Đăng ngày: 07/12/2016 – 2:05:39 PM | Lượt xem: 406791

Đạo đức, lối sống và vai trò của đạo đức, lối sống trong đời sống xã hội

I.Đạo đức, lối sống

1. Khái niệm

1.1.Đạo đức

Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, Open tương đối sớm và có vai trò quan trọng so với sự tăng trưởng của xã hội. Đạo đức được hiểu “ Là mạng lưới hệ thống những quy tắc, chuẩn mực xã hội mà nhờ đó con người tự giác kiểm soát và điều chỉnh hành vi của mình cho phù họp với quyền lợi của hội đồng, của xã hội ” [ 1 ] .

Ảnh minh họa
Ngày nay, sự tăng trưởng của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, những quy tắc, chuẩn mực của đạo đức dần đổi khác. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa là những giá trị đạo đức cũ trọn vẹn mất đi, thay vào đó là những giá trị đạo đức mới. Các giá trị đạo đức ở Nước Ta lúc bấy giờ là sự tích hợp thâm thúy truyền thống cuội nguồn đạo đức tốt đẹp của dân tộc bản địa với khuynh hướng tân tiến của thời đại, của trái đất. Đó là niềm tin siêng năng, phát minh sáng tạo, yêu lao động ; tình yêu quê nhà, quốc gia gắn liền với chủ nghĩa xã hội ; sống và thao tác theo hiến pháp và pháp lý, có lối sống văn minh, lành mạnh ; có tinh thần nhân đạo và niềm tin quốc tế cao quý .
1.2. Lối sống
Theo Phạm Hồng Tung : “ Lối sống của con người là những chiều cạnh chủ quan của văn hóa truyền thống, là quy trình hiện thực hóa những giá trị văn hóa truyền thống trải qua hoạt động giải trí sống của con người. Lối sống gồm có tổng thể những hoạt động giải trí sống và phương pháp triển khai những hoạt động giải trí sống được một bộ phận lớn hoặc toàn thể nhóm hay hội đồng người đồng ý và thực hành thực tế trong một khoảng chừng thời hạn tương đối không thay đổi, đặt trong mối tương tác biện chứng của những điều kiện kèm theo sống hiện hữu và trong những mối liên hệ lịch sử dân tộc của chúng ” [ 2 ] .
Như vậy, lối sống là một thói quen có xu thế, là phương cách bộc lộ tổng hợp toàn bộ những cấu trúc, nền văn hóa truyền thống, đặc trưng văn hóa truyền thống của con người hay hội đồng. Lối sống nhờ vào vào thời đại con người đang sống, với những điều kiện kèm theo vật chất, kinh tế tài chính, những quan hệ xã hội, những thói quen, tập quán, tục lệ của thời đại đó .
Bên cạnh khái niệm lối sống, lúc bấy giờ tất cả chúng ta cũng bàn nhiều đến khái niệm lối sống mới. “ Lối sống mới là phương pháp sống của con người bộc lộ ở sự lựa chọn những hoạt động giải trí và phương pháp triển khai những hoạt động giải trí đó mang tính dân tộc bản địa, tân tiến, nhân văn trong quy trình thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội nhằm mục đích triển khai tiềm năng tăng trưởng con người tổng lực trên những nghành nghề dịch vụ đức, trí, thể, mỹ ” [ 3 ] .

2. Cấu trúc của đạo đức

Đạo đức là một hiện tượng kỳ lạ xã hội có cấu trúc phức tạp, gồm có : ý thức đạo đức, hành vi đạo đức và quan hệ đạo đức .
Ý thức đạo đức : “ Là ý thức về mạng lưới hệ thống những nguyên tắc, chuẩn mực hành vi tương thích với những quan hệ đạo đức đã và đang sống sót. Mặt khác, nó còn bao hàm cả những xúc cảm, những tình cảm đạo đức của con người ” [ 4 ]. Với tư cách là một hình thái ý thức xã hội, ý thức đạo đức là sự bộc lộ thái độ nhận thức của con người trước hành vi của mình trong sự so sánh với mạng lưới hệ thống chuẩn mực hành vi và những quy tắc đạo đức xã hội đặt ra ; qua đó giúp con người tự giác kiểm soát và điều chỉnh hành vi và hoàn thành xong một cách tự giác, tự nguyện những nghĩa vụ và trách nhiệm đạo đức. Về mặt cấu trúc, ý thức đạo đức gồm tình cảm đạo đức, tri thức đạo đức, lý tưởng đạo đức, ý chí đạo đức. Trong đó, tình cảm biểu lộ cảm hứng của con người trước hiện tượng kỳ lạ đạo đức, tri thức đạo đức giúp con người lựa chọn cái gì nên làm và cái gì không nên làm ; lý tưởng đạo đức quyết định hành động phương hướng, mục tiêu hoạt động giải trí của con người và ý thức đạo đức là sức mạnh ý thức giúp con người vượt qua khó khăn vất vả, trở ngại để thực thi hành vi đạo đức .
Hành vi đạo đức : “ Là một hành vi tự giác được thôi thúc bởi một động cơ có ý nghĩa về mặt đạo đức ” [ 5 ]. Cụ thể hơn, hành vi đạo đức là những cử chỉ, những việc làm của con người trong những mối quan hệ xã hội tương thích với ý thức đạo đức, với những chuẩn mực và những giá trị đạo đức .
Để phân biệt một hành vi đạo đức hay phi đạo đức, không riêng gì địa thế căn cứ vào tác dụng của hành vi mà còn phải địa thế căn cứ vào động cơ của hành vi. Hành vi đạo đức phải có nguyên do vì quyền lợi của người khác, của xã hội và mục tiêu cũng là mang lại quyền lợi cho người khác, cho xã hội .
Quan hệ đạo đức : Là mạng lưới hệ thống những quan hệ xã hội, ảnh hưởng tác động qua lại giữa người với người, giữa cá thể và xã hội xét về mặt đạo đức. Quan hệ đạo đức hoạt động, đổi khác theo quy trình tăng trưởng của xã hội, trong khoanh vùng phạm vi một hình thái kinh tế tài chính – xã hội hay hệ giá trị đạo đức của một giai cấp cũng có sự hoạt động, tăng trưởng. Quan hệ đạo đức có những đặc tính là tính tự giác và tính tự nguyện. Tính tự giác biểu lộ ở sự nhận thức nghĩa vụ và trách nhiệm, nghĩa vụ và trách nhiệm của bản thân mỗi nguời trong những trường hợp đơn cử khi tham gia vào quan hệ đạo đức. Tính tự nguyện bộc lộ ở nhu yếu và ham muốn của bản thân mỗi người trong chăm sóc, tương hỗ, trợ giúp nguòi khác …
Ý thức đạo đức, quan hệ đạo đức và hành vi đạo đức là những yếu tố cấu trúc nên cấu trúc đạo đức, không sống sót độc lập, mà có quan hệ biện chứng với nhau .
– Thứ nhất, ý thức đạo đức không hề hình thành ngoài quan hệ đạo đức và ngược lại, quan hệ đạo đức không hề không được xu thế, kiểm soát và điều chỉnh bởi ý thức đạo đức .
Trong quy trình tăng trưởng của lịch sử vẻ vang, ý thức đạo đức hình thành trên cơ sở phản ánh những mối quan hệ giữa cá thể với cá thể, giữa cá thể với xã hội. Ý thức đạo đức phát sinh do nhu yếu của đời sống xã hội mà trước hết là nhu yếu phối hợp hoạt động giải trí trong lao động sản xuất vật chất. Sự tăng trưởng của sản xuất dẫn đến sự tăng trưởng của những quan hệ xã hội và kéo theo sự tăng trưởng của quan hệ đạo đức, làm cho chúng ngày càng phong phú, phức tạp hơn. Các chuẩn mực của đạo đức được hình thành trong quy trình con người tiếp xúc với nhau, chúng được củng cố do sự công nhận giá trị theo quan điểm quyền lợi phổ cập so với giai cấp nhất định. Quan hệ đạo đức càng phong phú, phức tạp càng là thiên nhiên và môi trường tốt cho con người hình thành ý thức đạo đức thâm thúy và tổng lực. Ngược lại, quan hệ đạo đức hạn chế thì ý thức đạo đức cũng mắc phải những những khuyết điểm nhất định và thế cho nên con người không hề tăng trưởng tổng lực nhân cách của mình .
Ý thức đạo đức hình thành, tăng trưởng, triển khai xong trải qua việc phản ánh quan hệ đạo đức và khi đã hình thành, ý thức đạo đức quay trở lại chi phối, kiểm soát và điều chỉnh quan hệ đạo đức. Quan hệ đạo đức có bền vững và kiên cố hay không tùy thuộc trình độ của ý thức đạo đức, vào sự lựa chọn lời nói, cử chỉ, hành vi trong mối quan hệ ở từng thực trạng nhất định có tương thích hay không. Ý thức đạo đức càng cao thì quan hệ đạo đức càng được củng cố, bền chặt hơn và ngược lại .
– Thứ hai, ý thức đạo đức là điều kiện kèm theo để triển khai hành vi đạo đức, còn hành vi đạo đức là quy trình hiện thực hóa ý thức đạo đức trong đời sống .
Ý thức đạo đức là điều kiện kèm theo để triển khai hành vi đạo đức vì không có ý thức đạo đức thì không hề có hành vi đạo đức. Trong đó, tri thức đạo đức xác lập số lượng giới hạn cho hành vi đạo đức, tình cảm đạo đức là động cơ đa phần của hành vi, lý tưởng đạo đức xu thế cho hành vi, ý chí đạo đức là sức mạnh bên trong thôi thúc con người thực thi hành vi đạo đức. Thiếu một trong những thành tố của ý thức đạo đức con người không hề triển khai hành vi đạo đức .
trái lại, ý thức đạo đức phải được bộc lộ bằng hành động mới đem lại quyền lợi xã hội. Con người có đạo đức hay không phải địa thế căn cứ vào những hành vi đơn cử. Thông qua quy trình thực thi những hành vi đạo đức tiếp tục, liên tục, ý thức đạo đức của mỗi người ngày càng được tu dưỡng, củng cố trở nên triển khai xong hơn .
– Thứ ba, hành vi đạo đức biểu lộ trải qua quan hệ đạo đức, bởi hành vi đạo đức là những cử chỉ, những việc làm của con nguời trong những quan hệ tương thích với ý thức đạo đức, với những chuẩn mực và những giá trị của đạo đức. Hành vi đạo đức không hề tách rời những quan hệ xã hội, quan hệ đạo đức. Ngược lại, quan hệ đạo đức là cơ sở cho hành vi đạo đức, tùy từng mối quan hệ, con nguời xác lập và triển khai những hành vi tương thích .

3.Chức năng của đạo đức

– Chức năng giáo dục : Thông qua giáo dục đạo đức góp thêm phần hình thành những quan điểm cơ bản nhất, những nguyên tắc, quy tắc và chuẩn mực đạo đức trong từng con người đơn cử ; giúp con nguời xác lập năng lực lựa chọn, nhìn nhận những hiện tuợng xã hội. Trên cơ sở ấy, con người tự xem xét, nhìn nhận đuợc tư cách, ý thức và hành vi của bản thân. Nói cách khác, tính năng giáo dục của đạo đức chính là làm giàu thêm “ tính người ” cho mỗi con người, được thực thi trải qua quy trình giáo dục của xã hội và tự giác của mỗi cá thể .
– Chức năng kiểm soát và điều chỉnh hành vi : Đây là công dụng quan trọng nhất, nhưng đó không phải là độc quyền của đạo đức, bởi trong xã hội, con người tạo ra rất nhiều phương pháp kiểm soát và điều chỉnh hành vi của mình như : pháp lý, hương ước … Mục đích kiểm soát và điều chỉnh hành vi của đạo đức nhằm mục đích bảo vệ hài hòa quan hệ quyền lợi hội đồng và cá thể .
Chức năng kiểm soát và điều chỉnh hành vi của đạo đức được thực thi hầu hết bằng hai phương pháp : Một là, sử dụng sức mạnh của dư luận để động viên, khuyến khích những chủ thể có đạo đức và hành vi tốt đẹp, đồng thời, phê phán, lên án nghiêm khắc những hành vi gây ảnh hưởng tác động xấu đến người khác, đến hội đồng. Hai là, bản thân chủ thể đạo đức phải tự nguyện, tự giác kiểm soát và điều chỉnh hành vi của mình trên cơ sở những chuẩn mực đạo đức của xã hội .
– Chức năng nhận thức : Chức năng nhận thức của đạo đức gồm có nhận thức và tự nhận thức, bởi nhận thức của đạo đức là quy trình vừa hướng nội vừa hướng ngoại. Nhận thức hướng ngoại lấy chuẩn mực, giá trị, đời sống đạo đức xã hội làm đối tượng người tiêu dùng, là quy trình cá thể nhìn nhận, tiếp thu mạng lưới hệ thống những nguyên tắc, chuẩn mực đạo đức của xã hội. Tự nhận thức là quá trình tự nhìn nhận, tự đánh giá và thẩm định, tự so sánh những nhận thức, hành vi đạo đức của mình với chuẩn mực giá trị chung của hội đồng. Bằng hai quy trình nhận thức ấy con người đi đến sự phân biệt, phân biệt những giá trị : đúng – sai, tốt – xấu, thiện – ác … hướng tới giá trị bao quát chân, thiện, mỹ. Từ nhận thức này, chủ thể hình thành và tăng trưởng thành những quan điểm và nguyên tắc sống của mình .

Ba chức năng của đạo đức có quan hệ chặt chẽ với nhau, sự vận hành của chức năng này là tiền đề, điều kiện của sự vận hành chức năng khác. Từ đó, con người mới có khả năng lựa chọn, đánh giá đúng đắn các hiện tượng đạo đức xã hội cũng như tự đánh giá những suy nghĩ, những hành vi của bản thân để điều chỉnh hành vi theo đúng chuẩn mực đạo đức xã hội.

4. Vai trò của đạo đức đối với sự phát triển của cá nhân và xã hội

Lịch sử xã hội loài người đã khẳng định chắc chắn tầm quan trọng của đạo đức trong quy trình tổ chức triển khai thiết lập, duy trì trật tự, không thay đổi và tăng trưởng xã hội. Tùy theo trình độ tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội mà sự tác động ảnh hưởng của đạo đức đến cá thể và xã hội có khác nhau. Vai trò của đạo đức được bộc lộ như sau :
– Đạo đức là một trong những phương pháp cơ bản để kiểm soát và điều chỉnh hành vi con người, một sự kiểm soát và điều chỉnh trọn vẹn tự nguyện, tự giác, không vụ lợi trong một khoanh vùng phạm vi to lớn .
– Đạo đức góp thêm phần nhân đạo hóa con người và xã hội loài người, giúp con người sống thiện, sống có ích .
– Đạo đức bộc lộ truyền thống dân tộc bản địa trong quan hệ quốc tế, là cơ sở để lan rộng ra giao lưu giữa những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc bản địa, vương quốc với những dân tộc bản địa, vương quốc khác .
– Đạo đức góp thêm phần giữ vững không thay đổi chính trị – xã hội, qua đó thôi thúc sự tăng trưởng kinh tế tài chính – xã hội .

II. Giáo dục đạo đức, lối sống

1. Khái niệm

Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống là quy trình biến những chuẩn mực đạo đức, lối sống từ những yên cầu bên ngoài của xã hội thành những yên cầu bên trong của mỗi cá thể, thành niềm tin, nhu yếu, thói quen của người được giáo dục .
Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống trong khoanh vùng phạm vi cuốn sách này đề cập đến gồm có giáo dục thế giới quan, nhân sinh quan, giáo dục tư tưởng chính trị và giáo dục những phẩm chất đạo đức cao đẹp của con người cho học viên, sinh viên .

2. Vai trò của giáo dục đạo đức, lối sống

Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống giúp cho mỗi cá thể nâng cao trình độ nhận thức về những giá trị đạo đức, lối sống từ đó tự kiểm soát và điều chỉnh hành vi sao cho tương thích với những chuẩn mực đạo đức, lối sống của xã hội .
Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống góp thêm phần gìn giữ, phát huy những giá trị đạo đức mà những thế hệ trước đã tạo dựng ; đồng thời góp thêm phần tích cực trong việc giáo dục hình thành những giá trị đạo đức, lối sống mới, khắc phục những quan điểm lỗi thời, sự lệch chuẩn những giá trị đạo đức truyền thống lịch sử, những thói hư tật xấu hay những hiện tượng kỳ lạ phi đạo đức .
Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống không riêng gì làm cho con người nhận thức đúng những chuẩn mực đạo đức, những giá trị đạo đức, lối sống mà còn trải qua đó để hình thành niềm tin và tình cảm đạo đức. Trên cơ sở đó giúp con nguời nhận ra giá trị của những giá trị đạo đức, nhận thấy giá trị và ý nghĩa đời sống mang tính nhân bản, nhân ái, nhân văn thâm thúy, góp thêm phần nhân đạo hóa con người và đời sống xã hội. Trong chiến luợc tăng trưởng con người, Đảng và Nhà nước ta tôn vinh vai trò giáo dục đạo đức, lối sống cho cho học viên, sinh viên – những gia chủ tương lai của quốc gia. Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống cho học viên, sinh viên là trách nhiệm quan trọng góp thêm phần :
– Hoàn thiện nhân cách cho học viên, sinh viên triển khai tốt những bổn phận đạo đức của bản thân so với việc học tập, rèn luyện, có nghĩa vụ và trách nhiệm với mái ấm gia đình và xã hội .
– Nâng cao nhận thức chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống cho học viên, sinh viên .
– Bồi dưỡng cho học viên, sinh viên tình cảm cách mạng trong sáng .
– Bồi dưỡng ý chí, hành vi đúng, hình thành những thói quen đạo đức, lối sống đặc biệt quan trọng là ý thức nghĩa vụ và trách nhiệm công dân .
– Đấu tranh khắc phục, ngăn ngừa những bộc lộ thiếu đạo đức trong tư tưởng, tình cảm, hành vi của học viên, sinh viên. Xây dựng nếp sống văn minh, lịch sự, tích cực tham gia phòng chống tệ nạn xã hội .
– Nhằm ngăn ngừa thực trạng đấm đá bạo lực trong học viên, sinh viên ; bảo vệ bảo mật an ninh, trật tự trong trường học, kiềm chế, đẩy lùi thực trạng vi phạm pháp lý trong học viên, sinh viên .
Giáo dục đào tạo đạo đức, lối sống có vai trò rất lớn trong việc hình thành ý thức, tình cảm cũng như những hành vi đạo đức của con người nói chung, của học viên, sinh viên nói riêng. Đặc biệt trong toàn cảnh lúc bấy giờ, trước nhiều dịch chuyển phức tạp của đạo đức xã hội ; trước những bộc lộ suy thoái và khủng hoảng về đạo đức, lối sống của một bộ phận thanh thiếu niên thì công tác làm việc giáo dục đạo đức, lối sống cho học viên, sinh viên càng trở nên quan trọng .
[ 1 ] Mai Văn Bính ( Chủ biên ), Lê Thanh Hà, Nguyễn Thị Thanh Mai, Lưu Thu Thủy. Giáo dục đào tạo công dân 10, Nxb Giáo dục đào tạo Nước Ta ( năm trước ) .
[ 2 ] Phạm Hồng Tung. Nghiên cứu về lối sống : một số ít yếu tố về khái niệm và cách tiếp cận. Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Thành Phố Hà Nội, Khoa học Xã hội và Nhân văn 23 ( 2007 ) .
[ 3 ] Nguyễn Thị Thanh Hà. Giá trị đạo đức truyền thống lịch sử dân tộc bản địa với việc thiết kế xây dựng lối sống mới cho sinh viên Nước Ta trong toàn cảnh toàn thế giới hóa lúc bấy giờ. Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm trước .
[ 4 ] Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh-Khoa Triết học, Giáo trình đạo đức học, Nxb Lý luận Chính trị, Thành Phố Hà Nội ( 2004 ) .
[ 5 ] Lê Văn Hồng ( Chủ biên ), Lê Ngọc Lan, Nguyễn Văn Thăng. Tâm lý học lứa tuổi và tâm lý học sư phạm, Nxb Đại học Quốc gia, Thành Phố Hà Nội, 1998 .

Theo sách “Giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh, sinh viên tỉnh Hưng Yên”.

Source: https://mix166.vn
Category: Văn Hóa