Philippines – Wikipedia tiếng Việt

Philippines (phát âm tiếng Anh: /ˈfɪlɪpiːnz/, phiên âm: “Phi-líp-pin”, tiếng Tagalog/tiếng Filipino: “Pilipinas” hoặc “Filipinas”), tên gọi chính thức là Cộng hòa Philippines (tiếng Tagalog/tiếng Filipino: Republika ng Pilipinas; tiếng Anh: Republic of the Philippines) hay còn gọi là Quần đảo Philippines là một đảo quốc có chủ quyền tại khu vực Đông Nam Á. Philippines nằm cách đảo Đài Loan qua eo biển Luzon ở phía Bắc, cách Việt Nam qua biển Đông ở phía Tây, cách đảo Borneo của Indonesia qua biển Sulu ở phía Tây Nam và các đảo khác của nước này qua biển Celebes ở phía Nam, phía đông là biển Philippines và đảo quốc Palau. Philippines nằm trên Vành đai núi lửa Thái Bình Dương và gần với đường xích đạo, do vậy, quốc gia này hằng năm thường xuyên bị ảnh hưởng bởi các trận động đất và bão nhiệt đới – đây là quốc gia phải hứng chịu nhiều thiên tai vào bậc nhất trên toàn cầu[5], song lại có nguồn tài nguyên thiên nhiên phong phú và đa dạng sinh học ở mức độ cao. Philippines có diện tích 300.000 kilômét vuông (115.831 dặm vuông Anh), là quốc gia rộng lớn thứ 71 trên thế giới,[6] bao gồm 7.641[7] hòn đảo được phân loại phổ biến thành ba vùng địa lý lớn: Luzon, Visayas, và Mindanao. Thủ đô của Philippines là Manila, còn thành phố đông dân và lớn nhất là Quezon; cả hai thành phố đều thuộc Vùng đô thị Manila.

Với dân số ít nhất là 106,7 triệu, [ 8 ] Philippines là vương quốc đông dân thứ 7 tại châu Á, thứ 2 Khu vực Đông Nam Á và đứng thứ 12 trên quốc tế. Ngoài ra, còn có khoảng chừng 12 triệu người Philippines sống tại hải ngoại, họ tạo thành một trong những hội đồng lớn và có tác động ảnh hưởng trên quốc tế. [ 9 ] Philippines có sự phong phú về chủng tộc và văn hóa truyền thống. Vào thời tiền sử, người Negrito nằm trong số những dân cư tiên phong của quần đảo, tiếp theo là những làn sóng nhập cư của người Nam Đảo. Sau đó, nhiều vương quốc khác nhau được xây dựng trên quần đảo, nằm dưới quyền quản lý của những quân chủ mang tước vị Datu, Rajah, Sultan hay Lakan. Thương mại với Trung Quốc cũng khiến cho văn hóa truyền thống Trung Quốc được truyền bá đến Philippines, đồng thời Open nhiều hơn những khu vực kinh doanh của người Hán ; từ từ, hội đồng này định cư lâu bền hơn và chuyển thành người Philippines gốc Hoa .

Ferdinand Magellan đến Philippines vào năm 1521, sự kiện này đánh dấu kỷ nguyên người Tây Ban Nha quan tâm và cuối cùng là thuộc địa hóa quần đảo. Năm 1543, nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Ruy López de Villalobos đặt tên cho quần đảo là Las Islas Filipinas để tôn vinh Quốc vương Felipe II của Đế quốc Tây Ban Nha. Miguel López de Legazpi đến quần đảo từ Tân Tây Ban Nha (tức México ngày nay) vào năm 1565, ông thành lập nên khu định cư đầu tiên của người Tây Ban Nha tại quần đảo, và quần đảo trở thành thuộc địa của Tây Ban Nha trong vòng hơn 300 năm sau đó. Thời kỳ thuộc địa khiến cho Công giáo Roma chiếm ưu thế tại Philippines, hiện nay, Philippines và Đông Timor là hai quốc gia châu Á duy nhất mà tôn giáo này chiếm ưu thế. Thời kỳ thuộc địa cũng đã làm cho Philippines trở thành quốc gia duy nhất trong khu vực Đông Nam Á ngày nay còn lưu lại rất ít, có thể nói gần như không đối với sự ảnh hưởng của văn hóa Trung Quốc và văn hóa Ấn Độ. Thời kỳ thuộc địa cũng là thời kỳ mà Manila trở thành đầu mối châu Á của tuyến đường thương mại thuyền buồm Manila-Acapulco.

Vào thời gian chuyển giao giữa thế kỷ XIX và thế kỷ XX, tại quần đảo này đã liên tiếp diễn ra các cuộc cách mạng Philippines, chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ và chiến tranh Philippines-Mỹ, dẫn đến kết quả cuối cùng là Hoa Kỳ trở thành thế lực mới, thay thế Tây Ban Nha thống trị quần đảo, song quá trình này bị gián đoạn kể từ sau khi Đế quốc Nhật Bản chiếm đóng. Sau Chiến tranh thế giới thứ hai,[10] Hiệp ước Manila công nhận “Cộng hòa Philippines” là một quốc gia độc lập có chủ quyền.[11] Kể từ đó, Philippines trải qua các biến động chính trị lớn, nổi bật là phong trào “quyền lực nhân dân” lật đổ chế độ độc tài của nhà độc tài Ferdinand Marcos.

Thể chế chính trị của Philippines ngày này Cộng hòa Tổng thống chế. Kinh tế Philippines là một nền kinh tế thị trường, tổng GDP xếp thứ 3 trong khu vực Khu vực Đông Nam Á sau Indonesia và Vương Quốc của nụ cười và đứng hạng 32 toàn thế giới theo GDP danh nghĩa năm 2020 [ 12 ]. Philippines được coi là một trong những con Hổ mới châu Á cùng với Indonesia, Malaysia, Nước Ta và Thailand. HSBC Dự kiến kinh tế tài chính của Philippines hoàn toàn có thể trở thành nền kinh tế tài chính lớn thứ 16 trên quốc tế, lớn thứ 5 châu Á và lớn thứ 2 Khu vực Đông Nam Á vào năm 2050 [ 13 ], đồng thời, quy mô dân số rất lớn ( hơn 105 triệu người ) cùng chỉ số tăng trưởng con người ( HDI ) ở mức cao giúp cho Philippines có triển vọng để được công nhận là một cường quốc khu vực cũng như cường quốc bậc trung. [ 14 ] Tuy nhiên, triển vọng hoàn toàn có thể trở thành hiện thực được hay không thì còn tùy thuộc vào hiệu suất cao hoạt động giải trí của cơ quan chính phủ nước này, vốn luôn bị tác động ảnh hưởng bởi nạn tham nhũng. [ 15 ]Bên cạnh những dự báo khả quan về kinh tế tài chính, [ 13 ] xã hội Philippines văn minh cũng đang phải đương đầu với nhiều yếu tố lớn, nhức nhối như : nạn tham nhũng, [ 16 ] bất bình đẳng kinh tế tài chính – xã hội, [ 17 ] tệ nạn ma túy [ 18 ] cùng chủ nghĩa khủng bố – ly khai do những nhóm phiến quân Hồi giáo cực đoan ở miền Nam quốc gia như Abu Sayyaf thực thi. [ 19 ]
Vua Felipe II của Tây Ban Nha

Cái tên Philippines được đặt nhằm tôn kính vua Felipe II của Tây Ban Nha. Nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Ruy López de Villalobos, trong chuyến thám hiểm năm 1542, ông đã đặt tên cho hai hòn đảo Leyte và Samar với cái tên Felipinas, sau này nó được dùng để chỉ toàn bộ Phillipines. Trước khi cái tên Felipinas trở nên phổ biến, những tên khác như Islas del Poniente (Quần đảo phía Tây), và tên của nhà thám hiểm Magellan trước đó đặt cho hòn đảo San Lázaro cũng được người Tây Ban Nha sử dụng để chỉ Phillipines.[20][21][22][23][24]

Tên chính thức của Phillipines đã được thay đổi nhiều lần. Trong cuộc Cách mạng Philippines, Quốc hội Malolos đã tuyên bố thành lập Đệ Nhất Cộng hòa Philippines. Từ giai đoạn Chiến tranh Tây Ban Nha- Mỹ (1898) và Chiến tranh Philippines – Hoa Kỳ (1899-1902), cho đến thời kỳ Thịnh vượng chung (1935-1946), các nhà chức trách thực dân Mỹ đã gọi nước này là Quần đảo Philippine, dựa trên một bản dịch tiếng Tây Ban Nha.[25] Sau Hiệp ước Paris năm 1898, cái tên Philippines bắt đầu xuất hiện và nó đã trở thành tên gọi chung của đất nước. Kể từ khi kết thúc Thế chiến II, tên chính thức của quốc gia này là Cộng hòa Philippines.[26]

Khối xương bàn chân của người ở di cốt Callao ( Callao Man ) được cho là có niên đại từ 67.000 năm trước theo phương pháp định tuổi bằng urani-thori. [ 27 ] do vậy sửa chữa thay thế di cốt Tabon ( Tabon Man ) được tìm thấy tại Palawan có niên đại khoảng chừng 24.000 năm trước theo giải pháp cácbon C14, [ 28 ] [ 29 ] là hóa thạch loài người cổ xưa nhất được phát hiện trên quần đảo. Người Negrito nằm trong số những dân cư tiên phong của quần đảo, tuy nhiên không xác lập được niên đại đáng an toàn và đáng tin cậy. [ 30 ] Có một vài thuyết trái chiều tương quan đến nguồn gốc của người Philippines cổ đại. Thuyết được đồng ý chấp thuận thoáng rộng nhất dựa trên dẫn chứng ngôn ngữ học và khảo cổ học, đó là quy mô ” ra khỏi Đài Loan “, với giả thuyết được đưa ra là người Nam Đảo từ Đài Loan mở màn nhập cư đến Philippines từ khoảng chừng năm 4000 TCN, thay thế sửa chữa những dân cư đến từ trước đó. [ 31 ] [ 32 ]

Các vương quốc cổ[sửa|sửa mã nguồn]

Mặc dù một số ít xã hội trên những hòn hòn đảo rải rác vẫn khác biệt, tuy nhiên nhiều xã hội khác tăng trưởng thành những vương quốc và tăng trưởng hoạt động giải trí mậu dịch đáng kể với những dân tộc bản địa khác ở Đông và Khu vực Đông Nam Á. Thiên niên kỉ thứ nhất Công nguyên tận mắt chứng kiến sự nổi lên của những tiểu quốc hải cảng và tăng trưởng thành những vương quốc hàng hải, gồm có những barangay tự trị, hoặc liên minh với nhau, những vương quốc lớn nằm dưới hải quyền của người Mã Lai do những Datu trị vì, những vương quốc triều cống cho Trung Quốc do Vương quản lý, những vương quốc Ấn hóa do những Rajah quản lý. Có thể kể đến Datu Puti quản lý Liên bang Madja-as sau khi ông mua lãnh địa từ tù trưởng người Negrito tên là Marikudo. Sau đó là Vương quốc Butuan, vương quốc này nổi lên trong triều đại của Rajah Sri Bata Shaja, [ 33 ] Vương quốc Tondo do triều đại Lakandula quản lý [ 34 ] [ 35 ] và Vương quốc Cebu [ 36 ] dưới sự chỉ huy của Rajamuda Sri Lumay. Các vương quốc khác trong thời đại này gồm có vương quốc Hán hóa Ma Dật với người đứng đầu là một vương, và Sulu trước khi bị Hồi giáo hóa từng là một vương quốc Ấn Độ hóa, với người quản lý tiên phong là Rajah Sipad Cựu. [ 37 ] Các sử thi lớn như Hinilawod, Darangan và Biag Ni Lam-Ang có nguồn gốc từ thời đại này. [ 38 ]Những năm 1300 báo trước sự Open và ở đầu cuối là truyền bá Hồi giáo tại quần đảo Philippines. Năm 1380, Karim ul ‘ Makdum và Shari’ful Hashem Syed Abu Bakr đi từ Malacca đến Sulu là lập nên Vương quốc Hồi giáo Sulu bắt cách cải đạo rajah của Sulu và kết hôn với con gái của rajah. [ 39 ] [ 40 ] Đến cuối thế kỷ XV, Shariff Mohammed Kabungsuwan của Johor đưa Hồi giáo đến hòn đảo Mindanao. Sau đó, ông ta kết hôn với Paramisuli, một công chúa người Iranun, và lập nên Vương quốc Hồi giáo Maguindanao. Các vương quốc Hồi giáo lan rộng ra đến Lanao. [ 41 ] Cuối cùng, Hồi giáo vượt khỏi khoanh vùng phạm vi của hòn đảo Mindanao và lan đến phía nam đảo Luzon. Thậm chí Manila cũng bị Hồi giáo hóa trong thời hạn trị vì của Sultan Bolkiah từ năm 1485 đến năm 1521, khi đó Vương quốc Hồi giáo Brunei chinh phục Vương quốc Tondo bằng cách cải đạo Rajah Salalila sang Hồi giáo. [ 42 ] [ 43 ] [ 44 ] [ 45 ] Tuy nhiên, những vương quốc như Igorot theo thuyết vật linh, Madja-as Mã Lai, Ma Dật Hán hóa, Lequios và Butuan Ấn Độ hóa vẫn duy trì văn hóa truyền thống của mình. Trong 1 số ít vương quốc Open việc chống Hồi giáo nóng bức. Sự kình địch giữa những datu, raja, vương, sultan, và lakan và giữa những vương quốc của họ khiến cho người Tây Ban Nha thuận tiện thuộc địa hóa quần đảo. Các vương quốc này được hợp nhất vào Đế quốc Tây Ban Nha, và bị Tây Ban Nha hóa và Thiên Chúa giáo hóa. [ 46 ]

Thuộc địa của Tây Ban Nha[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 1521, nhà thám hiểm người Bồ Đào Nha Ferdinand Magellan đến Philippines và công bố chủ quyền lãnh thổ của Tây Ban Nha so với quần đảo, ông ta bị giết chết sau đó trong trận Mactan. [ 47 ] Quá trình thuộc địa hóa mở màn khi nhà thám hiểm người Tây Ban Nha Miguel López de Legazpi đến từ Mexico vào năm 1565 và xây dựng những khu định cư tiên phong của người Âu tại Cebu. Người Tây Ban Nha thiết lập Manila làm Thành Phố Hà Nội của Đông Ấn Tây Ban Nha vào năm 1571 sau khi đàn áp sự kháng cự của người địa phương và vượt mặt hải tặc người Trung Quốc Lâm A Phượng ( Limahong ). [ 48 ] [ 49 ]Sự thống trị của người Tây Ban Nha góp phần đáng kể vào việc thống nhất chính trị tại quần đảo. Từ năm 1565 đến năm 1821, Philippines được quản trị với vị thế là một chủ quyền lãnh thổ của Phó vương quốc Tân Tây Ban Nha và sau Chiến tranh độc lập Mexico thì được quản trị trực tiếp từ Madrid. Thuyền buồm Manila cùng hạm chiến thủy quân lớn của nó liên kết Manila với Acapulco, qua lại một hoặc hai lần mỗi năm từ thế kỷ XVI đến thế kỷ XIX. Hoạt động mậu dịch đưa đến Philippines những loại lương thực có nguồn gốc từ châu Mỹ như ngô, cà chua, khoai tây, ớt. [ 49 ] Các nhà truyền giáo của Công giáo Rôma cải đạo hết hết những dân cư vùng thấp sang đạo này và lập nên những trường học, một ĐH, và những bệnh viện. Một sắc lệnh của Tây Ban Nha quyết định hành động triển khai giáo dục công không tính tiền vào năm 1863, tuy nhiên những nỗ lực nhằm mục đích triển khai giáo dục đại chúng hầu hết được thực thi dưới thời Mỹ thuộc. [ 50 ]

Trong thời kỳ cai trị Philippines, người Tây Ban Nha phải chiến đấu chống lại các cuộc nổi dậy của người bản địa và một vài thách thức đến từ hải tặc Trung Quốc, người Hà Lan, và người Bồ Đào Nha. Trong khuôn khổ Chiến tranh Bảy năm, quân đội Anh chiếm Manila từ năm 1762 đến năm 1764. Quyền cai trị của người Tây Ban Nha được khôi phục sau Hiệp định Paris 1763.[46][51][52] Đến thế kỷ XIX, các cảng của Philippines mở cửa cho mậu dịch toàn cầu và xã hội thuộc địa bắt đầu xuất hiện các thay đổi. Nhiều người Tây Ban Nha sinh ra tại Philippines (criollos) và những người hỗn chủng (mestizos) trở nên thịnh vượng, nhiều người nắm giữ các chức vụ trong chính quyền vốn có truyền thống do những người Tây Ban Nha sinh tại bán đảo Iberia nắm giữ. Những tư tưởng cách mạng cũng bắt đầu được truyền bá trên khắp quần đảo. Việc người Criollo bất mãn dẫn đến Binh biến Cavite vào năm 1872, được xem là điềm báo trước cho Cách mạng Philippines.[46][53][54][55]

Tình cảm cách mạng bùng lên vào năm 1872 sau khi ba linh mục là Mariano Gómez, José Burgos, và Jacinto Zamora ( gọi chung là Gomburza ) bị nhà cầm quyền thuộc địa buộc tội xúi giục làm mưa làm gió và hành quyết. [ 53 ] [ 54 ] Sự việc này truyền cảm hứng cho một trào lưu tuyên truyền tại Tây Ban Nha do Marcelo H. del Pilar, José Rizal, và Mariano Ponce tổ chức triển khai, nhằm mục đích hoạt động hiên chạy dọc cho những cải cách chính trị tại Philippines. Rizal ở đầu cuối bị hành quyết vào ngày 30 tháng 12 năm 1896 với tội danh làm mưa làm gió. [ 56 ] Do những nỗ lực nhằm mục đích cải cách gặp phải cản trở, Andrés Bonifacio vào năm 1892 xây dựng một đoàn thể bí hiểm gọi là Katipunan nhằm mục đích giành độc lập từ Tây Ban Nha trải qua hoạt động giải trí vũ trang. [ 55 ] Bonifacio cùng Katipunan khởi đầu cuộc Cách mạng Philippines vào năm 1896. Magdalo là một phái của Katipunan tại tỉnh Cavite, sau cuối họ thử thách vị trí chỉ huy của Bonifacio và người này bị Emilio Aguinaldo thay thế sửa chữa. Năm 1898, Chiến tranh Tây Ban Nha-Mỹ khởi đầu từ Cuba và lan đến Philippines. Aguinaldo công bố Philippines độc lập từ Tây Ban Nha tại Kawit, Cavite vào ngày 12 tháng 6 năm 1898, và Đệ nhất Cộng hòa Philippines được xây dựng tại Nhà thờ Barasoain vào năm sau .

Thời Mỹ thuộc[sửa|sửa mã nguồn]

Tây Ban Nha nhượng quần đảo cho Hoa Kỳ để đổi lấy 20 triệu đô la theo Hiệp định Paris 1898. [ 57 ] Đến khi tình hình ngày càng trở nên rõ ràng rằng Hoa Kỳ sẽ không công nhận Cộng hòa Philippines mới sinh ra, Chiến tranh Philippines – Mỹ bùng nổ, hiệu quả Đệ nhất Cộng hòa chiến bại. Tuy nhiên, sửa chữa thay thế nó là ba nước cộng hòa : Cộng hòa Zamboanga, Cộng hòa Negros và Cộng hòa Tagalog. Các chính thể này cũng bị vượt mặt, và quần đảo nằm dưới quyền quản trị của nhà nước Đảo ( Insular Government ). [ 58 ] Nổi dậy Moro ngay lập tức diễn ra sau đó, hầu hết là nhằm mục đích chống lại Vương quốc Hồi giáo Sulu đang suy yếu. [ 59 ] Trong thời kỳ này, văn hóa truyền thống Philippines được phục hưng với sự tăng trưởng của điện ảnh và văn học. [ 60 ] [ 61 ] [ 62 ] [ 63 ] Daniel Burnham lập nên một kế hoạch kiến trúc cho Manila, biến nơi này thành một thành phố văn minh. [ 64 ]Năm 1935, Philippines có được vị thế thịnh vượng chung với tổng thống là Manuel Quezon. Ông chỉ định một ngôn từ vương quốc và được cho phép phụ nữ bầu cử, thực thi cải cách đất đai. [ 56 ] [ 65 ] Các kế hoạch để tiến đến độc lập trong thập niên sau đó bị gián đoạn trong Chiến tranh quốc tế thứ hai. Trong đại chiến này, Đế quốc Nhật Bản xâm lăng quần đảo, Đệ nhị Cộng hòa Philippines được xây dựng với José P. Laurel là tổng thống, đây là một chính thể cộng tác với Nhật Bản. Nhiều hành vi hung tàn và tội ác cuộc chiến tranh diễn ra trong đại chiến, ví dụ điển hình như Cuộc hành quân chết chóc Bataan và Thảm sát Manila. [ 66 ] Năm 1944, Quezon qua đời trong khi lưu vong tại Hoa Kỳ, Sergio Osmeña tiếp sau. Lực lượng Đồng Minh vượt mặt Nhật Bản vào năm 1945. Đến khi kết thúc cuộc chiến tranh, người ta ước tính có hơn một triệu người Philippines thiệt mạng. [ 67 ]

Thời đại Chiến tranh Lạnh[sửa|sửa mã nguồn]

Ngày 24 tháng 10 năm 1945,[68] Philippines trở thành một thành viên sáng lập của Liên Hợp Quốc và đến ngày 4 tháng 7 năm 1946, Hoa Kỳ công nhận Philippines độc lập, khi đó quốc gia nằm dưới quyền cai trị của Tổng thống Manuel Roxas.[69] Những thành phần tàn dư bất mãn gồm những thành viên Hukbalahap cộng sản[70] tiếp tục hoạt động ở vùng nông thôn song bị đàn áp dưới thời Tổng thống Ramon Magsaysay.[71][72] Người kế nhiệm của Magsaysay là Carlos P. Garcia đề xướng Chính sách người Philipines trước tiên,[73] và được Diosdado Macapagal tiếp nối, cùng với đó là việc chuyển ngày Độc lập từ 4 tháng 7 sang 12 tháng 6, tức ngày Emilio Aguinaldo tuyên bố độc lập,[74][75] trong khi tiếp tục thúc đẩy hơn nữa tuyên bố chủ quyền đối với Bắc Borneo.[76][77]

Năm 1965, quyền lực tối cao vào tay tổng thống dân cử Ferdinand Marcos. Vào đầu nhiệm kỳ tổng thống của mình, Marcos khởi xướng nhiều dự án Bất Động Sản công cộng tuy nhiên bị cáo buộc tham nhũng nghiêm trọng, ví dụ điển hình như biển thủ hàng tỷ đô la tiền công quỹ. [ 78 ] Xã hội Philippines rất hỗn loạn vào giữa nhiệm kỳ của ông, và đến gần cuối nhiệm kỳ, Marcos công bố thiết quân luật vào ngày 21 tháng 9 năm 1972. Giai đoạn Marcos cầm quyền có đặc thù là đàn áp chính trị, độc tài, và vi phạm nhân quyền. [ 79 ] Ngày 21 tháng 8 năm 1983, kình địch chính của Marcos là lãnh tụ trái chiều Benigno Aquino, Jr. bị ám sát tại Sân bay quốc tế Manila. Marcos ở đầu cuối lôi kéo bầu cử tổng thống sớm, tranh cử cùng góa phụ của Benigno Aquino là Corazon Aquino. [ 80 ] Marcos được công bố thắng cử, tuy nhiên hiệu quả bị cho là gian lận, dẫn đến Cách mạng Quyền lực Nhân dân. Marcos và những liên minh của ông chạy sang Hawaii và Aquino được công nhận là tổng thống. [ 80 ] [ 81 ]

Lịch sử văn minh[sửa|sửa mã nguồn]

Nền dân chủ quay trở lại và những cải cách của chính phủ nước nhà khởi đầu vào năm 1986 bị cản trở do nợ vương quốc, tham nhũng trong chính phủ nước nhà, những nỗ lực thay máu chính quyền, thiên tai, cuộc nổi dậy dai dẳng của cộng sản, [ 82 ] và một cuộc xung đột quân sự chiến lược với những thành phần ly khai Moro. [ 83 ] Quân đội Hoa Kỳ rút khỏi vịnh Subic và địa thế căn cứ không quân Clark. Fidel V. Ramos đắc cử tổng thống vào năm 1992, nền kinh tế tài chính vương quốc được cải tổ dưới thời cơ quan chính phủ của ông. Tuy nhiên, những văn minh về chính trị và kinh tế tài chính, ví dụ điển hình như một thỏa thuận hợp tác độc lập với Mặt trận giải phóng dân tộc bản địa Moro, [ 84 ] bị phủ định cùng với sự khởi đầu của Khủng hoảng kinh tế tài chính châu Á 1997 vào năm 1997. [ 85 ] [ 86 ]Năm 2001, bị buộc tội tham nhũng, trong khi một quy trình luận tội bị đình trệ, Tổng thống Joseph Estrada bị phế truất trong Cách mạng EDSA 2001, người sửa chữa thay thế là Gloria Macapagal-Arroyo. [ 87 ] Chín năm cầm quyền của bà gắn liền với những vụ bê bối tham nhũng và chính trị, mặc dầu nền kinh tế tài chính vẫn tăng trưởng không thay đổi và tránh được Đại suy thoái và khủng hoảng. [ 88 ] [ 89 ] [ 90 ] [ 91 ] Năm 2010, Benigno Aquino III đắc cử tổng thống. Trong nhiệm kỳ của ông, thỏa thuận hợp tác tự do với phe Moro được ký kết, tuy nhiên những tranh chấp chủ quyền lãnh thổ tại Bắc Borneo và biển Đông thì leo thang. [ 92 ] [ 93 ] [ 94 ] [ 95 ] Rodrigo Duterte của PDP – Laban thắng cử tổng thống năm năm nay, trở thành tổng thống tiên phong xuất thân từ Mindanao. [ 96 ]

Chính trị và chính quyền sở tại[sửa|sửa mã nguồn]

Philippines có một chính phủ nước nhà dân chủ theo quy mô cộng hòa lập hiến với một tổng thống chế. [ 97 ] Philippines là một vương quốc đơn nhất, ngoại trừ Khu tự trị Hồi giáo Mindanao được tự do ở mức độ lớn với chính phủ nước nhà vương quốc. Có một số ít nỗ lực nhằm mục đích biến chính quyền sở tại thành một chính quyền sở tại liên bang, đơn viện hay nghị viện kể từ thời Ramos. [ 98 ] [ 99 ]Tổng thống đóng vai trò là nguyên thủ vương quốc và nguyên thủ cơ quan chính phủ, cũng như là tổng thư lệnh những lực lượng vũ trang. Tổng thống được bầu theo hình thức đại trà phổ thông đầu phiếu với nhiệm kỳ sáu năm, trong thời hạn đó tổng thống sẽ chỉ định và tinh chỉnh và điều khiển nội các. [ 100 ] Lưỡng viện QH Philippines gồm có Thượng viện và Hạ viện, những thượng nghị sĩ được dân bầu và có nhiệm kỳ sáu năm. [ 100 ] Quyền tư pháp được trao cho Tối cao pháp viện, gồm có một Chánh án tối cao và 14 thẩm phán, họ đều do Tổng thống chỉ định từ list do Hội đồng Tư pháp và Luật sư đệ trình. [ 100 ]

An ninh và quốc phòng[sửa|sửa mã nguồn]

Quân đội Philippines gồm ba nhánh là Không quân, Lục quân và Hải quân ( gồm có thủy quân lục chiến ). An ninh dân sự thuộc thẩm quyền của Cảnh sát Quốc gia Philippine dưới sự điều hành quản lý của Bộ Nội vụ và chính phủ nước nhà địa phương .Tại Khu tự trị Hồi giáo Mindanao, tổ chức triển khai ly khai lớn nhất là Mặt trận Giải phóng Dân tộc Moro nay cũng tham gia vào chính phủ nước nhà về mặt chính trị. Các nhóm quân sự chiến lược khác như Mặt trận Giải phóng Hồi giáo Moro, Quân đội Nhân dân mới theo cộng sản chủ nghĩa, và Abu Sayyaf vẫn hoạt động giải trí tại những tỉnh, tuy nhiên sự hiện hữu của họ suy giảm trong những năm gần đây do thành công xuất sắc của chính phủ nước nhà TW về mặt bảo mật an ninh. [ 101 ] [ 102 ]Philippines là liên minh của Hoa Kỳ kể từ Chiến tranh quốc tế thứ hai. Hiệp định phòng thủ chung giữa hai vương quốc được ký kết vào năm 1951. Philippines ủng hộ những chủ trương của Hoa Kỳ trong Chiến tranh Lạnh và tham gia vào Chiến tranh Triều Tiên và Chiến tranh Nước Ta. Philippines là thành viên của Tổ chức Hiệp ước Khu vực Đông Nam Á ( SEATO ) sống sót cho đến năm 1977. [ 103 ] Sau khi Chiến tranh chống khủng bố khởi đầu, Philippines là một phần trong liên minh tương hỗ Hoa Kỳ tại Iraq. [ 104 ] Hoa Kỳ xác lập Philippines là một liên minh lớn phi NATO. Philippines đang thực thi những nỗ lực để chấm hết nội loạn với sự trợ giúp của Hoa Kỳ .

Miền, vùng và những đơn vị chức năng hành chính[sửa|sửa mã nguồn]

Ba miền của Philippines

Philippines được chia thành ba miền là Luzon ở phía Bắc đất nước, Visayas ở giữa đất nước, và Mindanao ở phía Nam đất nước. Tên ba miền đặt theo tên ba đảo chính của Philippines.

Ba miền lại được chia thành 17 vùng. Việc phân chia thành các vùng nhằm mục đích tạo thuận lợi cho công tác quy hoạch lãnh thổ của chính quyền trung ương. Tuy nhiên, vùng không phải là một cấp hành chính mặc dù mỗi vùng đều có các văn phòng của các bộ ngành của trung ương. Các vùng không có chính quyền địa phương, trừ vùng thủ đô Manila vì tự Manila là một vùng và Khu tự trị Hồi giáo Mindanao.

Cấp hành chính địa phương chính thức của Philippines là tỉnh gồm 81 đơn vị. Vùng thủ đô Manila là một đơn vị hành chính đặc biệt và là một trong 17 vùng của Philippines.

Các tỉnh lại bị chia tách tiếp thành các thành phố và các khu tự quản. Tuy cùng là cấp hành chính địa phương thứ hai, nhưng thành phố có nhiều chức năng hành chính hơn so với khu tự quản, và cũng được cấp ngân sách nhiều hơn.

Thành phố và khu tự quản được chia thành các barangay. Đây là cấp hành chính địa phương thấp nhất ở Philiipines.

A clickable map of the Philippines exhibiting its 17 regions and 80 provinces .
Bản đồ địa hình PhilippinesPhilippines là một quần đảo gồm 7.107 hòn đảo [ 100 ] và tổng diện tích quy hoạnh, gồm có cả vùng nước nội lục, là giao động 300.000 kilômét vuông ( 115.831 dặm vuông Anh ). Quốc gia có 36.289 kilômét ( 22.549 mi ) bờ biển, chiều dài bờ biển đứng thứ năm trên quốc tế. [ 100 ] [ 107 ] Quốc gia nằm giữa 116 ° 40 ‘, và 126 ° 34 ‘ kinh Đông, 4 ° 40 ‘ và 21 ° 10 ‘ vĩ Bắc. Quốc gia bị số lượng giới hạn bởi biển Philippines ở phía đông, biển Đông ở phía tây, và biển Celebes ở phía nam. Đảo Borneo nằm ở phía tây nam và hòn đảo Đài Loan nằm ở phía bắc. Quần đảo Maluku và hòn đảo Sulawesi nằm ở phía nam-tây nam và đảo quốc Palau nằm ở phía đông. [ 100 ]Rừng mưa nhiệt đới gió mùa bao trùm hầu hết những hòn hòn đảo vốn có địa hình núi non, những hòn hòn đảo này có nguồn gốc núi lửa. Núi cao nhất quần đảo là núi Apo ở Mindanao với cao độ 2.954 mét ( 9.692 ft ) trên mực nước biển. Sông dài nhất vương quốc là sông Cagayan tại bắc bộ Luzon. Thủ đô Manila nằm bên bờ vịnh Vịnh Manila, vịnh này nối với hồ lớn nhất Philippines là Laguna de Bay qua sông Pasig. Các vịnh quan trọng khác là vịnh Subic, vịnh Davao, và vịnh Moro. Eo biển San Juanico chia tách hai hòn đảo Samar và Leyte tuy nhiên chính phủ nước nhà đã cho xây cầu San Juanico. qua eo biển này. [ 108 ]Philippines nằm trên rìa tây của Vành đai lửa Thái Bình Dương, do vậy vương quốc tiếp tục chịu ảnh hưởng tác động từ hoạt động giải trí địa chấn và núi lửa. Cao nguyên Benham dưới đáy biển Philippine hoạt động giải trí trong hút chìm thiết kế. [ 109 ] Khoảng 20 được ghi nhận mỗi ngày, tuy nhiên hầu hết chúng quá yếu để con người cảm nhận được. Trận động đất lớn nhất gần đây là động đất Luzon 1990. [ 110 ] Có nhiều núi lửa hoạt động giải trí tại quần đảo, ví dụ điển hình như núi lửa Mayon, núi Pinatubo, hay núi lửa Taal. Vụ phun trào của núi Pinatubo vào tháng 6 năm 1991 là vụ phun trào trên mặt đất lớn thứ nhì trong thế kỷ XX. [ 111 ] Nhiễu loạn về địa chất hình thành nên sông ngầm Puerto Princesa trên hòn đảo Pallawan, nơi đây tiêu biểu vượt trội cho môi trường tự nhiên sống đa dạng sinh học, với những hệ sinh tháo từ núi xuống biển và có một trong số những khu rừng quan trọng nhất tại châu Á. [ 112 ]Các hòn hòn đảo của quần đảo có sự đa dạng chủng loại về tài nguyên do chúng có nguồn gốc núi lửa. Quốc gia được ước tính có tài nguyên vàng lớn thứ nhì trên quốc tế sau Nam Phi và là một trong những nơi có tài nguyên đồng lớn nhất quốc tế. [ 113 ] Quốc gia cũng giàu sang về những tài nguyên như niken, crôm, và thiếc. Tuy vậy, do quản trị yếu kém và tỷ lệ dân số cao, cùng với ý thức về môi trường tự nhiên nên những tài nguyên này phần đông vẫn chưa được khai thác. [ 113 ] Một loại sản phẩm khác của hoạt động giải trí núi lửa là địa nhiệt năng lại được khai thác thành công xuất sắc hơn, Philippines là đơn vị sản xuất địa nhiệt năng lớn thứ hai quốc tế sau Hoa Kỳ, cung ứng 18 % nhu yếu điện năng trong nước. [ 114 ]

Hệ động thực vật[sửa|sửa mã nguồn]

Với những rừng mưa và bờ biển trải dài, Philippines là nơi có sự phong phú về những loại sinh vật. [ 115 ] Đây là một trong mười vương quốc phong phú sinh vật nhất quốc tế và nằm trong số những nước đứng vị trí số 1 về phong phú trên đơn vị chức năng diện tích quy hoạnh. [ 116 ] [ 117 ] [ 118 ] Khoảng 1.100 loài có xương sống trên cạn được tìm thấy tại Philippines, gồm có trên 100 loài thú và 170 loài chim không Open ở những khu vực khác. [ 119 ] Các loài đặc hữu của Philippines gồm có trâu lùn Tamaraw trên hòn đảo Mindoro, hươu đốm hòn đảo Visayas, hươu chuột Philippines, lợn hoang đảo Visayas, chồn bay Philippines, hay một số ít loài dơi. [ 120 ]Philippines thiếu những loài săn mồi lớn, ngoại lệ là những loài rắn như trăn và rắn hổ mang Philippines, cá sấu nước mặn và chim săn mồi, ví dụ điển hình như quốc điểu là đại bàng Philippines, loài này được những nhà khoa học cho là loài đại bàng lớn nhất quốc tế. [ 121 ] [ 122 ] Lãnh hải của Philippines được cho là rộng 2.200.000 kilômét vuông ( 849.425 dặm vuông Anh ) có đời sống sinh vật biển độc lạ và phong phú và là một phần quan trọng của Tam giác San hô. Tổng số sinh vật biển và cá biển được ước tính tương ứng là 500 và 2.400. [ 115 ] [ 119 ]Nạn phá rừng tại Philippines là một yếu tố nghiêm trọng, thường có nguyên do từ khai thác gỗ phạm pháp. Độ bao trùm rừng giảm từ 70 % vào năm 1900 xuống khoảng chừng 18,3 % vào năm 1999. [ 123 ] [ 124 ] Nhiều loài gặp nguy hại và những nhà khoa học nói rằng Khu vực Đông Nam Á, gồm có Philippines, phải đương đầu với tỷ suất tuyệt chủng thê thảm là 20 % vào cuối thế kỷ XXI. [ 125 ]

Philippines có khí hậu nhiệt đới hải dương, thời tiết thường nóng và ẩm. Quốc gia có ba mùa: tag-init hay tag-araw, mùa nóng khô kéo dài từ tháng 3 đến tháng 5; tag-ulan, mùa mưa kéo dài từ tháng 6 đến tháng 11; và tag-lamig, mùa mát khô kéo dài từ tháng 12 đến tháng 2. Gió mùa tây nam từ tháng 5 đến tháng 10 còn được gọi là Habagat, gió mùa đông bắc khô từ tháng 11 đến tháng 4 còn được gọi là Amihan.[126] Nhiệt độ thường dao động từ 21 °C (70 °F) đến 32 °C (90 °F), tháng mát nhất là tháng 1 và tháng ấm nhất là tháng 5.[100][127]

Nhiệt độ trung bình năm của Philippines là khoảng chừng 26,6 °C ( 79,9 °F ). [ 126 ] Khi xét về góc nhìn nhiệt độ tại những khu vực Philippines, kinh độ và vĩ độ không phải là một yếu tố quan trọng, nhiệt độ nước biển tại những khu vực trên toàn nước thường có xu thế ở cùng mức. Trong khi đó, cao độ thường có ảnh hưởng tác động lớn hơn. Nhiệt độ trung bình năm tại Baguio trên cao độ tuyệt đối 1.500 mét ( 4.900 ft ) là 18,3 °C ( 64,9 °F ), do vậy nơi đây là một điểm đến thông dụng vào mùa nóng khô. [ 126 ]Quần đảo nằm chắn ngang vành đai bão nhiệt đới gió mùa, do vậy hầu hết quần đảo có những cơn mưa xối xả và bão tố từ tháng 7 đến tháng 10, [ 128 ] với khoảng chừng 19 bão nhiệt đới gió mùa vào khu vực Philippines và 8-9 cơn bão đổ xô mỗi năm. [ 129 ] [ 130 ] [ 131 ] Lượng mưa hàng năm hoàn toàn có thể lên đến 5.000 milimét ( 200 in ) ở vùng bờ biển núi non phía đông, tuy nhiên chỉ thấp dưới 1.000 milimét ( 39 in ) tại một số ít thung lũng được che khuất. [ 128 ]
Nền kinh tế tài chính vương quốc của Philippines lớn thứ 36 quốc tế, đứng thứ 13 châu Á và đứng thứ năm của khu vực Khu vực Đông Nam Á, theo ước tính, GDP ( danh nghĩa ) vào năm 2019 là 356.814 triệu USD ( 2012 đạt 250.182 triệu USD và 2009 đạt 161.196 triệu USD ). [ 132 ] Các loại sản phẩm xuất khẩu chính của Philippines gồm có những mẫu sản phẩm bán dẫn và điện tử, thiết bị vận tải đường bộ, hàng may mặc, những mẫu sản phẩm đồng, những mẫu sản phẩm dầu mỏ, dầu dừa, và quả. [ 69 ] Các đối tác chiến lược thương mại lớn của Philippines gồm có Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, Nước Singapore, Nước Hàn, Hà Lan, Hong Kong, Đức, Đài Loan và Đất nước xinh đẹp Thái Lan. [ 69 ] Đơn vị tiền tệ vương quốc là peso Philippines ( ₱ hay PHP ) .Philippines là thành viên của Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế, Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ), Ngân hàng Phát triển châu Á với trụ sở tại Mandaluyong, Kế hoạch Colombo, G-77, và G-24. [ 69 ]Mỗi năm, có 20 cơn bão đổ xô vào Philippines, ngoài những nước này cũng liên tục bị rình rập đe dọa bởi động đất và núi lửa. Những thiên tai này gây ra hậu quả nặng nề cho sự tăng trưởng kinh tế tài chính của quốc gia. Ước tính thiên tai làm giảm 0,8 % GDP của Philippines mỗi năm. [ 133 ]Philippines hiện vẫn phải đương đầu với nhiều yếu tố lớn : hành chính quan liêu, nợ công và lạm phát kinh tế tăng cao, thâm hụt thương mại, sự chênh lệch giàu nghèo lớn giữa những những tầng lớp xã hội và khu vực [ 134 ], nền kinh tế tài chính đang trong quy trình quy đổi từ dựa vào nông nghiệp sang dựa vào những ngành dịch vụ và sản xuất. Tổng lực lượng lao động trên toàn nước là khoảng chừng 38,1 triệu, [ 69 ] nghành nông nghiệp sử dụng gần 32 % lực lượng lao động tuy nhiên chỉ góp phần 14 % GDP. Lĩnh vực công nghiệp lôi cuốn gần 14 % lực lượng lao động và góp phần 30 % GDP. 47 % lực lượng lao động tham gia vào nghành dịch vụ và góp phần 56 % GDP. [ 135 ] [ 136 ]Sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, Philippines khi đó được xem là vương quốc thịnh vượng thứ nhì tại Đông Á, chỉ đứng sau Nhật Bản. [ 137 ] [ 138 ] Tuy nhiên, đến thập niên 1960 thì thành tích kinh tế tài chính của Philippines bị một số ít vương quốc khác bắt kịp và vượt qua. Kinh tế ngưng trệ trong thời hạn quản lý của nhà độc tài Ferdinand Marcos do quản trị yếu kém và không ổn định chính trị. [ 138 ] Quốc gia có mức tăng trưởng kinh tế tài chính thấp và phải trải qua những đợt suy thoái và khủng hoảng kinh tế tài chính. Chỉ đến thập niên 1990 thì mới mở màn Phục hồi theo một chương trình tự do hóa. [ 138 ]Cuộc khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính châu Á năm 1997 tác động ảnh hưởng đến nền kinh tế tài chính Philippines, tác dụng là đồng peso suy giảm giá trị lê dài và kinh doanh thị trường chứng khoán sụp đổ. Tuy nhiên, quy mô ảnh hưởng tác động bắt đầu không trầm trọng như một số ít vương quốc láng giềng châu Á khác. Việc này phần nhiều là do sự bảo thủ về kinh tế tài chính của cơ quan chính phủ, một phần là do hiệu quả của hàng thập niên kiểm tra và giám sát kinh tế tài chính của Quỹ Tiền tệ Quốc tế ( IMF ). [ 84 ] Năm 2004, GDP tăng trưởng 6,4 % và đến năm 2007 là 7,1 %, mức cao nhất trong ba thập niên. [ 60 ] [ 139 ] [ 140 ] Tuy nhiên, tăng trưởng GDP trung bình đầu người hàng năm trong quá trình 1966 – 2007 chỉ đạt 1,45 %, trong khi mức trung bình của khu vực Đông Á và Thái Bình Dương là 5,96 %, thu nhập hàng ngày của 45 % dân số Philippines vẫn dưới 2 đô la Mỹ. [ 141 ] [ 142 ] Từ một nước thịnh vượng ở Đông Á, thời nay Philipines có thu nhập đầu người chỉ ở mức trung bình thấp so với những nước Đông Á khác .Kinh tế Philippines dựa nhiều vào kiều hối, nguồn ngoại tệ từ kiều hối vượt qua cả góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế. Các khu vực tăng trưởng không đồng đều, hòn đảo Luzon mà đặc biệt quan trọng là Vùng đô thị Manila giành được hầu hết tăng trưởng kinh tế tài chính so với những khu vực khác, [ 143 ] tuy nhiên cơ quan chính phủ có những bước tiến để phân phối tăng trưởng kinh tế tài chính bằng cách tăng góp vốn đầu tư vào những khu vực khác của vương quốc. Bất chấp những hạn chế, những ngành dịch vụ như du lịch và gia công quá trình nhiệm vụ, được xác lập là những khu vực có 1 số ít thời cơ tăng trưởng tốt nhất. [ 136 ] [ 144 ] Goldman Sachs xếp Philippines vào list những nền kinh tế tài chính ” Next Eleven “. [ 145 ]Các loại sản phẩm xuất khẩu nòng cốt của nước này gồm có có : món ăn hải sản, gỗ, trái cây, đường, dầu dừa, hoá chất và đồ điện tử .Tổng cộng có khoảng chừng 43,46 triệu người trong lực lượng lao động của Philippines vào năm 2018, nông nghiệp chiếm 24,3 % số lao động và góp phần 8,1 % GDP năm 2018 [ 146 ] [ 147 ]. Công nghiệp sử dụng khoảng chừng 19 % lực lượng lao động và chiếm 34,1 % GDP cả nước, trong khi 57 % lao động tham gia vào nghành nghề dịch vụ dịch vụ chiếm 57,8 % GDP [ 147 ] [ 148 ] .Tỷ lệ thất nghiệp tính đến tháng 10 năm 2019 là 4,5 % [ 149 ]. Trong khi đó, tỷ suất lạm phát kinh tế đã giảm xuống 1,7 % vào tháng 8 năm 2019 [ 150 ]. Tỷ lệ nợ trên GDP liên tục giảm xuống còn 37,6 % vào quý 2 năm 2019 từ mức cao kỷ lục 78 % vào năm 2004 .Hãng truy thuế kiểm toán Goldman Sachs ước tính rằng vào năm 2050, Philippines sẽ là nền kinh tế tài chính lớn thứ 14 quốc tế. HSBC cũng Dự kiến rằng nền kinh tế tài chính của Philippines hoàn toàn có thể trở thành nền kinh tế tài chính lớn thứ 16 quốc tế, lớn thứ 5 châu Á và lớn thứ 2 Khu vực Đông Nam Á vào năm 2050. [ 13 ] Tuy nhiên, Dự kiến này có thành sự thực hay không thì còn tùy thuộc vào hiệu suất cao hoạt động giải trí của cơ quan chính phủ nước này, vốn thường xảy ra yếu tố tham nhũng [ 151 ]

Năm 2020, do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, kinh tế Philippines rơi vào suy thoái, GDP giảm khoảng 9%, mức giảm mạnh nhất trong lịch sử. Thất bại trong việc kiểm soát Covid-19, các lệnh giới hạn di chuyển và thiếu sự hỗ trợ chính sách có thể khiến Philippines chứng kiến một trong những đà hồi phục chậm nhất trong khu vực[152]. Tháng 11/2020, Ngân hàng trung ương Phillipine dự đoán kinh tế nước này sẽ tăng trưởng 6,5% đến 7,5% trong năm 2021[153], tuy nhiên đến tháng 7/2021 thì dự kiến tỷ lệ tăng trưởng năm 2021 của Phillipine đã hạ xuống còn 5,8% do dịch Covid-19 vẫn chưa được khống chế tại nước này[154]

Tại Philippines, người Philippines gốc Hoa là thế lực chi phối nền kinh tế tài chính. Họ chỉ chiếm chưa đầy 2 % dân số, nhưng chiếm trên 35 % kim ngạch thương mại của nước này. Đã có những người Philippines gốc Hoa làm Tổng thống như nữ Tổng thống Corazon Aquino. [ 155 ] Thống kê năm 2000 cho thấy người Philippines gốc Hoa chiếm hữu hơn 50 % CP trên đầu tư và chứng khoán Philippines [ 156 ] .
Một chiếc jeepney và một chiếc buýt, những mô hình giao thông vận tải công cộng thông dụng tại PhilippinesHạ tầng giao thông vận tải tại Philippines tương đối kém tăng trưởng, điều này một phần là do địa hình núi non và những hòn đảo nằm rải rác, tuy nhiên cũng một phần do cơ quan chính phủ thiếu góp vốn đầu tư liên tục. Năm 2003, chỉ có 3,6 % GDP đến với tăng trưởng hạ tầng, thấp hơn đáng kể so với 1 số ít vương quốc láng giềng. [ 128 ] Trong tổng số 203.025 kilômét ( 126.154 mi ) đường đi bộ trên toàn nước, thì chỉ có khoảng chừng 20 % trong số đó được lát. [ 157 ] Chính quyên của Tổng thống Benigno Aquino III tăng nhanh việc cải tổ hạ tầng và mạng lưới hệ thống giao thông vận tải trải qua những dự án Bất Động Sản khác nhau. [ 158 ]Do là một quần đảo, việc qua lại giữa những hòn đảo bằng tàu thủy là rất thiết yếu. Các hải cảng bận rộn nhất nước là Manila, Cebu, Iloilo, Davao, Cagayan de Oro, và Zamboanga. [ 159 ] Năm 2003, Strong Republic Nautical Highway với chiều dài 919 kilômét ( 571 mi ) được hình thành, tập hợp những đoạn xa lộ và những tuyến phà qua 17 thành phố. [ 160 ]Một số sông chảy qua khu vực đô thị như sông Pasig và sông Marikina có những tuyến phà định kỳ. Dịch Vụ Thương Mại phà sông Pasig có 1 số ít điểm dừng tại Manila, Makati, Mandaluyong, Pasig và Marikina. [ 161 ] Philippines có 3,219 kilômét ( 2,000 mi ) đường thủy trong nước hoàn toàn có thể thông hành. [ 69 ]Philippines có 85 trường bay công, khoảng chừng hơn 111 trường bay tư. [ 157 ] Sân bay quốc tế Ninoy Aquino ( NAIA ) là trường bay quốc tế chính. Các trường bay quan trọng khác là trường bay quốc tế Clark, trường bay quốc tế Mactan-Cebu, trường bay quốc tế Francisco Bangoy và trường bay quốc tế Zamboanga. Philippine Airlines là hãng hàng không thương mại có thâm niên nhất tại châu Á vẫn hoạt động giải trí với tên gọi bắt đầu, còn Cebu Pacific là hãng hàng không giá rẻ đứng đầu, đây cũng là hai hàng ship hàng hầu hết những đường bay quốc nội và quốc tế. [ 162 ] [ 163 ] [ 164 ]
Từ năm 1990 đến năm 2008, dân số Philippines tăng xê dịch 28 triệu, tức tăng trưởng 45 % trong quy trình tiến độ này. [ 165 ] Cuộc tìm hiểu dân số chính thức tiên phong tại Philippines được thực thi vào năm 1877 và ghi nhận dân số là 5.567.685. [ 166 ] Năm 2013, Philippines trở thành vương quốc đông dân thứ 12 trên quốc tế, với dân số trên 99 triệu. [ 8 ] Theo ước tính, một nửa dân cư sống trên hòn đảo Luzon. Tỷ lệ tăng trưởng dân số từ năm 1995 đến năm 2000 là 3,21 % mỗi năm, tuy nhiên giảm xuống còn xê dịch 1,95 % mỗi năm trong quá trình 2005 đến 2010, tuy nhiên đây vẫn còn là một yếu tố gây tranh luận. [ 167 ] [ 168 ] Tuổi trung bình của dân cư Philippines là 22,7 tuổi với 60,9 % có tuổi từ 15 đến 64. [ 69 ] Tuổi thọ trung bình là 71,94 tuổi, 75,03 tuổi so với nữ và 68,99 tuổi so với nam. [ 169 ] Có khoảng chừng 12 triệu người Philippines sống bên ngoài Philippines. [ 170 ] Từ khi Hoa Kỳ tự do hóa những luật đạo nhập cư vào năm 1965, số người tại Hoa Kỳ có nguồn gốc Philippines tăng lên đáng kể. Năm 2007, ước tính có 3,1 triệu người Mỹ gốc Philippines. [ 171 ] [ 172 ] Có 12 triệu người Philippines sống tại hải ngoại. [ 9 ]
Vùng đô thị Manila đông dân nhất trong số 12 vùng đô thị được xác lập tại Philippines và là vùng đô thị đông dân thứ 11 trên quốc tế. Theo tìm hiểu dân số năm 2007, vùng đô thị Manila có dân số là 11.553.427, chiếm 13 % tổng dân số toàn nước. [ 173 ] Đại đô thị Manila gồm có cả những tỉnh lân cận ( Bulacan, Cavite, Laguna, và Rizal ) có dân số khoảng chừng 21 triệu. [ 173 ] [ 174 ]Tổng sản phẩm khu vực của Vùng đô thị Manila theo ước tính vào tháng 7 năm 2009 là 468,4 tỷ peso ( theo giá so sánh 1985 ) và chiếm 33 % GDP của vương quốc. [ 175 ] Năm 2011, nó được xếp hạng là quần thể đô thị thịnh vượng thứ 28 trên quốc tế và đứng thứ hai tại Khu vực Đông Nam Á, theo PricewaterhouseCoopers. [ 176 ]
Dân tộc theo tỉnh

Theo tìm hiểu dân số năm 2000, 28,1 % người Philippines thuộc dân tộc bản địa Tagalog, 13,1 % thuộc dân tộc bản địa Cebuano, 9 % thuộc dân tộc bản địa Ilocano, 7,6 % thuộc dân tộc bản địa Bisaya / Binisaya, 7,5 % thuộc dân tộc bản địa Hiligaynon, 6 % thuộc dân tộc bản địa Bikol, 3,4 % thuộc dân tộc bản địa Waray, và 25,3 % thuộc những ” dân tộc bản địa khác “, [ 69 ] [ 177 ] vốn hoàn toàn có thể chia nhỏ tiếp thành những nhóm phi bộ lạc như Moro, Kapampangan, Pangasinan, Ibanag, và Ivatan. [ 178 ] Cũng có một số ít dân tộc thiểu số như Igorot, Lumad, Mangyan, Bajau, và những dân tộc thiểu số khác tại Palawan. [ 179 ] Người Negrito, ví dụ điển hình như Aeta và Ati, được cho là những dân cư tiên phong của quần đảo. [ 180 ]Người Philippines nói chung thuộc một số ít dân tộc bản địa châu Á được phân loại theo ngôn từ là một phần của nhóm người nói tiếng Nam Đảo hoặc Mã Lai-Đa Đảo. [ 179 ] Người ta cho rằng từ hàng nghìn năm trước, thổ dân Đài Loan nói tiếng Nam Đảo đã nhập cư đến Philippines từ Đài Loan, đem theo những kiến thức và kỹ năng của họ về nông nghiệp và đi thuyền viễn dương, sau cuối sửa chữa thay thế những nhóm người Negrito sống tại quần đảo từ trước đó. [ 181 ] Hai dân tộc thiểu số phi địa phương quan trọng nhất là người Hoa và người Tây Ban Nha. Người Philippines gốc Hoa hầu hết là hậu duệ của những người nhập cư từ Phúc Kiến sau năm 1898 và có dân số là 2 triệu, tuy nhiên có ước tính cho rằng 18 triệu người Philippines có một phần gốc Hoa. [ 182 ]

Ethnologue liệt kê 175 ngôn ngữ riêng lẻ tại Philippines, 171 trong số đó là ngôn ngữ đang tồn tại và bốn ngôn ngữ còn lại không còn người nào nói. Các ngôn ngữ bản địa thuộc nhóm Borneo–Philippines của ngữ tộc Mã Lai-Đa Đảo- một nhánh của ngữ hệ Nam Đảo.[179] Theo Hiến pháp Philippines 1987, tiếng Filipino và tiếng Anh là những ngôn ngữ chính thức. Tiếng Filipino là phiên bản tiêu chuẩn hóa của tiếng Tagalog. Cả tiếng Filipino và tiếng Anh đều được sử dụng trong chính quyền, giáo dục, xuất bản, truyền thông, và kinh doanh. Hiến pháp yêu cầu rằng tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ả Rập được xúc tiến trên cơ sở tự nguyện và tùy ý.[187]

Mười chín ngôn từ cấp vùng đóng vai trò là những ngôn từ chính thức phụ trợ được dùng làm phương tiện đi lại giảng dạy : Aklanon, Bikol, Cebuano, Chavacano, Hiligaynon, Ibanag, Ilocano, Ivatan, Kapampangan, Kinaray-a, Maguindanao, Maranao, Pangasinan, Sambal, Surigaonon, Tagalog, Tausug, Waray-Waray, và Yakan. [ 2 ] Các ngôn từ địa phương khác như Cuyonon, Ifugao, Itbayat, Kalinga, Kamayo, Kankanaey, Masbateño, Romblomanon, và một số ít ngôn từ Visayas là điều thông dụng tại những tỉnh tương ứng. Tiếng Chavacano là một ngôn từ bồi bắt nguồn từ tiếng Tây Ban Nha, được nói tại Cavite và Zamboanga. [ 188 ] Các ngôn từ phi địa phương cũng được giảng dạy trong những trường học được tinh lọc, Quan thoại được dùng trong những trường tiếng Hoa để ship hàng cho hội đồng người Philippines gốc Hoa. Các trường Hồi giáo tại Mindanao dạy tiếng Ả Rập tiêu chuẩn văn minh trong chương trình giảng dạy của họ. [ 189 ] Tiếng Pháp, tiếng Đức, tiếng Nhật, tiếng Hàn, tiếng Tây Ban Nha được giảng dạy với trợ giúp của những tổ chức triển khai ngôn từ quốc tế. [ 190 ] Bộ Giáo dục đào tạo khởi đầu cho triển khai giảng dạy những ngôn từ Mã Lai là tiếng Indonesia và tiếng Malaysia vào năm 2013. [ 191 ]

Philippines là một vương quốc thế tục, hiến pháp tách biệt nhà thời thánh và nhà nước. Do ảnh hưởng tác động của văn hóa truyền thống Tây Ban Nha, Philippines là một trong hai vương quốc mà Công giáo Rôma chi phối tại châu Á, vương quốc còn lại là Đông Timor. Trên 90 % dân số là tín hữu Ki-tô giáo : khoảng chừng 80 % thuộc Giáo hội Công giáo Rôma và 10 % thuộc những giáo phái Tin Lành, như Iglesia ni Cristo, Giáo hội độc lập Philippines, Giáo hội thống nhất Ki-tô Philippines, và Nhân Chứng Giê-hô-va. [ 192 ] Philippines là vương quốc có số dân theo đạo Công giáo đứng thứ 3 quốc tế ( sau Brasil và México ) và lớn nhất trên toàn châu Á .Từ 5 % đến 10 % dân số Philippines là Fan Hâm mộ Hồi giáo, hầu hết họ sinh sống tại những khu vực trên hòn đảo Mindanao, Palawan, và quần đảo Sulu – một khu vực được gọi là Bangsamoro hay Moro. [ 193 ] [ 194 ] Một số người Hồi giáo nhập cư đến khác khu vực đô thị và nông thôn tại những phần khác của vương quốc. Hầu hết người Hồi giáo Philippines thực hành thực tế Hồi giáo Sunni theo giáo phái Shafi’i. [ 43 ] Xấp xỉ 2 % dân số Philippines vẫn thực hành thực tế những tôn giáo truyền thống lịch sử, [ 195 ] [ 196 ] họ gồm nhiều nhóm thổ dân và bộ lạc. Các tôn giáo này thường dung hợp với Ki-tô giáo và Hồi giáo. Thuyết vật linh, tôn giáo dân gian, và shaman giáo vẫn hiện hữu như những trào lưu ngầm dưới tôn giáo dòng chính. 1 % dân số Philippines thực hành thực tế Phật giáo, [ 195 ] [ 196 ] và tôn giáo này cùng với Đạo giáo và tôn giáo dân gian Trung Quốc chiếm lợi thế trong những hội đồng người Hoa. [ 194 ] Có một số lượng nhỏ hơn những người theo Ấn Độ giáo, Sikh giáo, Do Thái giáo và Baha’i. [ 197 ] 1 % dân số Philippines là người không tôn giáo. [ 195 ] [ 196 ]
Đại học Santo Tomas được thành lập vào năm 1611, có đặc quyền đại học lâu năm nhất hiện còn tại châu Á.Văn phòng thống kê vương quốc báo cáo giải trình rằng tỷ suất biết chữ giản đơn là 93,4 % và tỷ suất biết chữ tính năng là 84,1 % vào năm 2003. [ 69 ] [ 136 ] [ 141 ] Tỷ lệ biết chữ so với nam và nữ là ngang bằng. [ 69 ] Chi tiêu cho giáo dục là khoảng chừng 2,5 % GDP. [ 69 ] Ủy ban Giáo dục đào tạo Đại học ( CHED ) liệt kê 2.180 cơ sở giáo dục bậc ĐH, 607 trong đó là trường công và 1.573 là trường tư. [ 198 ] Trường học khai giảng vào tháng 6 và bế giảng vào tháng 3. Đa số những trường bậc ĐH theo lịch học kỳ từ tháng 6 đến tháng 10 và từ tháng 11 đến tháng 3. Có một số ít trường quốc tế với những chương trình học tập. [ 100 ] Đạo luật Cộng hòa số 9155 cung ứng khuôn khổ giáo dục cơ bản tại Philippines và pháp luật giáo dục tiểu học bắt buộc và giáo dục trung học không tính tiền. [ 199 ]Một số cơ quan của chính phủ nước nhà có liên hệ với giáo dục. Bộ Giáo dục đào tạo quản trị giáo dục tiểu học, trung học, và phi chính thức ; Cơ quan tăng trưởng trình độ giáo dục và kỹ năng và kiến thức ( TESDA ) quản trị giảng dạy và tăng trưởng giáo dục tầm trung sau trung học ; và Ủy ban giáo dục ĐH ( CHED ) giám sát những trường bậc ĐH và chương trình. Năm 2004, giáo dục Hồi giáo madaris được lồng ghép trong 16 vùng trên toàn nước, đa phần là tại những khu vực Hồi giáo tại Muslim dưới sự bảo trợ và chương trình của Bộ Giáo dục đào tạo. [ 200 ] Các trường ĐH bậc ĐH đều là những thực thể phi tông phái, và được phân loại tiếp thành những cơ sở bậc ĐH nhà nước ( SUC ) hay những cơ sở ĐH địa phương ( LCU ). [ 198 ] Đại học Philippines là ĐH vương quốc của Philippines. [ 201 ]
Hầu hết gánh nặng chăm nom sức khỏe thể chất của vương quốc do những cơ sở sức khỏe thể chất tư nhân gánh vác. Năm 2006, tổng tiêu tốn y tế chiếm 3,8 % GDP. 67,1 % trong đó đến từ phí tổn cá thể trong khi 32,9 % đến từ chính phủ nước nhà. Chi tiêu y tế chiếm khoảng chừng 6,1 % tổng tiêu tốn của cơ quan chính phủ. Chi tiêu theo trung bình đầu người theo tỷ giá trung bình là 52 USD. [ 202 ] Ngân sách chi tiêu y tế vương quốc được đề xuất kiến nghị cho năm 2010 là 28 tỷ peso hay 310 peso / người. [ 203 ]Ước tính Philippines có 90.370 bác sĩ, tức 1 bác sĩ / 833 dân ; có 480.910 y tá, 43.220 nha sĩ, và 1 giường bệnh / 769 dân. [ 202 ] Giữ chân những y sĩ tay nghề cao là một yếu tố. 70 % số y tá tốt nghiệp thao tác tại hải ngoại, Philippines do vậy là nguồn phân phối y tá lớn nhất quốc tế. [ 204 ] Năm 2001, Philippines có khoảng chừng 1.700 bệnh viện, trong đó khoảng chừng 40 % do chính phủ nước nhà điều hành quản lý và 60 % là của tư nhân. Các bệnh tim mạch chiếm trên 25 % tổng số trường hợp tử vong. Theo ước tính chính thức, 1.965 trường hợp nhiễm HIV được ghi nhận vào năm 2003, trong đó 636 đã tăng trưởng sang tiến trình AIDS. Các ước tính khác cho rằng Philippines có 12.000 người mắc HIV / AIDS vào năm 2005. [ 205 ]

Văn hóa Philippines là một sự kết hợp của văn hóa phương Đông và văn hóa phương Tây. Với một di sản Mã Lai, Philippines có những diện mạo tương đồng với các quốc gia châu Á khác, tuy thế nền văn hóa này cũng thể hiện một lượng lớn những ảnh hưởng của Tây Ban Nha và Hoa Kỳ. Các lễ hội truyền thống được gọi là barrio fiestas (lễ hội khu vực) phổ biến, kỷ niệm các ngày lễ của những vị thành bảo trợ. Lễ hội Moriones và lễ hội Sinulog là cặp lễ hội được biết đến nhiều nhất. Các lễ kỷ niệm cộng đồng này là thời gian để bữa tiệc, âm nhạc, và vũ đạo. Tuy nhiên, một số truyền thống đang biến đổi hoặc dần bị lãng quên trong quá trình hiện đại hóa. Đoàn vũ đạo dân gian quốc gia Bayanihan Philippines bảo tồn nhiều trong số các vũ điệu dân gian truyền thống trên khắp Philippines. Họ nổi tiếng với việc biểu diễn các vũ điệu mang tính biểu tượng của Philippines như tinikling và singkil, cả hai đều có đặc trưng là dùng các sào tre đập sạp.[206]

Một trong những di sản dễ nhận thấy nhất của văn hóa Tây Ban Nha là tính phổ biến của tên họ Tây Ban Nha trong cộng đồng người Philippines. Tuy nhiên, một tên và họ Tây Ban Nha không nhất thiết thể hiện tổ tiên Tây Ban Nha. Đây là một điều đặc biệt, là kết quả của một sắc lệnh thực dân là sắc lệnh Clavería, theo đó phân phối có hệ thống họ và thi hành hệ thống tên gọi Tây Ban Nha trong dân cư.[207] Tên của nhiều đường phố, đô thị, và tỉnh cũng bằng tiếng Tây Ban Nha. Kiến trúc Tây Ban Nha để lại dấu ấn tại Philippines trong việc thiết kế nhiều đô thị, nhiều con phố được sắp xếp quanh một quảng trường trung tâm hay plaza mayor, song nhiều tòa nhà mang ảnh hưởng kiến trúc Tây Ban Nha bị phá hủy trong Chiến tranh thế giới thứ hai.[34] Một số ví dụ vẫn còn cho đến nay, chủ yếu là tại các nhà thờ, tòa nhà chính quyền, và các đại học. Bốn nhà thờ mang kiến trúc baroque tại Philippines được xếp vào danh sách Di sản thế giới: nhà thờ San Agustín tại Manila, nhà thờ Paoay tại Ilocos Norte, Nhà thờ Đức Mẹ lên trời tại Ilocos Sur, và nhà thờ Santo Tomás de Villanueva Church tại Iloilo.[208] Vigan tại Ilocos Sur được biết đến với nhiều phòng ốc và kiến trúc gìn giữ được phong cách Tây Ban Nha.[209]

Việc sử dụng tiếng Anh một cách phổ cập là ví dụ về ảnh hưởng tác động của Hoa Kỳ so với xã hội Philippines. Nó góp thêm phần vào việc chuẩn bị sẵn sàng đồng ý và tác động ảnh hưởng của khuynh hướng văn hóa truyền thống đại chúng Mỹ. Điều này được biểu lộ trải qua sự ưu thích của người Philippines so với đồ ăn nhanh cùng phim ảnh và âm nhạc phương Tây. Các chuỗi thức ăn nhanh địa phương như Goldilocks và Jollibee nổi lên và cạnh tranh đối đầu thành công xuất sắc với những đối thủ cạnh tranh ngoại bang. [ 210 ] [ 211 ]
Halo-halo là một món tráng miệng làm từ kem, sữa, nhiều loại quả.

Ẩm thực Philippines tiến triển qua nhiều thế kỷ, từ nguồn gốc Mã Lai-Đa Đảo trở thành một nền ẩm thực dung hợp của những ảnh hưởng từ Tây Ban Nha, Trung Hoa, Mỹ, và các nơi khác của châu Á, chúng thích nghi với nguyên liệu và khẩu vị bản địa, tạo nên các món ăn Philippines đặc trưng. Các món ăn biến đổi từ hết sức đơn giản, như bữa ăn với cá mắm rán cùng với cơm, đến phức tạp như paella và cocidos được làm trong những ngày lễ. Các món ăn phổ biến như lechón, [adobo, sinigang, kare-kare, tapa, pata giòn, pancit, lumpia, và halo-halo. Một số nguyên liệu bản địa thông dụng được sử dụng trong nấu ăn là quất, dừa, chuối Saba (một loại chuối lá), xoài, cá măng sữa, và nước mắm. Khẩu vị của người Philippines có xu hướng ưa chuộng các mùi vị mạnh song không cay như món ăn của các quốc gia láng giềng.[211][212]

Người Philippines không sử dụng đũa để gắp thức ăn mà sử dụng dụng cụ theo kiểu phương Tây. Tuy nhiên, có thể do gạo là thực phẩm chính và có nhiều món ăn hầm và món ăn có nước dùng, trên bàn ăn của người Philippines thường có đôi thìa và dĩa, thay vì dao và dĩa.[213] Cách ăn bằng tay theo truyền thống được gọi là kamayan, xuất hiện thường xuyên hơn tại các khu vực có mức đô thị hóa thấp.[214]

Thần thoại Philippines lưu truyền chủ yếu thông qua văn học truyền khẩu dân gian truyền thống trong cộng đồng người Philippines. Mỗi dân tộc có các câu chuyện và thần thoại riêng, ảnh hưởng của Ấn Độ giáo và Tây Ban Nha tuy vậy vẫn có thể nhận thấy trong một số trường hợp. Thần thoại Philippines chủ yếu gồm các chuyện sáng tác hoặc các chuyện về những sinh vật siêu tự nhiên, như aswang, manananggal, diwata/engkanto, và thiên nhiên. Một số nhân vật nổi tiếng trong thần thoại Philippines là Maria Makiling, Lam-Ang, và Sarimanok.[215]

Văn chương Philippines gồm có các tác phẩm thường được viết bằng tiếng Filipino, tiếng Tây Ban Nha, hoặc tiếng Anh. Một số trong những tác phẩm nổi tiếng nhất được sáng tác trong thế kỷ XIX. Francisco Balagtas là một nhà thơ và nhà biên kịch, ông sáng tác Florante at Laura và được công nhận là một tác gia tiếng Filipino xuất chúng. José Rizal viết tiểu thuyết Noli Me Tángere (Đừng chạm vào tôi) và El Filibusterismo (Giặc cướp) và được xem là anh hùng dân tộc.[216] Mô tả của ông về những bất công dưới sự cai trị của người Tây Ban Nha, và việc ông bị tử hình bằng một đội xử bắn, đã truyền cảm hứng cho những người cách mạng Philippines mưu cầu độc lập.[217]

Truyền thông Philippines đa phần sử dụng tiếng Filipino và tiếng Anh. Các ngôn từ Philippines khác, gồm có những ngôn từ Visayas khác nhau cũng được sử dụng, đặc biệt quan trọng là trong phát thanh do có năng lực tiếp cận những vùng nông thôn xa xôi. Các mạng lưới truyền hình chi phối tại Philippines là ABS-CBN, GMA và TV5 cũng hiện hữu thoáng đãng trong nghành nghề dịch vụ phát thanh. [ 218 ]Các chương trình kịch và tưởng tượng được mong đợi là telenovelas, Asianovela, và anime. Truyền hình ban ngày đa phần phát những những chương trình game show, chương trình tạp kỹ, và chương trình trò chuyện. [ 219 ] Điện ảnh Philippines có lịch sử vẻ vang vĩnh viễn và thông dụng trong nước, tuy nhiên phải đương đầu với cạnh tranh đối đầu ngày càng tăng từ những phim Hoa Kỳ, châu Á và châu Âu .

Các môn thể thao và trò tiêu khiển phổ biến tại Philippines gồm có bóng rổ, quyền Anh, bóng chuyền, bóng đá, cầu lông, karate, taekwondo, bi a, bowling, cờ vua, và sipa. Đua xe gắn máy, đua xe đạp, và leo núi cũng đang trở nên phổ biến. Bóng rổ được chơi ở cả trình độ nghiệp dư và chuyên nghiệp và được cho là môn thể thao phổ biến nhất tại Philippines. Nổi tiếng nhất là võ sỹ quyền anh Manny Pacquiao.[220][221] Philippines tham gia Thế vận hội Mùa hè từ năm 1924, là quốc gia đầu tiên tại Đông Nam Á tham gia và giành huy chương Thế vận hội.[222] Kể từ đó, ngoại trừ việc cùng Hoa Kỳ tẩy chay Thế vận hội Moskva năm 1980, Philippines tham gia toàn bộ các kỳ Thế vận hội còn lại.[223] Philippines cũng là quốc gia nhiệt đới đầu tiên tham gia Thế vận hội Mùa đông.[224]

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Chính thức

Khác

Source: https://mix166.vn
Category: Cộng Đồng