GIỚI THIỆU VỀ VĂN HÓA ÓC EO VÀ VƯƠNG QUỐC PHÙ NAM

09 : 00 29/04/2020

Di tích Óc Eo – Ba Thê đầu tiên được phát hiện bởi nhà khảo cổ người Pháp Louis Malleret năm 1944. Văn hóa Óc Eo là nền văn hóa bản địa gắn liền với sự tồn tại của Phù Nam – một vương quốc hùng mạnh nhất Đông Nam Á những năm đầu công nguyên. Phạm vi phân bố rộng khắp, không chỉ ở Nam Bộ Việt Nam, mà còn ảnh hưởng qua Campuchia, Thái Lan, Myanmar, và một phần Malaysia hiện nay. Tại Nam Bộ, nhiều di tích văn hóa Óc Eo đã được khai quật ở các tỉnh, thành phố như An Giang, Kiên Giang, Đồng Tháp, Cần Thơ, Bạc Liêu, Vĩnh Long, Tiền Giang, Long An, Tây Ninh, Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, … Và trung tâm của nền văn hóa Óc Eo chính là ở Óc Eo – Ba Thê. Từ những giá trị của các di tích và di vật được tìm thấy, ngày 27/09/2012, khu di tích Óc Eo – Ba Thê được thủ tướng công nhận là di tích quốc gia đặc biệt. Đây là một sự kiện có ý nghĩa rất quan trọng và là niềm tự hào của nhân dân An Giang.

Về đặc trưng của dân cư văn hóa Óc Eo, tiên phong về việc ẩm thực ăn uống, thì dân cư Óc Eo ăn hầu hết là lúa gạo. Bằng chứng là trong những mảnh gốm vỡ có vết tích của vỏ trấu. Nồi, Cà ràng – những đồ vật mà người Phù Nam sử dụng để đun nấu. Cà ràng là bếp lò, là đồ vật quen thuộc thường được những dân cư sống ven sông, ven biển, hay trên nhà sàn sử dụng. Một mô hình hiện vật rất rực rỡ, biểu lộ sự mưu trí của dân cư Óc Eo, đó chính là nắp đậy, nắp đậy được phong cách thiết kế lõm vào trong, với tác dụng là để đậy khít hơn. Ngoài ra, những đồ vật dùng để đựng như bình, chai gốm, lọ, hũ cũng chiếm số lượng khá nhiều .
Về việc cư trú, dân cư Óc Eo sống trên những nhà sàn bằng gỗ ; mái lợp lá hoặc ngói .
Để thuận tiện cho việc đi lại trên môi trường tự nhiên nhiều sông ngòi kênh rạch, dân cư ở đây đa phần dựa vào thuyền bè. Trên bộ họ luân chuyển bằng voi, trâu, bò … Các hình ngựa, hình bò được khắc trên những lá vàng được tìm thấy tại những di tích lịch sử Đá Nổi, Gò Tháp, Gò Thành, Gò Xoài. Xương trâu bò và xương voi cũng được tìm thấy khá nhiều trong những di tích lịch sử cư trú và kiến trúc đã vật chứng cho điều đó .
Về phục trang, thư tịch cổ Trung quốc để lại cho biết những nét cơ bản về cách ăn mặc của dân cư vào thời đại Óc Eo : phụ nữ mặc váy dài, phần trên để trần hoặc phủ kín ; đàn ông đóng khố ngắn, phần trên để trần ; cả nam lẫn nữ đều đeo nhiều đồ trang sức đẹp, bùa chú …
Theo Lương Thư ( Trung quốc ), tục chôn cất người chết của dân cư Phù Nam có 4 cách là hỏa táng ( thiêu xác ), thủy táng ( thả xác xuống sông, biển ), điểu táng ( đưa xác lên đài cao cho chim rỉa xác ) và thổ táng ( mai táng huyệt đất ). Các tục táng này cũng có ở Lâm Ấp ( Chămpa ), Mã Lai, Ấn Độ … Cho dù theo cách táng nào thì đằng sau những tập tục ấy chính là ý tưởng sáng tạo của những hội đồng đưa người chết về quốc tế vĩnh hằng như thể là sự hòa nhập với vạn vật thiên nhiên ( điểu táng, thủy táng ) ; sự thăng hoa bằng lửa ( hỏa táng ) hay quay trở lại với đất mẹ ( thổ táng ) .
Hầu hết những mộ táng khai thác ở thời kỳ Óc Eo đều là những khu hỏa táng với dạng phổ cập gồm một phần TT hình khối dựng bằng gạch, đá. Ngoài ra tro cốt người chết cũng được đựng trong những chum nhỏ chôn ở những nơi cao ráo .

Những vật tùy táng của người chết cho thấy dân cư cổ ý niệm quốc tế bên kia hoàn toàn có thể giống xã hội hiện tại nên người chết cũng cần có bình, chum, đồ nghề thủ công bằng tay, trang sức đẹp, vũ khí …
Phật giáo và Hindu giáo ( thường được gọi là Bà la môn giáo ) là hai tôn giáo chính trong văn hóa Óc Eo đều được truyền từ Ấn Độ sang .
Hindu giáo gia nhập vào Đổng bằng sông Cửu Long từ đầu công nguyên với ba vị thần tiêu biểu vượt trội là Visnu, Siva, Brama. Ngoài ra dân cư Óc Eo còn thờ những vị thần như Durga-Parati ( vợ Siva ), Laskmi ( vợ Visnu ), Thần đầu voi Ganessa ( con Siva ) … Thần Hari – Hara sinh ra vào thời kỳ này bằng sự phối hợp của Visnu và Siva để tạo nên sức mạnh to lớn hơn nhằm mục đích vừa bảo vệ sinh mạng, gia tài ( Visnu ), vừa trừng phạt kẻ ác trong xã hội ( Siva ) … Thần Surya là thần mặt trời của xứ lạnh phương Bắc mặc áo khoác dài, mang ủng, đội mão, tay cầm hoa sen, mang vòng cổ tượng trưng cho ánh sáng mặt trời … Hình tượng những vị thần được tạo ra bằng nhiểu vật liệu như đá, đồng, thiếc, vàng, đất sét với nhiểu kích cỡ khác nhau được tìm thấy ở hầu hết những di chỉ Óc Eo chứng tỏ tính phổ cập của Hindu giáo .

Phật giáo du nhập cùng thời với Hindu giáo và có thời kỳ làm biến chuyển Hindu giáo. Một số tượng trong thần điện Hindu giáo được chuyển hóa sang tượng trong thần điện Phật giáo như các tượng thần Visnu chuyển hóa Di lặc hay Bồ tát 4 tay (Avalokitesvara), Di lặc 4 tay (Bodhisattva Maitreya)…

Gốm dùng trong tôn giáo chiếm số lượng rất ít nhưng rất độc lạ và tinh xảo vì nó phản ánh được ý niệm tôn giáo của một tộc người. Gốm dùng trong tôn giáo gồm có bình kendi và kundika, công dụng chính là dùng để đựng sữa và nước thiêng. Bình Kendi và kundika đều có nguồn gốc từ Ấn Độ, tuy nhiên sự độc lạ giữa bình Kundika và bình kendi là chiều dài của cổ, hình dáng và công dụng của vòi bình. Vòi Kundika ngắn, đầu vòi rộng và dùng để đổ chất lỏng vào bình, còn vòi bình Kendi thường cong dài và dùng để đổ chất lỏng ra khỏi bình. Bình Kundika là tiền thân của bình Kendi. Tiếp theo là hiện vật bát bồng, có dạng chân cao, phần bát có dạng hình phễu, dùng để đựng hoa quả dâng lên cúng thần, phật .
Vật liệu dùng trong kiến trúc với những hiện vật như gạch, ngói, diềm ngói. Đây là những mảnh ngói phẳng mặt phẳng có rãnh trũng song song, dùng để thoát nước. Diềm ngói, chóp ngói những đồ vật dùng để trang trí trong kiến trúc tôn giáo .

Việc khai quật hàng loạt di chỉ từ Đồng Nai tới Kiên Giang mang về hàng ngàn hiện vật đá, mã não, thạch anh, thủy tinh….được chế tác thành vòng, nhẫn, bông tai, dây chuyền, hạt chuỗi, dùng làm đồ trang sức với nhiều màu sắc, kích cỡ, kiểu dáng khác nhau đã cho thấy “Thủy tinh là chất liệu người Óc Eo đã tự chế tác được. Hiện vật trang sức thủy tinh Óc Eo trong đó có nhẫn và các hạt chuỗi luôn được đánh giá cao về thẩm mỹ, kể cả đến bây giờ”. Đây là hình ảnh về đồng tiền trong văn hóa Óc Eo. Trên đồng tiền có chạm khắc hình mặt trời, hình mề đay. Và để dễ dàng cho việc trao đổi, buôn bán, họ đã cắt những đồng tiền làm hai, bốn, tám, mười sáu mảnh nhỏ.

Song song với nghề làm thủy tinh thì nghề kim hoàn cũng tăng trưởng không kém. Đây là tủ tọa lạc về nồi nấu sắt kẽm kim loại và cốc rót sắt kẽm kim loại. Kim loại thô được nấu trong nồi, sau đó chế qua cấc cốc nhỏ rồi chế vào khuôn tạo thành trang sức đẹp như hoa tay, vòng, nhẫn, …
Bàn nghiền và chày nghiền bằng đá là những đồ vật thường dùng của dân cư cổ Óc Eo dùng để nghiền hương liệu, bóc tách những hạt ngũ cốc cũng như dát mỏng những mảnh vàng .
Về giao thương mua bán, những thế kỷ đầu Công nguyên, văn hóa Óc Eo đã hình thành bằng sự thừa kế tăng trưởng những yếu tố nội sinh và sự tiếp thu những yếu tố mới của nền văn minh Ấn Độ và Địa Trung Hải qua tiếp xúc với những thương nhân người Ấn, Ba Tư, La Mã … từ hàng trăm năm trước Công nguyên .

Óc Eo trở thành một cảng thị quan trọng bậc nhất trong khu vực lúc bấy giờ. Với mạng lưới hệ thống kinh rạch, sông ngòi dầy đặc trong trong nước, từ Óc Eo sản phẩm & hàng hóa hoàn toàn có thể luân chuyển đến nhiều vùng nay thuộc Nam Bộ ( Nước Ta ), Campuchia, Đất nước xinh đẹp Thái Lan, Myanmar, Malaysia, …

Các loại tiền tệ, con dấu và hàng hóa các nước như tượng đồng, gốm Ấn Độ; gương đồng thời Hậu Hán (năm 25-220), tượng Phật bằng đồng thời Bắc Ngụy (năm 386-557); đồng tiền vàng hoàng đế La Mã như Antonius Pius (năm 138-161) và Marcus Aurelius (năm 161-180),… được tìm thấy trong các di tích Óc Eo cho thấy địa bàn giao lưu của cư dân cổ ở đây rất rộng lớn.

Có nhiều loại đồng xu tiền Phù Nam bằng bạc, kẽm ; có đồng được cắt đôi, cắt tư, cắt tám, cắt 16 để làm tiền lẻ. Tiền Phù Nam không riêng gì tìm thấy ở Đồng bằng sông Cửu Long mà còn hiện hữu ở vùng ven biển vịnh Xứ sở nụ cười Thái Lan, Myanmar, bán đảo Mã Lai. Điều này cho thấy một dòng thương nghiệp thông suốt Óc Eo với Ấn Độ Dương bằng đường thủy từ vịnh Vương Quốc của nụ cười qua eo biển Kra ( Mã Lai ) và hoàn toàn có thể cả bằng đường đi bộ trong nước .

Thùy Trâm

Source: https://mix166.vn
Category: Văn Hóa