Văn hóa trong bữa ăn gia đình Việt

Ăn uống không chỉ đơn thuần duy trì sự sống mà còn là nét văn hóa gọi là văn hóa siêu thị nhà hàng. Từ cách ăn uống, hoàn toàn có thể phần nào thấy được trình độ văn hóa, trình độ nhận thức nghệ thuật và thẩm mỹ của một cá thể, một mái ấm gia đình, một vùng miền và một dân tộc bản địa .

Bữa cơm của mái ấm gia đình Nước Ta mang đậm nét văn hóa truyền thống lịch sử phương Đông. Ảnh Internet

Bữa cơm của gia đình Việt Nam mang đậm nét văn hóa truyền thống phương Đông qua một số đặc điểm sau:

Thứ nhất, mâm cơm. Bữa ăn mái ấm gia đình Việt xưa thường là hình tượng cả mái ấm gia đình quây quần bên mâm cơm. Nhà giàu thì mâm đồng, nhà nghèo thì mâm gỗ và thậm chí còn là cái mẹt tre đan. Việc quây quần bên mâm cơm bộc lộ sự đùm bọc xấp xỉ một lòng, đoàn kết .Trong bữa cơm, cả nhà sum vầy, trò chuyện về đời sống, cùng san sẻ với nhau những niềm vui, nỗi buồn trong ngày thao tác. Mâm cơm xưa trừ nhà có kinh tế tài chính khá giả còn thì được bày biện đơn thuần .Việc sắp xếp những món ăn có tính nghệ thuật và thẩm mỹ thường ít được chú ý quan tâm mà cơ bản vẫn quan tâm đến chất lượng, số lượng món ăn. Người ta thường khen “ mâm cơm đầy tú ụ, thịt cá ê hề ” chứ ít khi khen mâm cơm đẹp .Tính nghệ thuật và thẩm mỹ chỉ được góp vốn đầu tư khi mái ấm gia đình làm mâm cỗ. Tuy nhiên, thời nay, nhiều mái ấm gia đình không còn dùng mâm mà dùng bàn ăn. Tính thẩm mỹ và nghệ thuật cũng từng bước được chú trọng. Một điều đặc biệt quan trọng nữa là mâm cơm mái ấm gia đình người Việt tổng thể những món đều được dọn ra cùng một lần, khác với một số ít nơi, dọn dần từng món .

Sự sắp xếp món ăn trên mâm cơm cũng biểu lộ văn hoá của một mái ấm gia đình, một vùng miền. Ảnh IntrernetThứ hai, vị trí ngồi. Trong bữa ăn, vị trí ngồi là một nét ứng xử văn hóa rất quan trọng. Mâm cơm trong bữa ăn mái ấm gia đình có hình tròn trụ, tượng trưng ý thức bình đẳng vì mỗi vị trí trên vòng tròn đều ngang nhau, không có chỗ trên, chỗ dưới, chỗ trước, chỗ sau .Tuy nhiên, bên mâm cơm ấy vẫn có những vị trí sang trọng và quý phái, thuận tiện khi ăn. Vì thế, khi ăn, những vị trí này thường được nhường cho ông, bà, cha mẹ … con cháu phải ngồi ở vị trí khác để xới cơm, Giao hàng thức ăn. Vì vậy, tục ngữ Nước Ta có câu : “ Ăn trông nồi, ngồi trông hướng ” .Trong bữa ăn mái ấm gia đình Nước Ta, người già và trẻ nhỏ thường được đặc biệt quan trọng chăm sóc. Khi xới bát cơm mời cha mẹ già, người con dâu trong nhà thường chọn phần cơm mềm, dẻo, không khi nào đơm miếng cháy vào bát những cụ. Thậm chí thời xưa, ông, bà và bố có khi còn được sắp xếp ngồi một mâm ở nhà trên, mẹ và những con, cháu ngồi mâm ở dưới căn phòng nhà bếp .

Trong mâm cơm mái ấm gia đình Việt, vị trí ngồi của những thành viên cũng là một nét văn hoá. Ảnh InternetThứ ba, lời mời. Trước và sau khi ăn, người Việt thường có “ thủ tục ” mời ăn, điều này biểu lộ lễ giáo và sự kính trọng với người trên. Theo tục lệ xưa, khi ngồi vào mâm cơm, trước khi bưng bát, cầm đũa thì phải “ mời cơm ”, người ít tuổi mời những người nhiều tuổi hơn .Sau khi mời xong rồi, người lớn tuổi nhất cầm chén lên thì những người khác mới cầm chén đũa của mình lên ăn. Và khi ăn xong lại mời, thường đại ý là : “ Mời mọi người ăn ngon miệng, con ( cháu ) xin phép ”. Gần như giống nhau về thủ tục mời nhưng mỗi vùng, miền lại có lời mời khác nhau, rất phong phú. Vì thế, nhiều cô dâu mới về nhà chồng phải quan sát tập cho quen để “ nhập gia tùy tục ” .Lời mời trong bữa cơm là một nét văn hóa đáng quý nhưng thời nay, nét văn hóa này đang dần bị mai một, rất cần được duy trì, tăng trưởng .

Thứ tư, nói năng trong bữa ăn. Bữa ăn của người Việt là dịp quan trọng để các thành viên trong gia đình tụ họp, trao đổi, thể hiện tình cảm. Vì vậy, rất nhiều kiến thức về đời sống, họ tộc, lễ nghĩa được ông, bà, cha, mẹ truyền dạy cho con cháu qua bữa cơm.

Nhiều tâm tình giữa những thành viên cũng được bộc lộ tại bữa cơm. Chính thế cho nên, nhiều người đến gần cuối cuộc sống vẫn nhớ lời dạy bảo, tâm sự của những thành viên trong mái ấm gia đình qua những bữa cơm. Đây là một nét văn hóa rất rực rỡ. Tuy nhiên, theo lời khuyên của những bác sĩ thì trong bữa ăn nên hạn chế nói để bảo vệ vệ sinh và việc hấp thu tốt thức ăn .Mặt khác, trong bữa ăn mái ấm gia đình phải tránh quở trách, nhắc nhở những khuyết điểm, không cãi nhau, không nên nói những chuyện gây sốc, nặng nề … mà chỉ nói về những chuyện vui tươi, những dự tính tương lai và biểu lộ tình cảm chăm sóc, san sẻ, động viên với những thành viên khác trong mái ấm gia đình .

Trong bữa ăn, dù mái ấm gia đình giàu hay nghèo, người Việt cũng luôn coi trọng sự vui tươi và sự kính trên nhường dưới. Ảnh InternetThứ năm, vận tốc ăn, uống. Trong bữa cơm, người Việt không ăn quá nhanh hoặc quá chậm, không ngồi quá lâu và ăn quá nhiều hoặc quá ít, không ăn hết nhẵn hoặc bỏ lỡ. Khác với người phương Tây, người Việt thường không ăn hết món ăn mà thường để lại miếng “ nhã nhặn ”. Vì vậy, trong dân gian Nước Ta có câu : “ Ăn hết bị đòn, ăn còn mất vợ ” .Thứ sáu, văn hóa dùng đũa. Tập quán dùng đũa đã khiến cho ở người Nước Ta hình thành cả một triết lý : triết lý đôi đũa. Đó là triết lý về tính đôi bạn trẻ và triết lý về tính số đông. Dân gian nói về triết lý cặp đôi rất hay như : “ Vợ chồng như đũa có đôi ; Bây giờ chồng thấp vợ cao / Như đôi đũa lệch so sao cho vừa ” … và ở thời Lê, bẻ gãy đôi đũa là tín hiệu ly hôn .Thứ đến là triết lý về tính số đông. Bó đũa là hình tượng của sự đoàn kết, của tính hội đồng. “ Vơ đũa cả nắm ” là nói đến thói cào bằng xô bồ, tốt xấu không phân biệt … “ Bó đũa chọn cột cờ ” nói về việc chọn người nổi trội nhất trong đám đông …Văn hóa dùng đũa của người Việt rất kỵ đũa lệch. Khi gắp thức ăn cho người khác phải trở đầu đũa hoặc có một đôi đũa dùng chung. Việc tập dùng đũa làm thế nào cho đẹp, cho khéo, gắp thức ăn, và cơm làm thế nào tránh rơi rớt, tạo tiếng kêu cũng là một chỉ dấu của giáo dục văn hóa mái ấm gia đình .

Việc dùng đũa khi ăn của người Việt là triết lý về tính cặp đôi bạn trẻ và triết lý về tính số đông. Ảnh InternetThứ bảy, đồ uống trong và sau bữa ăn. Không đa dạng chủng loại những đồ uống trong và sau bữa ăn như một số ít dân tộc bản địa khác, người Việt thường chỉ uống rượu trong bữa ăn và uống chè xanh, trà sau bữa ăn .Đối với rượu, những mái ấm gia đình thường có rượu ngâm thuốc để Giao hàng người già và trung niên và mỗi bữa ăn, mỗi người chỉ uống một vài chén theo phong thái uống thuốc bổ. Khi có món nhắm ngon, hoàn toàn có thể uống hơn nhưng không quá đà. Còn uống sau bữa ăn có chè xanh, nước vối hoặc trà, tùy theo tập quán vùng miền. Con cháu thường phải mời ông, bà, cha mẹ uống sau khi ăn rồi mới đến lượt mình .Thứ tám, tăm xỉa răng. Sau bữa cơm, người Việt khi nào cũng dùng tăm xỉa răng. Đây là tập quán được lý giải từ nhiều cách khác nhau như : về mặt hình tượng là bộc lộ sự no đủ, hay chỉ dấu cho người đối lập thấy mình mới dùng bữa xong ; hoặc cho rằng, xỉa răng là hậu quả của việc bỏ tục ăn trầu nhuộm răng của phụ nữ xưa …Tuy nhiên, cách lý giải đúng chuẩn nhất có lẽ rằng là do cách chế biến thức ăn. Người phương Tây không dùng tăm do thức ăn họ thường nấu rất nhuyễn. Người Việt mình thường dùng thức ăn nhiều chất chất xơ, thói quen thích nhai nghiền thịt xương nên hay bị giắt răng và tất yếu phải dùng tăm xỉa răng. Ứng xử có văn hóa sau bữa ăn là con cháu thường lấy tăm và đồ uống để Giao hàng ông bà, cha mẹ .

Mới thử tìm hiểu sơ qua một số nét chính về văn hóa trong bữa cơm gia đình của người Việt như trên, chúng ta đã thấy thật là ý nghĩa. Bởi vì, chuyện ăn uống với người Việt đã trở thành đạo sống, đạo cư xử, hay nói rõ hơn, đạo làm người. Điểm qua những cách nói trong dân gian của người Việt sau đây ta sẽ thấy rõ điều này.

“ Có thực mới vực được đạo ”, phản ánh lối suy tư rất thực tiễn của người Việt là : “ Dĩ thực vi tiên ”. Người Việt lại lấy “ Miếng trầu là đầu câu truyện ” và nhận ra ăn uống có đặc thù rất thiêng “ Trời đánh tránh bữa ăn ” .Người Việt miêu tả cái đạo làm người, lòng tôn kính tổ tiên qua “ đạo ăn ” : “ Ăn quả nhớ kẻ trồng cây, ” và qua “ đạo uống ” : “ Uống nước nhớ nguồn ” và do vậy rất ghét và khinh bỉ những kẻ : “ Ăn cháo đái bát ”, “ Vắt chanh bỏ vỏ ”, “ Ăn quỵt, ” “ Ăn bẩn ”, “ Ăn bám ”, “ Ăn bớt, ăn xén ”, “ Ăn bậy, ăn bạ ”, “ Ăn trên ngồi trốc ”, “ Ăn không ngồi rồi ”, “ Ăn gian nói dối ” …Thái Văn Sinh

Source: https://mix166.vn
Category: Văn Hóa