GS Đàm Thanh Sơn nhà khoa học tài năng và khiêm tốn

Sáng 9-8, khi GS Đàm Thanh Sơn bước vào hội trường lớn của Trung tâm quốc tế khoa học và giáo dục liên ngành (ICISE), TP Quy Nhơn, tỉnh Bình Định để tham dự một hội thảo trong chương trình Gặp gỡ Việt Nam đang diễn ra, thì tất cả các nhà khoa học trong và ngoài nước đều đứng dậy vỗ tay chúc mừng.

GS Trần Thanh Vân, người sáng lập Hội Gặp gỡ Việt Nam và ICISE, nói với các nhà khoa học dự hội thảo rằng thật ý nghĩa khi GS Đàm Thanh Sơn đón nhận tin đoạt huy chương Dirac do Trung tâm quốc tế về vật lý lý thuyết – ICTP, trụ sở tại Ý, công bố đêm 8-8 ngay trên quê nhà Việt Nam.

‘Đừng ngại tìm những người thầy giỏi’

Không nhờ vào việc sau này bạn thao tác ở quốc tế hay Nước Ta, nhưng có điều kiện kèm theo thì sang quốc tế học tập, điều tra và nghiên cứu, rồi về nước thao tácGS ĐÀM THANH SƠN

Sáng 9-8, chúng tôi đến ICISE để chúc mừng và mong được GS Đàm Thanh Sơn chia sẻ vài điều khi nhận được huy chương Dirac danh giá. 

Tuy nhiên ông quá bận rộn với những hội thảo chiến lược để kịp đáp chuyến bay giữa trưa cùng ngày ra TP.HN và trong đêm sẽ lên đường trở lại Mỹ nên ông hẹn sẽ gửi email vấn đáp sau .Trong khuôn khổ của chương trình Gặp gỡ Nước Ta, GS Đàm Thanh Sơn đã có cuộc trò chuyện với những học viên xuất sắc thuộc những đội tuyển Olympic thi giải châu Á và quốc tế của Nước Ta .GS Sơn đã trải lòng với những bạn trẻ rằng năm 1984, khi mới 15 tuổi, ông đã đoạt huy chương vàng Olympic toán quốc tế tại Praha ( Tiệp Khắc ). Dù vậy, sau đó ông đã gửi trọn niềm đam mê của mình vào vật lý cho đến giờ đây .

“Lúc ấy tại Việt Nam chưa có chuyên vật lý, chỉ có chuyên toán nên tôi học toán. Tôi cũng rất yêu toán, nhưng thích vật lý bởi từ nhỏ tôi đọc một số sách phổ biến về vật lý, trong đó có quyển Vật lý vui của Yakov Perelman được dịch từ tiếng Nga và cuốn Câu chuyện về các hằng số cơ bản của Đặng Mậu Lân, nói nhiều về vật lý hiện đại hơn vật lý cổ điển. 

Tôi thấy thuyết tương đối, cơ học lượng tử vẫn là những thứ rất hay, tôi muốn tìm hiểu và khám phá về môn đó, tôi học vật lý là vậy ” – GS Sơn kể chuyện với những bạn trẻ .GS Sơn cho biết cuộc sống làm khoa học của ông suôn sẻ, không trắc trở gì. ” Lúc ở Liên Xô làm nghiên cứu sinh tiến sỹ, tôi suôn sẻ gặp được một người thầy rất nổi tiếng mà tôi ngưỡng mộ, đó là GS Valery Rubakov, người từng tìm ra một hiệu ứng rất là nổi tiếng là tìm nguồn từ tích để sử dụng nó như một nguồn nguồn năng lượng vô tận .Tôi tìm đến ông để xin được làm học trò và được GS Rubakov gật đầu, tận tình hướng dẫn tôi làm luận án tiến sỹ trong suốt 4 năm ” – ông kể chuyện mình để sau đó nhắn nhủ với những bạn trẻ một thông điệp : muốn điều tra và nghiên cứu khoa học thành công xuất sắc, đừng ngần ngại tìm những người thầy giỏi để được nâng đỡ .” Làm khoa học đôi lúc có những điểm mà mình không hiểu, mình hoàn toàn có thể tốn rất nhiều thời hạn. Cách tốt nhất là hỏi thầy và những đồng nghiệp để nhanh gọn vượt qua. Giao tiếp và công tác làm việc với thầy và đồng nghiệp là rất quan trọng. Kinh nghiệm của tôi là thế ” – GS Sơn san sẻ .GS Sơn cũng nói rằng ông học tại Matxcơva, nhưng khi Liên Xô sụp đổ thì GS Rubakov khuyên ông sang Mỹ .” Những ngày ở Liên Xô tôi đã học tiếng Anh, nên tôi không gặp khó khăn vất vả về tiếp xúc, trao đổi học thuật khi sang Mỹ thao tác. Tôi làm giáo sư tại ĐH Columbia, sau đó ở 1 số ít trường khác và lúc bấy giờ là ĐH Chicago ” – ông cho hay .Ông ý kiến đề nghị những bạn điều tra và nghiên cứu trẻ nếu có năng lực nên sang quốc tế điều tra và nghiên cứu khoa học để lan rộng ra tầm nhìn, học hỏi được nhiều người hơn, cách thao tác và tiếp cận yếu tố khác so với ở Nước Ta .Từ phải sang : GS Đàm Thanh Sơn, GS Trần Thanh Vân vấn đáp những câu hỏi của học viên Nước Ta về điều tra và nghiên cứu khoa học – Ảnh : DUY THANH

Nhà khoa học tài năng vô cùng khiêm nhường

GS Đàm Thanh Sơn là cựu học sinh chuyên toán Đại học Tổng hợp TP. Hà Nội, đoạt huy chương vàng toán quốc tế ( IMO ) với số điểm tuyệt đối 42/42 năm 1984 khi mới 15 tuổi .Ông là nhà vật lý triết lý tiên phong sử dụng những hiểu biết vật lý của lưỡng tính trường chuẩn / trọng trường ( gauge / gravity duality ) để điều tra và nghiên cứu những yếu tố tương tác trong hệ đa-thể, từ pha của nhiệt độ cực thấp là những hạt nguyên tử bị bẫy ướp lạnh ( cold trapped atom ) đến pha của nhiệt độ cực cao là plasma của những hạt quark-gluon .GS Đàm Thanh Sơn có những khu công trình quan trọng giúp thôi thúc sự tăng trưởng sự hiểu biết của triết lý trường chuẩn ( gauge theory ). Đây là một triết lý rất quan trọng trong vật lý văn minh .Công trình của GS Đàm Thanh Sơn tương quan đến Phân bố Phần Trăm Fermi-Dirac và Phương trình Dirac – một trong những phương trình được bầu chọn là đẹp nhất của vật lý kim chỉ nan, vì phương trình này tiên đoán được hạt ” phản vật chất ” và là phương trình tiên phong tích hợp được triết lý cơ học lượng tử là Thuyết tương đối hẹp của Einstein .Các nghành nghề dịch vụ nghiên cứu và điều tra của GS Đàm Thanh Sơn gồm có : kim chỉ nan dây, vật lý hạt nhân, vật lý vật chất tỷ lệ cao, vật lý nguyên tử. Công trình được giải Dirac năm nay của GS Đàm Thanh Sơn nằm trong nghành vật lý nguyên tử .

Ông là viện sĩ Viện hàn lâm Khoa học tự nhiên và khoa học xã hội Hoa Kỳ (American Academy of Arts & Sciences), và viện sĩ Viện hàn lâm Khoa học quốc gia Hoa Kỳ (National Academy of Sciences).

Từng trao đổi khoa học và nói chuyện nhiều lần với GS Đàm Thanh Sơn, TS Lê Đức Ninh – nhà nghiên cứu về vật lý lý thuyết tại ICISE – nhận xét rằng vị GS trẻ vừa đoạt huy chương Dirac là người hết sức tài năng, đam mê, siêng năng, chân thật nhưng lại vô cùng khiêm nhường.

” Anh là mẫu người tài nhưng luôn tránh xa những chuyện hào nhoáng ” – TS Ninh nói .Còn bạn Nguyễn Quang Bin, huy chương vàng Olympic toán quốc tế 2018, sau cuộc giao lưu với GS Đàm Thanh Sơn, đã nói rằng bạn không ngờ một nhà khoa học nổi tiếng quốc tế lại rất giản dị và đơn giản, nhã nhặn như vậy. ” Đó là hình mẫu của nhà khoa học mà chúng tôi muốn hướng tới ” – Bin thổ lộ .Theo GS Trần Thanh Vân, những thành tựu trong điều tra và nghiên cứu của GS Đàm Thanh Sơn về vật lý kim chỉ nan là rất là quan trọng cho khoa học, được quốc tế công nhận, đưa ông trở thành một trong những nhà khoa học lớn của quốc tế và là niềm tin, niềm tự hào của người Nước Ta .” Trong list những nhà khoa học đã nhận huy chương Dirac mà tôi có quen biết, thì có 7 người sau khi nhận phần thưởng này đã đoạt giải Nobel. Chúng tôi rất mong và hy vọng rằng phần thưởng này sẽ làm bệ phóng để GS Đàm Thanh Sơn tiến lên, đạt phần thưởng cao hơn nữa trong nghiên cứu và điều tra khoa học quốc tế ” – GS Vân nói .

GS Trần Thanh Vân cũng cho biết GS Đàm Thanh Sơn là người rất nhiệt tâm với khoa học và tận tâm với các nhà khoa học trẻ của Việt Nam.

Ông cho biết năm 1993, khi lần tiên phong chương trình Gặp gỡ Nước Ta được tổ chức triển khai tại Nước Ta, lúc ấy GS Sơn còn là nghiên cứu sinh ở Nga, đã nhận lời mời về tham gia chương trình để trao đổi học thuật, đồng thời chuyện trò, hướng dẫn cho những sinh viên, nhà khoa học trẻ ở Nước Ta .” Những chương trình Gặp gỡ Nước Ta tiếp theo trong những năm 1995, 2000 … và năm nay, anh Sơn đều dành thời hạn dài để tham gia một cách tận tâm. Anh luôn gắn bó và sát cánh với chương trình Gặp gỡ Nước Ta để giúp tăng trưởng khoa học Nước Ta ” – GS Vân kể .Theo GS Vân, một nhà khoa học lớn, nhà giáo lớn thì thế nào cũng huấn luyện và đào tạo được những học trò giỏi .” Công việc của tất cả chúng ta là làm thế nào phát hiện những năng lực trẻ trong khoa học để đưa đến cho GS Sơn để những em được đào tạo và giảng dạy tốt hơn, thiết kế xây dựng nền khoa học Nước Ta tăng trưởng nhanh, mạnh, vững vàng hơn trong tương lai .Đó là điều quan trọng nhất. Chúng tôi muốn tạo điều kiện kèm theo để anh Sơn về ICISE huấn luyện và đào tạo, chuyện trò với sinh viên, để những năng lực trẻ có thời cơ tăng trưởng hơn nữa ” – GS Vân cho biết .

Đường đến vinh quang

Ba nhà khoa học trên website của ICTP

Huy chương Dirac của ICTP trao tặng lần đầu năm 1985 được đặt tên theo tên của nhà khoa học người Anh Paul Adrien Maurice Dirac (1902-1984), một trong các nhà vật lý học vĩ đại nhất của thế kỷ 20. Giải thưởng này được công bố thường niên vào ngày sinh nhật ông Dirac, 8-8.

Trao Giải Dirac 2018 ( Dirac Medal 2018 ) được trao cho ba nhà vật lý triết lý xuất sắc Subir Sachdev ( Đại học Harvard ), Đàm Thanh Sơn ( Đại học Chicago ) và Xiao-Gang Wen ( Học viện công nghệ Massachusetts – MIT ) vì những nghiên cứu và điều tra độc lập của ba nhà vật lý này đã góp thêm phần mang đến những hiểu biết thâm thúy và mới lạ cho vật lý kim chỉ nan .Các điều tra và nghiên cứu của ba nhà vật lý nhận giải Dirac năm nay đã đưa ra những kỹ thuật mới và độc lạ trong hệ đa-thể ( many-body system ) .Các nghiên cứu và điều tra của ba nhà vật lý nói trên tương quan đến những hiệu ứng của cơ học lượng tử ảnh hưởng tác động lên hệ đa-thể quy mô lớn ( hệ đa-thể là một nhóm những hạt vi mô ) .Trong đời sống thường ngày tất cả chúng ta quen thuộc với ba dạng ( pha ) của vật chất là rắn, lỏng, khí. Tuy nhiên trong vật lý lượng tử văn minh, khi ta đổi khác thật chậm những tham số bên ngoài như nhiệt độ và áp suất, vật chất sẽ ” chuyển pha ” và do đó đột sinh những đặc tính mới .Các nhà vật lý từ lâu đã có hiểu biết thâm thúy về việc những định luật của cơ học lượng tử tác động ảnh hưởng lên một nhóm nhỏ những hạt. Nhưng như tất cả chúng ta cũng biết, những đối tượng người tiêu dùng vật chất thường ngày chứa những nhóm hạt vi mô có số lượng cực kỳ lớn .Số lượng hạt trong nhóm là rất lớn, ngay cả so với trí tưởng tượng thường thì gần tới 1023 ( một số lượng có tới 23 số lượng 0 đứng sau, nếu ta so với số đếm là tỉ, chỉ có 9 số lượng 0 đứng sau ) .Trong một hệ có hằng hà vô số hạt vi mô như vậy, sẽ có vô vàn phương pháp để những hạt tương tác với nhau. Hệ quả là để vận dụng cơ học lượng tử lên hệ đa-thể này là cực kỳ phức tạp về mặt toán học .Chìa khóa để hiểu những đặc tính của hệ đa-thể là phải sử dụng hình thái toán học số phức của trực tiếp lượng tử ( quantum entanglement ) để khám phá những đặc tính của vật chất .Các khu công trình của ba nhà vật lý đoạt giải Dirac 2018 đã góp phần những sáng tạo độc đáo và chiêu thức cực kỳ mới lạ giúp làm sáng tỏ những hình thái của trực tiếp lượng tử electron hoàn toàn có thể tạo ra những đặc tính mới của vật chất như thế nào .Những hiểu biết mới về đặc thù vật lý của hệ đa-thể, nhờ vào khu công trình của ba nhà vật lý được giải Dirac năm nay, sẽ giúp quốc tế khoa học hiểu được những đặc tính khác nhau của vật tư, từ đó hoàn toàn có thể phong cách thiết kế những vật tư mới dùng trong những ứng dụng như những thiết bị siêu dẫn hay thống kê giám sát lượng tử .

Ý nghĩa lớn với vật lý Việt Nam

tiến sỹ Nguyễn Ái Việt – nguyên viện trưởng Viện CNTT, Đại học Quốc gia TP. Hà Nội – có san sẻ về phần thưởng, huy chương Dirac mà GS Đàm Thanh Sơn vừa được trao trên forum Vietnam Physics và sau đó đã chấp thuận đồng ý để Tuổi Trẻ đăng lại :” Đào tạo toán ở Nước Ta tương đối tốt. Đào tạo vật lý ở Nước Ta không hề nói là tốt. Đàm Thanh Sơn cũng trưởng thành từ thi Olympics quốc tế, chọn vật lý là con đường khó khăn vất vả hơn nhiều. Vật lý yên cầu biết nhiều thứ, chuẩn bị sẵn sàng mất công, khó thành công xuất sắc sớm .Có lẽ đó thực sự là do tình yêu khoa học, chứ không phải chỉ là kiếm bằng cấp hay việc làm tốt. Rất hy vọng Đàm Thanh Sơn sẽ ở một vị thế hoàn toàn có thể chấn hưng ( hay đứng vị trí số 1 ) cho việc đào tạo và giảng dạy vật lý ở Nước Ta .Giải của Trung tâm vật lý kim chỉ nan quốc tế ( ICTP ) có lẽ rằng cao hơn giải của Hội Vật lý ( IOP ) một chút ít, mặc dầu giải IOP đã trao cho John Stewart Bell, Stephen William Hawking, Roger Penrose, Peter Higgs, David Thouless, Lucie Green là những người tôi rất kính trọng .Giải của ICTP không trao cho những người đã được giải Fields, Wolf và Nobel. Nhưng nhiều người được giải Dirac rồi đã được những giải trên như E. Witten, Frank Wilczek, Martinus J.G. Veltman, Duncan Haldane, Thomas Kibble … Danh sách những người được giải Dirac ICTP là list ” dữ dằn “. Rất vinh dự và tự hào được thấy Sơn ở đó .So sánh giải Dirac với giải Nobel là một việc chỉ có ở Nước Ta. Về mặt truyền thông online, giải Dirac hay Fields đều không bằng giải Nobel, tiền thưởng cũng ít hơn nhiều .Tuy vậy, những người giải Dirac đều là những nhà khoa học thao tác thực sự, không thiết yếu tiếp thị quảng cáo .

Giải Dirac cũng “sửa sai” cho giải Nobel, như trường hợp của Nikolai Cabibbo, không được trao giải Nobel là một sai lầm không thể chấp nhận được của ủy ban Nobel. Hay như E. Witten cũng chưa được giải Nobel, nhưng điều đó không ngăn cản việc ông là thủ lĩnh thực sự của vật lý trong nhiều thập kỷ nay.

Chắc chắn, được giải Dirac sẽ khiến cho việc được giải Nobel thuận tiện hơn, vì nó giúp gạt bỏ mọi thiên kiến bao trùm những tác dụng có giá trị .Một lần nữa chúc mừng và mong được nhìn thấy những thành công xuất sắc tỏa nắng rực rỡ hơn, mà chúng hoàn toàn có thể có ý nghĩa với vật lý Nước Ta lớn hơn nhiều với cá thể Sơn. Có thể anh không cần nhiều vinh quang hơn nữa, nhưng vật lý Nước Ta đang già cỗi đi, èo uột, thiếu tự tin và chí khí đang rất cần “. Giáo sư Đàm Thanh Sơn: Tiến xa nhờ sự khiêm nhường TT – Viện hàn lâm Khoa học vương quốc Hoa Kỳ vừa công bố list 84 viện sĩ hàn lâm mới được bầu ( ngày 29-4 ), trong đó có GS Đàm Thanh Sơn đang giảng dạy tại Đại học Chicago.

Source: https://mix166.vn
Category: Công Nghệ