Văn hóa Óc Eo – Wikipedia tiếng Việt

Văn hóa Óc Eo là một nền văn hóa cổ hình thành và phát triển ở Nam Bộ Việt Nam từ thế kỷ 1 đến thế kỷ 7 sau Công Nguyên. Đây là một nền văn hóa lớn trong lịch sử Việt Nam, gắn liền với đất nước, con người ở vùng châu thổ hạ lưu sông Mê Kông và có quan hệ mật thiết với lịch sử Đông Nam Á cổ đại.[1]

Một số di tích lịch sử thuộc văn hóa Óc Eo
Óc Eo vốn là tên một gò đất trên cánh đồng phía đông nam núi Ba Thê ( nay thuộc thị xã Óc Eo, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang ), là nơi tiên phong tìm thấy những di chỉ quan trọng của nền văn minh này vào năm 1944. [ 2 ] [ 3 ] Văn hóa Óc Eo là nền văn hóa địa phương gắn liền với sự sống sót của Phù Nam – một vương quốc hùng mạnh tại Khu vực Đông Nam Á trong những thế kỷ đầu Công nguyên. Phạm vi phân bố của nền văn hóa này trải rộng không riêng gì ở Nam Bộ Nước Ta, mà còn tác động ảnh hưởng sang Campuchia, Vương Quốc của nụ cười, Myanmar và một phần Malaysia lúc bấy giờ. Tại Nam Bộ, nhiều di tích lịch sử văn hóa Óc Eo đã được khai thác ở những tỉnh thành như An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Tiền Giang, Long An, Tây Ninh, Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai … Khu vực Óc Eo – Ba Thê được xem là TT của nền văn hóa Óc Eo. [ 4 ]

Nắp đậy

Về ẩm thực ăn uống, dân cư Óc Eo ăn đa phần là lúa gạo. Bằng chứng là những vết tích của vỏ trấu hoặc lúa và cả hạt gạo đã được tìm thấy trong nhiều di tích lịch sử, ở cả vùng cao lẫn vùng thấp. [ 5 ] Nồi, cà ràng là những đồ vật mà người Phù Nam sử dụng để đun nấu. Cà ràng là bếp lò, là đồ vật quen thuộc được những dân cư vùng sông nước, ven biển, hay trên nhà sàn sử dụng phổ cập từ thời thời xưa. [ 6 ] Một mô hình hiện vật rất rực rỡ, bộc lộ sự mưu trí của dân cư Óc Eo chính là nắp đậy. Các loại nắp đậy bằng gốm được tìm thấy ở nhiều khu vực khá đặc biệt quan trọng vì là loại nắp đậy ngửa, được phong cách thiết kế lõm vào trong với tác dụng là để đậy khít hơn và núm cầm trên mặt lõm của nắp. [ 7 ] Ngoài ra, những đồ vật dùng để đựng như bình, chai gốm, lọ, hũ cũng chiếm số lượng khá nhiều .Về cư trú, dân cư Óc Eo sống trên những nhà sàn bằng gỗ ven mạng lưới hệ thống sông rạch tự nhiên và tự tạo, mái lợp lá hoặc ngói ; hoặc chọn những gò, giồng cao thiết kế xây dựng những TT sinh hoạt tinh thần, [ 8 ] lan rộng ra khu vực xung quanh làm nơi cư trú, tiến đến lan rộng ra địa phận canh tác. [ 9 ]Để thuận tiện cho việc đi lại trên môi trường tự nhiên nhiều sông ngòi kênh rạch, dân cư ở đây đa phần dựa vào thuyền bè. Trên bộ họ luân chuyển bằng voi, trâu, bò … Các hình ngựa, hình bò được khắc trên những lá vàng được tìm thấy tại những di tích lịch sử Đá Nổi, Gò Tháp, [ 10 ] Gò Thành, Gò Xoài. Xương trâu bò và xương voi cũng được tìm thấy khá nhiều trong những di tích lịch sử cư trú và kiến trúc. [ 9 ] [ 11 ]Về phục trang, thư tịch cổ Trung Quốc để lại cho biết những nét cơ bản về cách ăn mặc của dân cư vào thời đại Óc Eo : phụ nữ mặc váy dài, phần trên để trần hoặc phủ kín ; đàn ông đóng khố ngắn, phần trên để trần ; cả nam lẫn nữ đều đeo nhiều đồ trang sức đẹp, bùa chú …Theo Lương Thư ( Trung Quốc ), tục chôn cất người chết của dân cư Phù Nam có 4 cách là hỏa táng ( thiêu xác ), thủy táng ( thả xác xuống sông, biển ), điểu táng ( đưa xác lên đài cao cho chim rỉa xác ) và thổ táng ( mai táng huyệt đất ). Các tục táng này cũng có ở Lâm Ấp ( Chăm Pa ), Mã Lai, Ấn Độ …Hầu hết những mộ táng khai thác ở thời kỳ Óc Eo đều là những khu hỏa táng với dạng thông dụng gồm một phần TT hình khối dựng bằng gạch, đá. Ngoài ra tro cốt người chết cũng được đựng trong những chum nhỏ chôn ở những nơi cao ráo. [ 3 ] Những vật tùy táng của người chết cho thấy dân cư cổ ý niệm quốc tế bên kia hoàn toàn có thể giống xã hội hiện tại nên người chết cũng cần có bình, chum, đồ nghề thủ công bằng tay, trang sức đẹp, vũ khí … [ 8 ]
Bên cạnh những tôn giáo truyền thống cuội nguồn, những tôn giáo của Ấn Độ : Phật giáo và Hindu giáo ( thường được gọi là Bà la môn giáo ) đã nhanh gọn lan rộng trong khu vực. [ 12 ]

Đạo Hindu du nhập vào Đồng bằng sông Cửu Long từ đầu Công nguyên với ba vị thần tiêu biểu là Vishnu, Shiva, Brahma. Ngoài ra cư dân Óc Eo còn thờ các vị thần như Durga-Parati (vợ Siva), Lakshmi (vợ Vishnu), Thần đầu voi Ganesha (con Shiva)… Thần Hari – Hara ra đời vào thời kỳ này bằng sự kết hợp của Vishnu và Shiva để tạo nên sức mạnh to lớn hơn nhằm vừa bảo vệ sinh mạng, tài sản (Visnu), vừa trừng phạt kẻ ác trong xã hội (Siva)…[13][14] Thần Surya là vị thần mặt trời, một vị thần quan trọng có khả năng sản sinh ra sức mạnh theo kinh Vệ Đà của Ấn Độ.[15] Hình tượng các vị thần được tạo ra bằng nhiểu chất liệu như đá, đồng, thiếc, vàng, đất nung với nhiểu kích cỡ khác nhau được tìm thấy tại hầu hết các di chỉ cho thấy tính phổ biến của Hindu giáo.

Phật giáo gia nhập cùng thời với Hindu giáo và có thời kỳ làm biến chuyển Hindu giáo. Một số tượng trong thần điện Hindu giáo được chuyển hóa sang tượng trong thần điện Phật giáo như những tượng thần Vishnu chuyển hóa Di lặc hay Bồ tát 4 tay ( Avalokiteshvara ), Di lặc 4 tay ( Bodhisattva Maitreya ) …

Thủ công nghiệp[sửa|sửa mã nguồn]

Bình gốm có vòiGốm dùng trong tôn giáo chiếm số lượng rất ít nhưng rất độc lạ và tinh xảo vì nó phản ánh được ý niệm tôn giáo của một tộc người. Gốm dùng trong tôn giáo gồm có bình kendi và kundika, công dụng chính là dùng để đựng sữa và nước thiêng. Bình kendi và kundika đều có nguồn gốc từ Ấn Độ, tuy nhiên sự độc lạ giữa bình kundika và bình kendi là chiều dài của cổ, hình dáng và tính năng của vòi bình. Vòi kundika ngắn, đầu vòi rộng và dùng để đổ chất lỏng vào bình, còn vòi bình kendi thường cong dài và dùng để đổ chất lỏng ra khỏi bình. Bình kundika là tiền thân của bình kendi. Tiếp theo là hiện vật bát bồng, có dạng chân cao, phần bát có dạng hình phễu, dùng để đựng hoa quả dâng lên cúng thần, phật. [ 16 ]Vật liệu dùng trong kiến trúc với những hiện vật như gạch, ngói, diềm ngói. Đây là những mảnh ngói phẳng mặt phẳng có rãnh trũng song song, dùng để thoát nước. [ 17 ] Diềm ngói, chóp ngói là những đồ vật dùng để trang trí trong kiến trúc tôn giáo. [ 18 ]
Đồ trang sức đẹp, gồm dây chuyền sản xuất, chuỗi hạt, nhẫnHàng loạt di chỉ từ Đồng Nai đến Kiên Giang được khai thác đã rất nhiều cổ vật bằng đá, mã não, thạch anh, thủy tinh … được chế tác thành vòng, nhẫn, bông tai, dây chuyền sản xuất, hạt chuỗi, dùng làm đồ trang sức đẹp với nhiều sắc tố, mẫu mã, kích cỡ cho thấy người dân Óc Eo đã biết cách nấu thủy tinh. [ 19 ]

Song song với nghề làm thủy tinh thì nghề kim hoàn cũng phát triển không kém. Kim loại thô được nấu trong nồi, sau đó chế qua cấc cốc nhỏ rồi chế vào khuôn tạo thành trang sức như hoa tay, vòng, nhẫn,…[20]

Bàn nghiền và chày nghiền bằng đá là những đồ vật thường dùng của dân cư cổ Óc Eo dùng để nghiền hương liệu, bóc tách những hạt ngũ cốc cũng như dát mỏng những mảnh vàng .
Các đồng xu tiền cổNhững di vật khai thác được ở Óc Eo, gồm những loại tiền tệ, con dấu và sản phẩm & hàng hóa những nước như tượng đồng, gốm Ấn Độ ; gương đồng thời Hậu Hán ( năm 25 – 220 ), tượng Phật bằng đồng thời Bắc Ngụy ( năm 386 – 557 ) ; đồng xu tiền vàng nhà vua La Mã như Antoninus Pius ( năm 138 – 161 ) và Marcus Aurelius ( năm 161 – 180 ), … chứng tỏ đây một cảng thị quan trọng bậc nhất trong khu vực lúc bấy giờ. [ 21 ] Với mạng lưới hệ thống kinh rạch, sông ngòi chi chít trong trong nước, từ Óc Eo sản phẩm & hàng hóa hoàn toàn có thể luân chuyển đến nhiều vùng nay thuộc Nam Bộ ( Nước Ta ), Campuchia, Vương Quốc của nụ cười, Myanmar, Malaysia, … [ 22 ] Có nhiều loại đồng xu tiền Phù Nam bằng bạc, kẽm ; có đồng được cắt đôi, cắt tư, cắt tám, cắt 16 để làm tiền lẻ ( để thuận tiện cho việc trao đổi, kinh doanh ) được tìm thấy không riêng gì ở Đồng bằng sông Cửu Long mà còn hiện hữu ở vùng ven biển vịnh Xứ sở nụ cười Thái Lan, Myanmar, bán đảo Mã Lai. Điều này cho thấy đã từng có một dòng thương nghiệp thông suốt Óc Eo với Ấn Độ Dương bằng đường thủy từ vịnh xứ sở của những nụ cười thân thiện qua eo biển Kra ( Mã Lai ) và hoàn toàn có thể cả bằng đường đi bộ trong nước. [ 23 ]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://mix166.vn
Category: Văn Hóa