là tên gọi chỉ cộng đồng các nước ở khu vực Đông Á và Đông Nam Á chịu ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc, bao gồm sự ảnh hưởng sâu sắc của tư tưởng Nho giáo và Phật giáo, đã từng sử dụng chữ Hán làm công cụ truyền bá ngôn ngữ và truyền tải văn hóa, theo thống nhất học thuật, như Đại Trung Hoa (bao gồm Trung Quốc, Hồng Kông, Ma Cao và Đài Loan), Việt Nam, Hàn Quốc, Bắc Triều Tiên, hoặc đang sử dụng chữ Hán làm công cụ truyền bá ngôn ngữ và truyền tải văn hóa như Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản.[1]

Văn hóa quyển chữ Hán đơn cử chỉ Trung Quốc ( đất mẹ của chữ Hán ), hoặc có từng thời kỳ tại Nước Ta, Triều Tiên và Nhật Bản. Những khu vực nói trên hầu hết là vùng văn hóa lúa nước, có chính sách sách phong. Ngoài ra còn có 1 số ít dân tộc bản địa du mục như dân tộc bản địa Mông Cổ, Tây Tạng, tuy nằm trong Văn hóa quyển chữ Hán, nhưng không sử dụng chữ Hán. Đôi khi khái niệm còn gồm có cả Nước Singapore, vương quốc vốn độc lập khỏi Malaysia nhưng lúc bấy giờ có đa phần là người Hoa. Không nên nhầm lẫn vùng văn hóa Đông Á với Đại Nước Trung Hoa hay Trung Quốc, gồm có những vương quốc nơi dân số nói tiếng Hoa chiếm lợi thế .Đế quốc Nước Trung Hoa là một cường quốc trong khu vực và có ảnh hưởng so với những vương quốc triều cống và láng giềng, trong đó có Nhật Bản, Triều Tiên và Nước Ta. Trong lịch sử vẻ vang cổ xưa, bốn nền văn hóa san sẻ một mạng lưới hệ thống đế quốc chung dưới những vị nhà vua tương ứng. Các ý tưởng của Trung Quốc chịu ảnh hưởng và đến lượt lại bị ảnh hưởng bởi những thay đổi của những nền văn hóa khác trong quản trị, triết học, khoa học và thẩm mỹ và nghệ thuật. Chữ viết cổ xưa của Trung Quốc ( Văn ngôn ) đã trở thành ngôn từ chung trong khu vực để trao đổi văn học. Ngoài ra, những nước sử dụng chữ Hán cũng khởi đầu việc làm đơn giản hóa chữ Hán tiêu chuẩn trong Khang Hi tự điển, thí dụ như Trung Quốc đại lục sử dụng chữ Hán giản thể, còn Nhật Bản thì dùng Shinjitai ( Tân tự thể ) trong Kanji, ở Nước Hàn là Hanja, và Nước Ta là Hán tự .

Vào thời đại Edo (江戸時代 (Giang Hộ thời đại), Edo jidai?) của Nhật Bản, những nhà Nho học Nhật Bản và nhà Nho học Triều Tiên thường dùng phương thức bút đàm để tranh luận về vấn đề Nho học; các sứ giả đến từ An Nam và các sứ giả đến từ Triều Tiên viết tặng nhau những bài thơ chữ Hán.

Vào cuối lịch sử vẻ vang cổ xưa, tầm quan trọng của văn học cổ xưa Trung Quốc giảm dần khi Nhật Bản, Triều Tiên và Nước Ta đều sử dụng phương tiện đi lại văn học của riêng mình. Nhật Bản tăng trưởng những hệ chữ Katakana và Hiragana, Triều Tiên tăng trưởng Chosŏn ‘ gŭl, và Nước Ta tăng trưởng chữ Nôm. Văn học cổ xưa viết bằng chữ Hán dù sao vẫn là một di sản quan trọng của những nền văn hóa Nhật Bản, Triều Tiên và Nước Ta. Trong thế kỷ 21, những ảnh hưởng tư tưởng và văn hóa của Nho giáo và Phật giáo vẫn hiển hiện trong những học thuyết xã hội và văn hóa cao .
Trung Quốc từ lâu đã được coi là một trong những nền văn minh lớn nhất quốc tế. Sự hình thành nền văn hóa của người Hán tại sông Hoàng Hà vẫn thường được coi là điểm khởi đầu của quốc tế Đông Á. Ngày nay, tổng dân số của khu vực này lên tới khoảng chừng gần hai tỉ người .

Nhà sử học người Nhật Nishijima Sadao (西嶋定生, 1919-1998), giáo sư danh dự tại Đại học Tokyo, ban đầu đã đặt ra thuật ngữ Đông Á văn hóa quyển (東亜文化圏, Tōa bunka-ken). Ông quan niệm về một văn hóa quyển của Trung Quốc và các nước Đông Á khác với phương Tây. Theo Nishijima, khu vực này cùng chịu ảnh hưởng bởi tư tưởng Nho giáo, Phật giáo và có cùng cấu trúc chính trị xã hội. Khu vực này bao gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Bán đảo Triều Tiên, Việt Nam, kéo dài tới những vùng đất giữa Mông Cổ và dãy Himalaya.

Đôi khi được sử dụng như một từ đồng nghĩa tương quan với khoanh vùng phạm vi văn hóa Đông Á, thuật ngữ này bắt nguồn từ từ ” Hán “, tức Trung Quốc hay Trung Quốc, và ” quyển “, theo nghĩa đen là phạm vi ảnh hưởng, tức là khu vực chịu ảnh hưởng của một vương quốc ) .Là từ ghép của nhau, những ngôn từ ” CJKV ” – Trung Quốc, Nhật Bản, Nước Hàn và Nước Ta – dịch thuật ngữ tiếng Anh là :Tiếng Trung : quān ( 圈 )Tiếng Nhật : ken ( 圏 け ん )Tiếng Hàn : gwon ( 권 từ 圏 )Tiếng Việt : quyển / cuốn từ ​ ​ 圏

Victor H. Mair đã thảo luận về nguồn gốc của các thuật ngữ “lĩnh vực văn hóa” này. Chữ 文化圈 (wénhuà quān) trong tiếng Trung có từ một bản dịch năm 1941 cho thuật ngữ tiếng Đức Kulturkreis, (‘vòng tròn văn hóa, lĩnh vực’), mà các nhà dân tộc học người Áo là Fritz Graebner và Wilhelm Schmidt đề xuất. Nhà sử học Nhật Bản Nishijima Sadao đã đặt ra các cụm từ 漢字 文化 圏 (Kanji bunka-ken, “lĩnh vực văn hóa chữ Hán”) và 中華 文化 圏 (Chuka bunka-ken, “lĩnh vực văn hóa Trung Quốc”), mà sau này Trung Quốc đã mượn lại làm từ ngữ. Nishijima đã nghĩ ra những “lĩnh vực văn hóa” của người Hoa trong Thuyết về một thế giới Đông Á của ông (東 ア ジ ア 世界 論, Higashi Ajia sekai-ron).

Từ điển tiếng Trung-Anh phân phối những bản dịch tương tự của cụm từ khóa 文化圈 là ” giới tri thức hoặc văn học ” ( Liang Shiqiu, 1975 ) và ” giới văn học, giáo dục ” ( Lâm Ngữ Đường, 1972 ) .Hán quyển hoàn toàn có thể được coi là đồng nghĩa tương quan với Trung Quốc cổ đại và những nền văn minh hậu duệ của nó cũng như ” những nền văn minh Viễn Đông ” ( Đại lục và Nhật Bản ). Vào những năm 1930 trong Nghiên cứu Lịch sử, Trung quyển cùng với những nền văn minh phương Tây, Hồi giáo, Chính thống giáo phương Đông, Ấn Độ, … được trình diễn như một trong những ” đề tài nghiên cứu và điều tra ” chính .

So sánh với phương Tây[sửa|sửa mã nguồn]

Nhà sử học người Anh Arnold J. Toynbee đã liệt kê nền văn minh Viễn Đông là một trong những nền văn minh chính được nêu trong cuốn sách của ông, A Study of History. Ông đưa Nhật Bản và Nước Hàn vào định nghĩa của mình về ” nền văn minh Viễn Đông ” và yêu cầu rằng họ tăng trưởng từ ” nền văn minh Trung Quốc ” có nguồn gốc từ lưu vực sông Hoàng Hà. Toynbee đã so sánh mối quan hệ giữa nền văn minh Trung Quốc và Viễn Đông với mối quan hệ của nền văn minh Hy Lạp và phương Tây, vốn có ” mối liên hệ rõ ràng ” .Nhà sử học và Hán học người Mỹ Edwin O. Reischauer cũng nhóm Trung Quốc, Nhật Bản, Nước Hàn và Nước Ta vào một khu vực văn hóa mà ông gọi là quốc tế Trung Quốc, một nhóm những vương quốc tập trung chuyên sâu san sẻ triết lý đạo đức Nho giáo. Reischauer nói rằng nền văn hóa này có nguồn gốc từ miền Bắc Trung Quốc, so sánh mối quan hệ giữa miền Bắc Trung Quốc và Đông Á với mối quan hệ của nền văn minh Hy Lạp-La Mã và châu Âu. Các những tầng lớp tinh hoa của Đông Á được kết nối với nhau trải qua một ngôn từ viết chung dựa trên những ký tự Trung Quốc, giống như cách mà tiếng Latinh đã hoạt động giải trí ở châu Âu .Nhà khoa học chính trị người Mỹ Samuel P. Huntington đã coi quốc tế Sinic là một trong nhiều nền văn minh trong cuốn sách Cuộc đụng độ của những nền văn minh. Ông quan tâm rằng ” tổng thể những học giả đều công nhận sự sống sót của một nền văn minh Trung Quốc riêng không liên quan gì đến nhau duy nhất có niên đại tối thiểu là 1500 năm trước Công nguyên và có lẽ rằng là một nghìn năm trước đó, hoặc của hai nền văn minh Trung Quốc kế tục nền văn minh kia vào những thế kỷ đầu của kỷ nguyên Cơ đốc giáo. ” Nền văn minh Trung Quốc của Huntington gồm có Trung Quốc, Bắc Triều Tiên, Nước Hàn, Mông Cổ, Nước Ta và những hội đồng người Hoa ở Đông Nam Á. Trong số nhiều nền văn minh mà Huntington tranh luận, quốc tế Trung Quốc là quốc tế duy nhất dựa trên truyền thống văn hóa chứ không phải tôn giáo. Lý thuyết của Huntington là trong một quốc tế sau Chiến tranh Lạnh, quả đât đã ” giống hệt ” với những nhóm văn hóa : bộ lạc, dân tộc bản địa, hội đồng tôn giáo ở Lever rộng nhất là những nền văn minh. ” Tuy nhiên, Huntington lại coi là Nhật Bản như thể một nền văn minh khác riêng không liên quan gì đến nhau .

Tương đồng văn hóa[sửa|sửa mã nguồn]

Các cách nói và cách viết của khái niệm ” Vùng văn hóa chữ Hán ” bằng những ngôn từ chính ở Vùng văn hóa chữ Hán. Trong đó, Nước Ta dùng chữ Nôm
Trong lịch sử vẻ vang, Trung Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Nước Hàn, Bắc Triều Tiên và Nước Ta đều sử dụng chữ Hán. Ngày nay, nó được sử dụng hầu hết ở Trung Quốc, Nhật Bản và Đài Loan. Mặc dù chữ Hán đã trở nên ít phổ cập tại Nước Ta, Bắc Triều Tiên, Nước Hàn, nó vẫn giữ một vị trí đặc biệt quan trọng trên phương diện văn hóa, vì chữ Hán đã có ảnh hưởng rất lớn đến lịch sử vẻ vang và văn học truyền thống cuội nguồn. Ngày nay, vẫn hoàn toàn có thể thấy chữ Hán trong đền thờ, chùa, những kiến trúc và văn vật truyền thống cuội nguồn tại đây. Ở Nước Ta vẫn có một lượng không nhỏ người học chữ Hán và chữ Nôm ( loại chữ do người Nước Ta tăng trưởng từ chữ Hán ) dùng trong tiếng Việt .

Họ tên người[sửa|sửa mã nguồn]

Họ tên người của vùng văn hoá Đông Á đều đi theo thứ tự ” họ trước tên sau “, ngược với phương Tây là ” tên trước họ sau “. Họ người Nước Trung Hoa, người Triều Tiên, người Nước Ta đa phần là họ đơn âm viết trong một chữ Hán, một số ít ít là họ kép viết trong hai chữ Hán, và ba khu vực này có nhiều họ chung như Lý, Trần, … Riêng Nhật Bản là một đảo quốc nên có sự độc lạ lớn, họ của người Nhật Bản không có sự cố định và thắt chặt trong số lượng chữ Hán và cách đọc. Về tên người cũng tựa như như vậy : tên người Trung Quốc, người Triều Tiên, người Nước Ta cũng thường là một hoặc hai từ đơn âm với chữ Hán, trong khi tên người Nhật cũng không có sự cố định và thắt chặt trong số lượng chữ Hán và cách đọc .
Các nước thuộc vùng văn hóa Đông Á có kiến trúc có nhiều điểm tương đương do cùng chịu ảnh hưởng của kiến trúc Trung Hoa cổ, sử dụng cấu trúc gỗ và hình thái mái có nhiều điểm tương đương và dị biệt .
Xem Thảo thư, Thư pháp, Thư pháp Đông Á, Thư pháp Nước Trung Hoa .
Xem Võ thuật, Công phu, Wushu, Karate, Taekwondo, Judo, Sumo, Nhất Nam, Vovinam, v.v
Các nhạc cụ Trung Quốc như đàn nhị có ảnh hưởng tới những nhạc cụ khác của bán đảo Triều Tiên, Nhật Bản, Nước Ta .

Các món ăn của Đông Á có rất nhiều nguyên liệu và cách chế biến tương đồng. Tất cả các nước Đông Á đều dùng đũa làm dụng cụ ăn chính.[2] Việc sử dụng nước tương, nước sốt được làm từ quá trình lên men đậu nành, cũng phổ biến ở Đông Á. Gạo là lương thực chính trong tất cả các nước Đông Á và là một trọng tâm chính của vấn đề an ninh lương thực.[3] Ở các nước Đông Á, từ “cơm” cũng có nghĩa là thực phẩm nói chung (chữ Hán giản thể:饭; chữ Hán phồn thể:飯; bính âm: fàn, Hán Việt: phạn).[2]

Xem thêm Ẩm thực Trung Quốc, Ẩm thực Nước Ta, Ẩm thực Nhật Bản, Ẩm thực Nước Singapore, Ẩm thực Triều Tiên .

Văn hóa truyền thống cuội nguồn[sửa|sửa mã nguồn]

Xem Hán phục, Xường xám, Kimono, Hanbok, Áo dài, Việt phục, v.v
Múa lân là nghệ thuật và thẩm mỹ truyền thống cuội nguồn của Trung Quốc và những nước thuộc cùng văn hóa Đông Á khác. Người màn biểu diễn sẽ phải múa theo những hành vi, cử chỉ của con lân được cho là sẽ mang lại suôn sẻ. Ngoài Trung Quốc, múa lân còn thông dụng ở Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Nước Ta, Tây Tạng và Đài Loan. Múa lân thường được màn biểu diễn trong Tết Âm lịch và những liên hoan tôn giáo, văn hóa khác .
Khu vực Đại Nước Trung Hoa, Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Nước Singapore và Nước Ta đều đón Tết Âm lịch truyền thống cuội nguồn. Tuy nhiên, Nhật Bản đã chuyển thời hạn đón Tết truyền thống cuội nguồn sang 1/1 Dương lịch từ thời Minh Trị Duy tân .

Triết học và tôn giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Binh pháp Tôn Tử, Đạo đức kinh, Luận ngữ là những cuốn sách tầm cỡ của Trung Quốc đã gây ảnh hưởng mạnh mẽ tới lịch sử vẻ vang Đông Á .
Đạo giáo có ảnh hưởng ở Trung Quốc, Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Nước Singapore và Nước Ta. Đạo Lão còn được biết đến tại Nhật Bản với cái tên Âm Dương Đạo .
Thần đạo ( Shinto ) là tôn giáo của Nhật Bản. Trong tiếng Nhật, Shinto có nghĩa là ” Con đường của những vị thần “. Những người theo Thần đạo ý niệm truyền thống cuội nguồn, mái ấm gia đình, tự nhiên, sự trong sáng và những nghi lễ là giá trị cốt lõi .Nghi lễ thanh tẩy là TT của Thần đạo. Các đền thờ có vai trò rất quan trọng, là nơi biểu lộ sự tôn kính với những kami ( những vị thần ). Thần đạo cũng mang những đặc thù giống Shaman giáo như chiêm đoán, nhập hồn hay chữa bệnh bằng lòng tin. Thần đạo được chia ra làm nhiều nhóm như thờ thần núi và phe phái Thần đạo Khổng giáo .
Trung Quốc, Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên, Nước Ta đều có lịch sử vẻ vang theo Đại Thừa Phật giáo. Phật giáo được Viral từ Ấn Độ trải qua con đường tơ lụa tới Pakistan, Tân Cương, qua phía đông tới Nước Ta, sau đó tới Quảng Châu Trung Quốc và Phúc Kiến ở phía bắc. Từ Trung Quốc, Phật giáo đã nhanh gọn Viral tới bán đảo Triều Tiên và Nhật Bản, đặc biệt quan trọng là trong thời Đường, đồng thời còn truyền bá ngược trở lại Nước Ta. Đông Á giờ là khu vực có số người theo đạo Phật lớn nhất quốc tế với khoảng chừng 200 – 400 triệu Fan Hâm mộ ( 5 nước nhiều Fan Hâm mộ Phật giáo nhất gồm Trung Quốc, Đất nước xinh đẹp Thái Lan, Myanmar, Nước Ta ) .
Trung Quốc, Nhật Bản, bán đảo Triều Tiên và Nước Ta cùng có tư tưởng triết học Nho giáo. Nho giáo là một tư tưởng triết lý nhân văn tin rằng con người hoàn toàn có thể được giáo dục, hoàn toàn có thể tân tiến và hoàn toàn có thể hoàn thành xong qua những nỗ lực tu luyện của cá thể và hội đồng. Nho giáo tập trung chuyên sâu vào việc trau dồi và duy trì đạo đức, những triết lý cơ bản gồm có Nhân ( 仁 ), Nghĩa ( 义 / 義 ) và Lễ ( 礼 / 禮 ). Nhân là lòng vị tha và đối xử nhân nghĩa với người khác, Nghĩa là tôn vinh sự công minh và những phẩm chất đạo đức tốt, còn Lễ là mạng lưới hệ thống những chuẩn mực trong đời sống hàng ngày. Nho giáo đã trở thành nền tảng xã hội, trở thành những triết lí sống của con người nơi đây .

Tân Nho giáo[sửa|sửa mã nguồn]

Tư tưởng triết học của Trung Quốc thời kỳ đế quốc được xác lập bởi sự tăng trưởng của Tống Nho ( Tân Nho giáo ). Tân Nho giáo được khai sinh từ thời Đường, Hàn Dũ được coi là bậc tiền bối của Tân Nho giáo dưới thời Tống. Nhà triết học thời Tống Chu Đôn Di được coi là ” người khai sinh thực sự ” của Tân Nho giáo, sử dụng triết lý của Đạo giáo làm khuôn khổ cho những triết lý của mình .Ở những nơi khác, triết học Nhật Bản khởi đầu tăng trưởng tín ngưỡng bản xứ Thần đạo tích hợp với Phật giáo, Nho giáo và những phe phái khác của triết học Trung Quốc. Tương tự Nhật Bản, tại bán đảo Triều Tiên, những yếu tố của Shaman giáo được phối hợp với Tống Nho truyền bá từ Trung Quốc. Ở Nước Ta, Tân Nho giáo cũng được đưa vào mạng lưới hệ thống Tam giáo cùng với tín ngưỡng địa phương như thờ cúng tổ tiên, Đạo Mẫu và Phật giáo Đại thừa .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

• Phương tiện liên quan tới East Asian Cultural Sphere tại Wikimedia Commons

Source: https://mix166.vn
Category: Văn Hóa